1. Αναμφίβολα, οι συνηθισμένες σχολές γιόγκα με τις ασκήσεις και θέσεις/στάσεις (asānāni) προσφέρουν χαλάρωση, ξεκούραση, ανακούφιση και ίσως κάποια βαθύτερη βελτίωση, με χρόνια ειλικρινούς πρακτικής.
Μα όπως υπέδειξα στα προηγούμενα άρθρα της σειράς, ο Π (Patañjali) δηλώνει ως σκοπό της πειθαρχίας γιόγκα τη συνειδητοποίηση του Εαυτού ως έσχατου και αμετάβλητου Θεατή (1.3-4). Αργότερα λέει πως εξαλείφεται η άγνοια κι εδραιώνεται η ‘‘μοναχικότητα’’ (kaivalya) που είναι η αδιάκοπη παρουσία του Εαυτού ως μόνιμου, αμετάβλητου Θεατή (2.25,3.50,3.55).
2. Πώς επιτυγχάνεται αυτό;
Πουθενά στο έργο του Yogasūtra o Π δεν λέει πως αυτό επιτυγχάνεται με θέσεις/στάσεις. Αναφέρει πως γαλήνεμα του νου μπορεί να επέλθει με κάποια άσκηση της αναπνοής (1.34), μα τίποτα περισσότερο, και ως τα 2.49-52 όπου, όμως, πάλι, δεν δίνονται λεπτομέρειες!
Στο 1.23 λέει πως η κατάπαυση έρχεται με “αφοσίωση στον Κύριο” (Īśvara- praṇidhānāt). Αλλά τι σημαίνει αυτή πρακτικά;
Στο 1.13 λέει πως η κατάπαυση επέρχεται με επίμονη προσπάθεια και με πρακτική απόσπασης. Τι σημαίνει “πρακτική απόσπασης”; Πώς γίνεται αυτή η πρακτική;
Αλλού αναφέρει την πρακτική ‘‘συναίσθηση ενότητας’’ (1.32), την ‘‘ελευθερία από κάθε προσκόλληση/πάθος’’ (vita-rāga 1.37) και την πρακτική διαλογισμού (1.39). Μα κι εδώ ισχύει το ερώτημα πώς γίνονται αυτά; Πώς εφαρμόζονται ή ασκούνται;
3. Στα χωρία 1.29-30 ο Π αναφέρει πως υπάρχουν εμπόδια (antarāya), όπως διαταραχή του νου, οκνηρία/αδράνεια, αμφιβολία, αμέλεια κ.λπ. Αυτά πρέπει να παραμεριστούν αν είναι το άτομο ν’ ανέλθει σε ανώτερο επίπεδο συνειδησίας (cetanā, 1.29) κι ελέγχου των νοητικών διακυμάνσεων.
Όλες οι δυσκολίες στον ανθρώπινο ψυχισμό, τα εμπόδια, οι αδυναμίες, τα πάθη κ.λπ. που μας ταλαιπωρούν, συνοψίζονται σε 5 δυσχέρειες kleśa (2.3) – avidyā [ηθελημένη] άγνοια· asmitā εγωισμός (ή ξεχωριστή ύπαρξη)· rāga προσκόλληση/πάθος· dveṣa απέχθεια· abhiniveśa εμμονή στη ζωή στον κόσμο.
Οι διακυμάνσεις της νόησης που αναφέρθηκαν νωρίτερα και οι άλλες δυσκολίες οφείλονται σε αυτές τις δυσχέρειες, ισχυρές βαθύρριζες συνήθειες, πρώτη από τις οποίες είναι η θεληματική άγνοια.
Αυτές τώρα πρέπει ν’ αντιμετωπιστούν και να πάψουν ή να διαλυθούν.
Πώς; Με διαλογισμό dhyāna (1.39) και με άλλες ηθικές πρακτικές όπως (i) και (ii) πιο κάτω (στο τμήμα §4) yama και niyama.
4. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον εγωισμό που είναι η Νο. 1 αιτία για τις δυσκολίες μας, διενέξεις, παρεξηγήσεις, καυγάδες, παραβάσεις κι εγκλήματα κάθε είδους, πολέμους…
Ας έρθουν οι πιστοποιημένοι δάσκαλοι των οργανώσεων γιόγκα και οι μαθητές τους, που αφιερώνουν τόσες ώρες ασκήσεων για τις σωματικές θέσεις, και ας μας πουν με ειλικρίνεια σε πιο βαθμό έχουν επιτύχει “απόσπαση” κι έχουν αντιμετωπίσει και μειώσει τον εγωισμό τους.
Καθόλου! Δεν υπάρχουν πιστοποιητικά στην πνευματική ανάπτυξη!
5. To οχταπλό σύστημα Γιόγκα του Π έχει οχτώ απόψεις. Πολλοί τις λένε στάδια ή βαθμίδες ή κλαδιά. Μ’ αυτό δεν είναι πολύ χρήσιμο, διότι ‘‘στάδια’’, ιδίως, υπονοούν διαδοχή, το πρώτο, δεύτερο κ.λπ. Οι απόψεις αυτές είναι αλληλένδετες.
Οι απόψεις, τα μέλη (aṅga) της πειθαρχίας Γιόγκα είναι (2.29):-
I. yama ρυθμίσεις συμπεριφοράς.
ΙI. niyama εσωτερικές ρυθμίσεις διάθεσης.
III. āsana θέση, στάση.
IV. prānāyāma ρύθμιση αναπνοής.
V. pratyāhāra απόσυρση [από τον αισθητήριο κόσμο].
VI. dhāraṇā διατήρηση, επικέντρωση προσοχής.
VII. dhyāna διαλογισμός.
VIII. samādhi συγχώνευση [στην Ενότητα].
Ο διαλογισμός, όπως βλέπουμε, είναι 8ος, μα συστήνεται νωρίς νωρίς! Ο Γιόγκας είναι ουσιαστικά ένας πρακτικός τρόπος καθημερινής ζωής με καθημερινά μικρά διαλείμματα για διαλογισμό!
