10.01.2025
Η ιστορία είναι ενδεικτική. Το 2016 ένας άνδρας εισέβαλε οπλισμένος σε μια πιτσαρία Ελληνα ομογενούς στην Ουάσιγκτον και πυροβόλησε τρεις φορές. Οι σφαίρες καρφώθηκαν σε έναν τοίχο, μια πόρτα και έναν υπολογιστή. Ευτυχώς, δεν υπήρξαν τραυματίες. Οταν οι αστυνομικοί ρώτησαν το κίνητρό του, ο δράστης απάντησε ότι είχε βρεθεί εκεί για να διερευνήσει μια διαδικτυακή φήμη.
Διαβάζοντας ακροδεξιά μπλογκ και παρακολουθώντας συζητήσεις οπαδών και συνεργατών του Ντόναλντ Τραμπ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχε πειστεί ότι σε εκείνη την πιτσαρία λειτουργούσε κύκλωμα σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών. Η παρανοϊκή θεωρία συνωμοσίας ενέπλεκε το κόμμα των Δημοκρατικών, την υποψήφια πρόεδρο Χίλαρι Κλίντον και συνεργάτες της, και τους εμφάνιζε στην ηγεσία του υποτιθέμενου κυκλώματος. Το «σκάνδαλο» έγινε γνωστό ως «Pizzagate». Η ψευδής ιστορία είχε διακινηθεί ηλεκτρονικά και είχε πείσει τον 28χρονο δράστη και πατέρα δύο παιδιών να οδηγήσει έξι ώρες μέχρι την Ουάσινγκτον και να πυροβολήσει μέσα στην πιτσαρία.
Μεγάλα αμερικανικά ΜΜΕ είχαν επιχειρήσει να αναχαιτίσουν την ψηφιακή προέλαση του ψέματος προτού πέσουν οι σφαίρες. Παρά τις διαψεύσεις τους, η θεωρία έβρισκε υποστηρικτές στο Διαδίκτυο. Ο δράστης τελικά καταδικάστηκε σε φυλάκιση τεσσάρων ετών. Ωστόσο, το 2020 η θεωρία συνωμοσίας απέκτησε νέους πιστούς οπαδούς, αυτή τη φορά στο TikTok. Ο βαθμός διασποράς της ξεπέρασε εκείνον του 2016 και ο ιδιοκτήτης της πιτσαρίας αναγκάστηκε να ζητήσει τη συνδρομή του FBI για να αντιμετωπίσει την ψηφιακή αναζωπύρωση.
Αναζητώντας τα πρώτα ίχνη διασποράς του «Pizzagate» ο Τάκης Μεταξάς, καθηγητής Ηλεκτρονικών Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Wellesley των ΗΠΑ, και η ερευνήτρια Σαμάνθα Φιν βρήκαν ότι τα ψεύδη είχαν ως αφετηρία ένα τρολ του τότε Twitter, του οποίου άλλες αναρτήσεις είχαν συχνά ναζιστικό περιεχόμενο. Διαπιστώθηκε ακόμη ότι στη μαζική αναπαραγωγή του ψεύδους συμμετείχαν τότε και αρκετοί ρωσικοί λογαριασμοί στο ίδιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης.
Τα τελευταία χρόνια η Meta, διαχειρίστρια εταιρεία του Facebook και του Instagram, επιχειρούσε –όχι πάντα επιτυχώς– να αντιμετωπίσει τη διάδοση της παραπληροφόρησης. Ωστόσο ήταν ουσιαστική η συνεισφορά της όποτε οι ελεγκτές κατάφερναν να αποτραβήξουν έστω και έναν άνθρωπο από τον βούρκο της πλάνης. Μετά την επανεκλογή Τραμπ ανακοινώθηκε ότι θα σταματήσει ο έλεγχος της εγκυρότητας των αναρτήσεων στο Facebook – τουλάχιστον στην αρχή μόνο στις ΗΠΑ. Πώς θα είναι η επόμενη μέρα; Το παράδειγμα του «Pizzagate» δείχνει ότι το ψηφιακό ψέμα μπορεί να έχει επικίνδυνο αντίκτυπο και στον πραγματικό κόσμο.
