1. Σύμφωνα με τεκμήρια πολλών χιλιετιών ανθρώπινης ιστορίας, κάθε γέννηση καταλήγει σε θάνατο. Πολλές παραδόσεις, κυρίως στην Ανατολή, διδάσκουν πως ο θάνατος ακολουθείται από επαναγέννηση. Αυτό όμως δεν έχει απόλυτα πειστική απόδειξη. Οι νεκροί δεν ξαναγυρίζουν να μας πουν τι πραγματικά συμβαίνει μετά τον θάνατο. Η μετενσωμάτωση ή μετεμψύχωση λέει επίσης πως μερικοί μπορεί να έχουν ανελιχθεί σε τόσο ψηλό επίπεδο οντότητας που δεν ξαναγεννιούνται. Έτσι η επαναγέννηση δεν είναι τόσο απόλυτα αναπόφευκτη όσο ο θάνατος.
Ακόμα και οι πιο σοφοί γκουρού πεθαίνουν. Οι μαθητές τους συχνά διηγούνται θαυμαστά γεγονότα που συνοδεύουν και τη ζωή μα και τον θάνατο των δασκάλων τους, όπως στην περίπτωση του Χριστού.
2. Οι τελευταίες βδομάδες και μήνες του Ουσπένσκι έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Αλλά προτού τις εξετάσουμε θα αναφέρω τις τελευταίες βδομάδες του Λ. Μακλάρεν καθώς είχα πολύ στενή σχέση μαζί του και με τους βιογράφους και τον διάδοχό του.
Η κα Ντορίν Τόλεϊ, γεννημένη Βαν Όιεν, της οποίας οι γονείς διοικούσαν μια Σχολή στο Άμστερνταμ υπό την καθοδήγηση πρώτα του Φ. Ρόουλς και μετά του Λ. Μακλάρεν, φρόντιζε τον Λ. Μακλάρεν από το 1972 ως τον θάνατό του, το 1994.
Το 2008 δημοσίευσε (ιδιωτικά) τα απομνημονεύματά της για τη ζωή κι εργασία του Λ. Μακλάρεν στο βιβλίο The Power Within, “Η δύναμη εντός”. Υπάρχουν μικρο-λάθη μα δεν επηρεάζουν το θέμα μας που είναι το τέλος του Λ. Μακλάρεν. Για παράδειγμα, στη σ193 οι τρεις στίχοι στη γραφή του Λ. Μακλάρεν δεν είναι από τον Ύμνο της Δημιουργίας όπως γράφεται, μα από τον Ύμνο του Puruṣa (=Οικουμενικός Άνθρωπος) – και οι 2 ύμνοι από τον Ṛgveda της Βεδικής Παράδοσης.
3. Όποιος ενδιαφέρεται για τη ζωή και το έργο του Λ. Μακλάρεν και την ιστορία της Σχολής του (SES) που συνεχίζει με τον διάδοχό του, ας διαβάσει το βιβλίο της κας Τόλεϊ. Εδώ εγώ θα επικεντρωθώ μόνο στις τελευταίες του μέρες, όπως παρουσιάζονται στο προτελευταίο κεφάλαιο “Τελικός προορισμός”.
Η σωματική κατάρρευση του Λ. Μακλάρεν είχε αρχίσει πολλούς μήνες νωρίτερα με εξασθένιση. Άρχισε, αντίθετα με την προηγούμενη συνήθεια του, να αγνοεί την εμφάνισή του και τα ρούχα που φορούσε (σ309) και η διάθεσή του ήταν γενικά “ανυπόφορη” (σ310).
Επίσης εκδήλωνε αντιφάσεις. Μια φορά κατσάδιασε την Μις Βαν Όιεν επειδή φρόντιζε μια ομάδα κυριών και όχι εκείνον, μα αργότερα της είπε πως την έβαλε σε δοκιμασία (σ311). Μετά, αποκήρυξε τα αρχαία κείμενα του Ερμή Τρισμέγιστου που εκείνος οδήγησε την Μις Βαν Όιεν και τον Clem Salaman να μεταφράσουν στα Αγγλικά και μάλιστα το κείμενο Ποιμάνδρης αναγνώστηκε σε μια σύναξη σχολαρχών (από Σχολές σε άλλες χώρες) και προχωρημένων μαθητών. (Πρέπει όμως να πω εδώ πως, όταν εγώ το άκουσα τότε, το απέρριψα ως ασήμαντο και απόρησα που η ομήγυρη το πήραν στα σοβαρά ως σημαντικό. Πολύ αργότερα έγραψα ένα ακαδημαϊκό άρθρο καταδεικνύοντας τις μεγάλες ατέλειές του.)
4. Η υγεία του Λ. Μακλάρεν χειροτέρεψε ραγδαία το καλοκαίρι του 1994 όταν ήταν στη Νότιο Αφρική ξεκινώντας το ταξίδι του να επισκεφθεί τις ανά τον κόσμο Σχολές.
“Έτρωγε πολύ λίγο και ρωτούσε για το τέλος της ζωής του. Έπεφτε σε σύγχυση και ήθελε να πάει σε κινέζικο εστιατόριο ενώ δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος!”(σ316).
Αργότερα ο Λ. Μακλάρεν “ήταν συχνά μπερδεμένος και ζητούσε [από τη Μις Βαν Όιεν] να τηλεφωνήσει στον αδελφό του που είχε πεθάνει χρόνια νωρίτερα και ήθελε να κοιτάξει φωτογραφίες που εκείνη δεν είχε δει ποτέ [δεν υπήρχαν]. Ο γιατρός είπε πως αυτό οφειλόταν σε αφυδάτωση του οργανισμού”(σ318-19).
5. Η κατάσταση σύγχυσης συνεχίστηκε σε όλο το ταξίδι επιστροφής στην Αγγλία. Όταν κάποια ώρα η Μις Βαν Όιεν τον φρόντιζε με όλη της την αφοσίωση, της είπε “Πρέπει να μου δώσεις τα ρούχα μου μόλις φθάσουμε. Πρέπει να τους δω όλους”.
Μόλις προσγειώθηκαν, μετέφεραν τον Λ. Μακλάρεν σε νοσοκομείο. Εκεί, μετά τον εφιάλτη στο αεροπλάνο, ήταν σα να ξαναγεννήθηκε, αλλά “έμοιαζε να μη βλέπει κανέναν από μας … κοιτώντας μας σαν να ήμασταν ξένοι… για τις επόμενες 10 μέρες ωσότου απεβίωσε” στις 6:20 μμ, στις 24 Ιουνίου 1994.
Η κα Τόλεϊ πληροφορήθηκε αργότερα ότι εκείνη την ώρα “οι ουρανοί άνοιξαν και όλα τα στοιχεία της φύσης έκαναν αισθητή την παρουσία τους – βροντή, αστραπή, άνεμος και βροχή”.
Βέβαια, ακόμα και τον Ιούνιο μια καταιγίδα δεν είναι ασυνήθιστη στην Αγγλία.
