1. Ο Lucius Quin(c)tius Cincinnatus (519 – 430 πκε) ήταν Ρωμαίος πατρίκιος, κτηματίας γεωργός, στρατιωτικός ηγέτης, για λίγο δικτάτορας και σωτήρας της Ρώμης, πρότυπο υπέρτατης αρετής.
Ο Τίτος Λίβιος (59 πκε -17κε) στη μνημειώδη ιστορία του της Ρώμης Ab Urbe Condita Libri (Από την ίδρυση της Πόλης = Ρώμης) δίνει τη βιογραφία του Κινκινάτου στα βιβλία 3 και 4, μα υπάρχουν και άλλα αφηγήματα. Σήμερα οι ιστορικοί αμφισβητούν πολλές λεπτομέρειες που, λένε, εμπλουτίζουν τη φήμη του Λουκίου αναδείχνοντας τον ως πολύ ανώτερο υπόδειγμα αυταπάρνησης. Μα είναι συνηθισμένο φαινόμενο οι σύγχρονοι μας ιστορικοί να μην αντέχουν πολύ πρότυπα μεγάλης αρετής και αυταπάρνησης παρά τις ιστορικές μαρτυρίες.
Αλλά και ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς (60 πκε -7 πκε) έγραψε για τον Κινκινάτο στο 10ο βιβλίο (τμ. 23-25) του έργου του Ρωμαϊκές Αρχαιότητες.
2. Η αρχαία Ρώμη, επί Βασιλείας και Δημοκρατίας, δεν είχε Σύνταγμα. Η δομή και λειτουργία της Δημοκρατίας Res Publica καθοριζόταν από άγραφους νόμους ή, ορθότερα, εθιμικές αρχές που είχαν διαμορφωθεί στη διάρκεια πολλών γενεών.
Πρώτιστη αξία ήταν η Libertas ελευθερία (την οποία βέβαια, αγνόησαν και σκλάβωναν άλλους λαούς ή και Ρωμαίους που ξέπεφταν οικονομικά). Άλλες αξίες ήταν η Majestas (<Magnus ‘μέγας’) ‘μεγαλειότητα’, που, ως Majestas Populi Romani κάλυπτε όλα όσα συγκροτούσαν τη Ρωμαϊκή Πολιτεία κι εθνική κυριαρχία. Επίσης είχαν την Auctoritas (αυθεντία, εξουσία) και τη Dignitas (αξιοπρέπεια).
Υπήρχε, θεωρητικά και τους πρώτους αιώνες, αμοιβαία πίστη (fides) ανάμεσα στους διοικητές και διοικούμενους (άρχοντες/κυβερνήτες και λαός). Ο λαός έτρεφε μεγάλο σεβασμό προς τους ηγέτες και το κύρος τους (auctoritatem) καθώς η δομή εξουσίας αντανακλούσε τη δομή της οικογένειας όπου ο pater familias ασκούσε απόλυτη εξουσία. Έτσι ο λαός αποδεχόταν την οριοθέτηση των ελευθεριών του με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον (salus publica, ‘δημόσια υγεία’!).
3. Η salus publica ήταν η καθοριστική αξία της Romanitas (ρωμαϊκότητας) ή ρωμαϊκής ταυτότητας. Αρχικά επικρατούσε ένα είδος στωικισμού (πριν τους Έλληνες Στωικούς) με αυστηρότητα ήθους και λιτότητα στον τρόπο ζωής. Άλλες αξίες ήταν: πατριωτισμός, υπηρεσία του κράτους, πειθαρχία σε ιεραρχικές δομές, οργάνωση, βαθιά πίστη στη Majestas της Ρώμης και των παραδόσεών της.
Οι πατρίκιοι, αριστοκράτες (άρχουσα τάξη), αναγνώριζαν πως η προνομιακή τους θέση συνεπαγόταν ευθύνες και καθήκοντα ορθής διακυβέρνησης με γνώμονα πάντα τη salus publica, όχι το προσωπικό συμφέρον, και παρείχαν τη στρατιωτική ηγεσία και άμυνα της Ρώμης.
Εδώ περιγράφω τις αξίες στις οποίες πίστευαν και προσπαθούσαν να βιώσουν οι Ρωμαίοι, μα αναμφίβολα υπήρχαν και αυτοί που επιδίωκαν το προσωπικό συμφέρον τόσο στις κατώτερες όσο και στις ανώτερες τάξεις.
4. O Κινκινάτος γεννήθηκε σε οικογένεια πατρικίων με μεγάλη περιουσία. Ήταν Ύπατος τη χρονιά 460-459 πκε. Την ίδια χρονιά ο G.T. Horsa, δήμαρχος της Ρώμης, πίεζε για την κωδικοποίηση των νόμων, έτσι που να ελέγχονται οι Ύπατοι που ασκούσαν σχεδόν απόλυτη εξουσία. Οι Πατρίκιοι δεν ήθελαν να ακούσουν κάτι τέτοιο και δημιουργήθηκε μεγάλη ένταση και βίαιες ταραχές. Μια αφήγηση λέει πως ο γιος του Κινκινάτου ο Caeso, οδήγησε μια σπείρα εναντίον των υποστηρικτών του Χάρσα κι εμπόδισε τη ψήφιση νόμου που θα κωδικοποιούσε τους νόμους σε Σύνταγμα. Το 461 δικάστηκε εν απουσία καθώς είχε δραπετεύσει, και ο Κινκινάτος αναγκάστηκε να πληρώσει ένα τεράστιο πρόστιμο για να τον γλιτώσει. Έτσι πτώχευσε.
Μα καθώς όργωνε την μικρή φάρμα που του έμεινε, του ζητήθηκε να εκδιώξει τους Aequī που έκαναν επιδρομές. Αυτός ηγήθηκε μιας στρατιωτικής δύναμης ως Απόλυτος dictator και όντως εκδίωξε επιτυχώς τους επιδρομείς σε δεκαπέντε ημέρες.
Αμέσως μετά παραιτήθηκε κι επέστρεψε στην καλλιέργεια του κτήματός του!
Το 439 επίσης του ζητήθηκε να αναλάβει ως Δικτάτορας και να καταστείλει την εξέγερση του Ύπατου Μ.Ε. Augurinus που ήθελε να γίνει βασιλιάς. Το κατόρθωσε και αυτό και μετά από είκοσι μία ημέρες πάλι παραιτήθηκε και γύρισε στο μικρό αγρόκτημά του.
Έτσι έμεινε στη ρωμαϊκή παράδοση και ιστορία ως το πρότυπο του ενάρετου Ρωμαίου, ηγέτη, κυβερνήτη, στρατιώτη και πατριώτη.
