1. Ο Γιόγκας είναι όνομα αρσενικό στη Σανσκριτική και απορώ πώς τόσοι και τόσοι δάσκαλοι και συγγραφείς βιβλίων αυτού του συστήματος δίνουν στη λέξη θηλυκή υπόσταση. Ας δεχτούμε πως δεν ξέρουν Σανσκριτικά κι έτσι παρασύρθηκαν από την κατάληξη -γκ-α όπου στην Ελληνική είναι θηλυκή (όπως Άνν-α, Λέν-α κλπ.).
Πρέπει να σας εξομολογηθώ επίσης πως εγώ δεν γνωρίζω πολλά, ή μάλλον πως γνωρίζω ελάχιστα για τις στάσεις που λέγονται āsana και āsanāni (ουδέτερο πληθυντικός) και που αποτελούν το κύριο περιεχόμενο για τις διάφορες διδαχές Γιόγκα στην Ελλάδα και στη Δύση γενικότερα. Κι αυτές έχουν γίνει θηλυκές στη Ελληνική (ή αρσενικές; – οι άσανες).
Για τα āsanāni, τις στάσεις/θέσεις όλες αυτές, δεν υπάρχει καμιά μνεία στο έργο του Π (= Πατάντζαλι) Yogasūtra. Αναφέρονται σε πολύ μεταγενέστερα, μεσαιωνικά κείμενα. Ο Π λέει (2.46) sthira-sukham āsanam, η στάση/θέση θα πρέπει να έχει σταθερότητα και άνεση. Στο χωρίο 2.47 λέει πως αυτή η άνετη, σταθερή στάση έρχεται με χαλάρωση της έντασης/προσπάθειας και βύθισμα στο Απέραντο. Όταν αυτή επιτευχθεί συνεχίζει στο 2.49 ακολουθεί ρύθμιση της αναπνοής prāṇāyāma. Δεν υπάρχει σ’ αυτά τα χωρία υπόνοια πολλών διαφορετικών στάσεων: είναι και τα τρία στον ενικό, δηλ. μια στάση. Αυτή η διατύπωση θα μπορούσε να υπονοεί “κάθε μία στάση” από πολλές και ποικίλες – μα δεν αναφέρονται “πολλές και ποικίλες” όπως σε μεταγενέστερα κείμενα.
2. Αλλά ας αφήσουμε το θέμα του ενικού. Κάθε στάση θα μπορούσε να γίνει “σταθερή” με πρακτική εξάσκηση. Μα είναι άνετη sukha; Μερικές είναι πολύ άβολες και δύσκολες ακόμα και μετά από χρόνια εξάσκησης.
Η salamba-śīrśāsana είναι μια στάση) όπου το άτομο στέκεται ανάποδα κοντά σε τοίχο με τα πόδια ψηλά, ίσια, και το κεφάλι στο πάτωμα. Αυτή μπορεί να έχει ευστάθεια για λίγο μα σύντομα γίνεται κουραστική κι επικίνδυνη.
Υπάρχουν και άλλες ακόμα πιο δύσκολες και άβολες θέσεις – που θυμίζουν τσίρκο.
Η λέξη āsana προέρχεται από το dhātu (λεκτικό σπέρμα, ρίζα) √ās και, στο ειδικό για ρίζες λεξικό, έχει την έννοια upaveśana που σημαίνει “πράξη του να κάθεσαι, καθισιό, κάθισμα, τρόπος καθισιού”. Είναι √ ās και το πρόσφυμα -ana, που δίνει ουδέτερα. Π.χ. √ kal “παρακινώ, προκαλώ” +ana > kalana = παρακίνηση, ερέθισμα, √ bhās “φέγγω, ακτινοβολώ” +ana > bhāsana = φεγγοβόλημα, ακτινοβολία.
Η λέξη āsana αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο το άτομο κάθεται, στην πράξη του να καθόμαστε. Η έννοια “θέση/στάση” είναι πολύ μεταγενέστερη – και δίνονται 84 τέτοιες!
3. Τώρα, πώς τόσοι και τόσοι δάσκαλοι και συγγραφείς και ειδικοί στον Γιόγκα δεν προσέχουν αυτά όλα τα στοιχεία που παραθέτω και κυρίως το ότι ο ίδιος ο Π στο έργο του, που όλοι αυτοί μνημονεύουν με σχεδόν θρησκευτικό σεβασμό, δεν αναφέρει τίποτα για τις στάσεις που βρίσκουμε σε μεταγενέστερα εγχειρίδια; Πώς θεωρούν πως αυτές οι “άσανες” (!) είναι το κύριο στοιχείο του Γιόγκα και αφιερώνουν τόσο χρόνο στη μελέτη και πρακτική τους;
Υπάρχει βέβαια ο κλάδος Haṭha yoga που αποβλέπει στην κρυστάλλωση του λεπτού νοητικού σώματος. Στα σχετικά εγχειρίδια, τα οποία οι δάσκαλοι του κοινού γιόγκα συνήθως δεν γνωρίζουν, λέγεται και κρυστάλλωση ή ορθότερα “σφυρηλάτηση του αδαμάντινου σώματος”. Μα αυτή είναι πολύ μακρόχρονη και μάλλον δυσεύρετη πειθαρχία.
Οι συνηθισμένες σχολές με τις θέσεις/στάσεις προσφέρουν οπωσδήποτε κάποια “χαλάρωση”, βελτίωση στη σωματική ευελιξία και γενικότερη υγεία του οργανισμού. Μα στα χωρία 1.12-51 που περιγράφουν τις εφαρμογές των βασικών πρακτικών abhyāsa “επίμονη πρακτική” και vairāgya “απόσπαση”, οι σωματικές αυτές ασκήσεις āsana δεν υπονοούνται πουθενά – ούτε αναφέρονται στα επόμενα κεφάλαια του Yogasūtra.
Μπορεί κανείς να ισχυριστεί πειστικά πως με αυτές τις θέσεις σταματούν οι διακυμάνσεις και Εαυτός μένει μόνιμα ως ο αμετάβλητος Θεατής;
Θα επανέλθω….
