Ο Δρ. John B. Calhoun έκανε μια σειρά πειραμάτων με ποντίκια (1958 – 1962) όπου θα ικανοποιούνταν κάθε ανάγκη των τρωκτικών και στη συνέχεια θα παρακολουθούνταν η επίδραση της διαδικασίας στον πληθυσμό. Το πείραμα επαναλήφθηκε 25 φορές και ονομάστηκε «Σύμπαν 25». Τα αποτελέσματα, που ίσως μπορούν να σχετισθούν με τον ανθρώπινο πληθυσμό, είναι μάλλον ζοφερά.
Ο Κάλχουν τοποθέτησε τέσσερα ζευγάρια ποντικών σε ένα μαντρί με 256 ξεχωριστά διαμερίσματα όπου μπορούσαν να λαμβάνουν απεριόριστη τροφή μέσα από 16 χοάνες. Αυτές μπορούσαν να ταΐζουν ως και 25 ποντίκια κάθε φορά. Υπήρχαν και δοχεία για παροχή άφθονου νερού. Η θερμοκρασίαδιατηρήθηκε στους 20°C, ιδανική για ποντίκια, ενώ λαμβάνονταν ακραίες προφυλάξεις, για να αποτραπεί η είσοδος οποιασδήποτε ασθένειας στο συγκεκριμένο περιβάλλον.
Το πείραμα ξεκίνησε και, όπως αποδείχθηκε από την πρώτη στιγμή, τα ποντίκια χρησιμοποίησαν τον χρόνο, που σε κανονικές συνθήκες θα ξόδευααν στην αναζήτηση τροφής και φωλιάς, σε υπερβολικές… σεξουαλικές επαφές. Στους 3,5 μήνες (φάση Α’) γεννήθηκαν τα πρώτα και περίπου κάθε 55 ημέρες ο πληθυσμός διπλασιαζόταν! Αυτή ήταν η φάση Β’ – exlposive growth “εκρηκτική ανάπτυξη”.
Μετά από 315 μέρες και για του επόμενους 6 μήνες περίπου ο ρυθμός επιβραδύνθηκε και η κοινότητα των 620 ποντικών άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα. (φάση Γ’ – αργή ανάπτυξη, βάλτωση). Τα ποντίκια χωρίστηκαν σε ομάδες και όσα δεν μπορούσαν να βρουν ένα ρόλο σε αυτές δεν είχαν πού να πάνε. Στον 19ο μήνα ο πληθυσμός έφθασε τις 2.200 και ακολούθησε μια περίοδος παρακμής και τελικού αφανισμού (Φάση Δ’ – παρακμή, θάνατος).
«Κατά τη φυσιολογική πορεία των γεγονότων, σε ένα φυσικό οικολογικό περιβάλλον επιβιώνουν περισσότερα νεαρά ποντίκια από όσα είναι απαραίτητα, για να αντικαταστήσουν τους ετοιμοθάνατους ή γερασμένους καθιερωμένους συνεργάτες τους», έγραψε ο Κάλχουν στη μελέτη. «Το πλεόνασμα που δεν βρίσκει κοινωνική θέση μεταναστεύει». Στο πείραμα, όμως, δεν υπήρχε κάποιο μέρος να μεταναστεύσουν. Τα ποντίκια που βρέθηκαν χωρίς κοινωνικό ρόλο απομονώθηκαν.
Τα ζώα έγιναν όλο και πιο βίαια, ανέπτυξαν ανώμαλη σεξουαλική συμπεριφορά και άρχισαν να παραμελούν ή ακόμη και να επιτίθενται στους απογόνους τους. Τα «άλφα αρσενικά» ποντίκια γίνονταν εξαιρετικά επιθετικά, χωρίς κανένα κίνητρο ή κέρδος για τα ίδια, και βίαζαν τακτικά τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά. Οι βίαιες επιθέσεις κατέληγαν μερικές φορές σε κανιβαλισμό.
Παρά το γεγονός ότι κάθε ανάγκη τους ικανοποιούνταν, οι μητέρες εγκατέλειπαν τα μικρά τους ή απλώς τα ξεχνούσαν. Οι μητέρες ποντίκια γίνονταν, επίσης, επιθετικές απέναντι στους καταπατητές των φωλιών τους, με τα αρσενικά, που κανονικά θα αναλάμβαναν αυτόν τον ρόλο, να εξορίζονται σε άλλα μέρη της ουτοπίας. Αυτή η επιθετικότητα ξεχείλισε καιοι μητέρες σκότωναν τακτικά τα μικρά τους.
Όλα αυτά συνέβησαν κατά την πρώτη φάση της πτώσης της «ουτοπίας». Στη φάση που ο Καλχούν ονόμασε «δεύτερο θάνατο», όποια νεαρά ποντίκια επιβίωναν από τις επιθέσεις των μητέρων τους και άλλων, θα μεγάλωναν γύρω από αυτές τις ασυνήθιστες συμπεριφορές των ποντικιών. Ως αποτέλεσμα, δεν έμαθαν ποτέ τις συνήθεις συμπεριφορές των ποντικιών και πολλά από αυτά έδειξαν ελάχιστο ή καθόλου ενδιαφέρον για ζευγάρωμα, προτιμώντας να τρώνε και να περιποιούνται τον εαυτό τους μόνα τους.
Το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων και η υψηλή θνησιμότητα συνδυάστηκαν με τη βία και σύντομα ολόκληρη η αποικία αφανίστηκε. Καθ’ όλη τη διάρκεια η τροφή παρέμενε άφθονη και κάθε ανάγκη τους καλυπτόταν πλήρως.
«Όταν οι συμπεριφορές αποτυγχάνουν να ωριμάσουν, δεν υπάρχει ανάπτυξη κοινωνικής οργάνωσης και αναπαραγωγή. Όλα τα μέλη του πληθυσμού θα γεράσουν και τελικά θα πεθάνουν. Το είδος θα εκλείψει» σημείωσε ο ίδιος.
Ο Κάλχουν προειδοποίησε ότι το πείραμα με τα ποντίκια μπορεί να ισχύει και για τους ανθρώπους όταν ίσως θα ικανοποιούνταν όλες οι ανάγκες μας.
Παρότι για μεγάλο διάστημα το συμπέρασμα έγινε αρκετά δημοφιλές σχετικά με τον υπερπληθυσμό στις αστικές περιοχές που οδηγεί σε «ηθική παρακμή», αργότερα ο παραλληλισμός του με την ανθρώπινη κοινωνία αμφισβητήθηκε. Το τέλος της ουτοπίας των ποντικών θα μπορούσε να έχει προκύψει «όχι από την πυκνότητα, αλλά από την υπερβολική αλληλεπίδραση», δήλωσε ο ιστορικός της ιατρικής Edmund Ramsden στο NIH Record. «Δεν είχαν τρελαθεί όλα τα ποντίκια του Κάλχουν. Όσα κατάφεραν να ελέγξουν τον χώρο έκαναν σχετικά φυσιολογική ζωή».
Αυτά είναι ορθά, μα από την άλλη βλέπουμε πολλούς παραλληλισμούς στις αυξανόμενες εντάσεις κι έγνοιες των ανθρώπων, στη μείωση των γεννήσεων σε όλο τον κόσμο, και κυρίως στις ανεπτυγμένες Δυτικές χώρες, ενδο-οικογενειακές και εμφυλικές διενέξεις, στις ταραχές και διαμαρτυρίες στην ηθική παρακμή, στους διάφορους πολέμους…
(Μέρος του άρθρου προέρχεται από το “Σύμπαν 25…”, άρθρο του Newsbeat 16/2/24)
