1. Ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος κόστισε στον Κόκκινο Στρατό 8 ή 9 εκατομμύρια νεκρούς και 18 εκμ τραυματίες. Μεταξύ 7/1/42 και 30/4/42, όταν έγιναν οι 12 αποφασιστικές επιθέσεις για την κατατρόπωση των Ναζί (στο Λένινγκραντ, στο Κουρσκ, στο Χάρκοφ κλπ. μέχρι νότια στην Κριμαία), σκοτώθηκαν πάνω από 2,3 εκμ, χωρίς να επιτευχθεί η εκδίωξη των Γερμανών. Οι Γερμανοί έχασαν μόνο 600.000.
Αυτή η χαραμισμένη προσπάθεια ήταν πάλι ιδέα του Στάλιν. Οι επιτελείς, με βάση την επιτυχημένη αντεπίθεση και ανακούφιση της Μόσχας στο τέλος του 1941 (υπό την ηγεσία του Ζούκοφ), σχεδίασαν να διατηρήσουν την πίεση σπρώχνοντας τον εχθρό νότιο δυτικά και αναπτύσσοντας νέες πρωτοβουλίες. Μα ο Στάλιν ως Generalisimo αποφάσισε αυτή την ευρύτατη επίθεση με ένα τεράστιο μέτωπο από τη Μαύρη Θάλασσα ως τη λίμνη Λαντόγκα (κοντά στο Λένινγκραντ) δίχως παύση και ανασυγκρότηση και ακριβέστερο σχεδιασμό.
Πολλές ζωές χάθηκαν από τέτοιους κακούς σχεδιασμούς του Στάλιν. Μα τον Στάλιν δεν τον ένοιαζαν οι απώλειες.
2. Αρχικά εξέφραζε αβασάνιστα τις δικές του ιδέες. Μετά τις αποτυχίες, έψαχνε για εξιλαστήρια θύματα κι επέβαλλε ποινές (συνήθως εκτέλεση) αντί να αναθεωρήσει τη λαθεμένη στρατηγική.
Είναι πασίγνωστη η διαταγή του (28/7/42) Νο 227 με την οποία δεν επιτρεπόταν στους στρατιώτες «Ούτε ένα βήμα πίσω». Υπήρχε μια δεύτερη γραμμή πίσω από την πρώτη που μπλόκαρε κάθε οπισθοχώρηση και τουφέκιζε όσους πανικοβάλλονταν κι έσπερναν τον φόβο και σε άλλους ή τολμούσαν να κάνουν πίσω. Όσοι δε παραδίδονταν στον εχθρό θεωρούνταν «προδότες της γενέθλιας γης».
Δεκάδες έντιμοι στρατηγοί τουφεκίστηκαν πληρώνοντας για τα λάθη του Στάλιν (και εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες). Τον Ιούλιο 1941, έναν μήνα μετά τη γερμανική εισβολή και ο στρατηγός Dimitri Pavlov βασανίστηκε και ομολόγησε πως είχε επιδοθεί σε «εχθρική δράση». Αλλά στο δικαστήριο ανακάλεσε με αξιοπρέπεια και είπε: «Δικαζόμαστε στην πραγματικότητα όχι γιατί εγκληματήσαμε σε καιρό πολέμου, μα γιατί η προετοιμασία για τον πόλεμο αυτό σε καιρό ειρήνης ήταν ανεπαρκής». Τουφεκίστηκε με άλλους τρεις στρατηγούς.
Στην περίοδο 1941-1942 μόνο, τουφεκίστηκαν 157.600 στρατιώτες (10 μεραρχίες!) για δειλία, πανικό, οπισθοχώρηση κλπ.
3. Ο Στάλιν παρέμεινε στρατηλάτης του γραφείου και της πολυθρόνας. Ούτε πολέμησε ποτέ ούτε βρέθηκε ποτέ σε ενεργό μέτωπο. Σαν τον Λένιν, δεν έπαιρνε ποτέ ρίσκα – και φοβόταν να πετάξει με αεροπλάνο. Ήταν από τη φύση του αποφασιστικός, κακόβουλος, σκληρός και φοβιτσιάρης -ψυχοπαθής.
Έμαθε όμως κάτι από την πολεμική τέχνη με το τίμημα αιματηρών πειραμάτων. Στον τρίτο χρόνο του πολέμου άρχισε να ζητά τη συμβουλή των επιτελαρχών του και να την ακούει. Ο Ζούκοφ και οι άλλοι, Τιμοσένκο, Βασιλέφσκι, Αντόνοφ, συχνά έπρεπε να επαναλάβουν ένα σχέδιο μάχης 3 και 4 φορές ωσότου ο Στάλιν καταλάβει. Μα δεν έκανε πια του κεφαλιού του.
Ο Χίτλερ, σε αντίθεση, ουδέποτε άκουσε τους στρατηγούς του. Εκείνος είχε πολεμήσει στον πόλεμο 1914-18 και είχε παρασημοφορηθεί για ανδρεία. Έτσι ανάμεσα στις άλλες τρελές ιδέες του πίστευε πως ήταν μέγας πολέμαρχος σαν τον Ναπολέοντα. Η αντίληψη αυτή ενδυναμώθηκε από τις μεγάλες επιτυχίες των Γερμανών τα πρώτα δύο χρόνια – μέχρι την ήττα τους στο Ελ Αλαμέιν (Νοεμ. 1942) και την καταστροφική ανατροπή στο Στάλινγκραντ (Ιαν. 1943).
Αλλά ο Χίτλερ κέρδιζε μόνο διότι οι Δυτικοί δεν αντέκρουσαν τις μπλόφες του όταν μπορούσαν και, μετά, έμειναν κάκιστα προετοιμασμένοι για πόλεμο. Αλλιώς όλα τα στρατηγήματά του, όπως και η εισβολή στη Ρωσία, ήταν προβλέψιμα και ολέθρια.
4. Ο Χίτλερ ήταν εθνο-φυλετικός ρατσιστής, ο Στάλιν κοινωνικο-πολιτικός!
Ως στρατηλάτης ο Χίτλερ περιγράφεται από τους ιστορικούς «ντιλετάντης». Αλλά πίστευε πως είχε όντως υπερφυσικές δυνάμεις, ενώ στην πραγματικότητα δεν είχε ιδέα από αληθινή εμπειρογνωμοσύνη. Συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλο και περισσότερα αξιώματα με απληστία ενώ, όπως υπέδειξε ο Αλμπερτ Σπέερ (υπουργός παραγωγής, προμηθειών κλπ. πολέμου), δεν μπορούσε να κατανοήσει τις πολυπλοκότητες και δυσκολίες οποιασδήποτε σημαντικής αποστολής.
Μόλις πρόεκυπταν έντονες αντιξοότητες, ο Χίτλερ έπεφτε σε αμηχανία και τα έχανε. Όταν πια ήταν φανερή η αποτυχία της εισβολής το μόνο που ήξερε να κάνει κι έκανε ήταν να θέσει ολόκληρη τη Βέρμαχτ υπό τη δική του ηγεσία και να παίρνει ο ίδιος αποφάσεις για τις πιο ασήμαντες λεπτομέρειες. Ήταν η τακτική που οδήγησε ολόκληρη τη Γερμανία και τον λαό της στον όλεθρο.
Το ίδιο έκανε και ο Στάλιν. Μα ο Στάλιν ήξερε πως δεν είχε καμιά πείρα πολέμου και, όπως σημείωσα, κάποια ώρα δέχθηκε την ανωτερότητα των στρατηγών του. Αυτή η στροφή του Στάλιν ίσως είναι που έσωσε τη Ρωσία.
Όσο πιο μεγάλες ήταν οι αποτυχίες, τόσο ο Χίτλερ άφηνε τον ντιλεταντισμό του να καλπάζει και οι αποτυχίες γίνονταν βαθιές καταστροφές. Ο Στάλιν, αντίθετα, είχε αναπτύξει εξαιρετικά μια έμφυτη πανουργία και στην κρίσιμη περίοδο μπορούσε να πειστεί και πείστηκε. Και αυτό έκανε τη μεγάλη διαφορά.
