1. Ο τίτλος του βιβλίου του G. Beckwith είναι λάθος για δυο λόγους. Ο όρος 4ος Δρόμος ανήκει αρχικά στη Βεδική Παράδοση, όταν ειπώθηκε ότι είναι οποιοσδήποτε από τους 3 παραδοσιακούς δρόμους ή και οι τρεις (της δράσης, αφοσίωσης ή γνώσης) αλλά ακολουθούνταν από έναν οικοδεσπότη δίχως προσωπική επιθυμία. Μετά, το σύστημα του 4ου δρόμου που δινόταν από τον Ουσπένσκι ήταν διδασκαλία του Γκουρτζίεφ.
Η διατύπωση του Ουσπένσκι βρίσκεται σε βιβλία που εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του από τη Μαντάμ Ουσπένσκι: In Search of the Miraculous, The Psychology of Man’s Possible Evolution, The Fourth Way, και οι δυο τόμοι Extracts from Meetings και A Further Record: 1928-45.
Η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ βρίσκεται στο In Search… του Ουσπένσκι (στην καλύτερα διατυπωμένη μορφή), στο Views from the Real World του Γκουρτζίεφ και στην τριλογία του All and Everything. Επίσης σε άλλα βιβλία από τον K. Walker, M. Nicoll, J. Bennett, C. Nott και πολλούς άλλους μεταγενέστερους. Η τριλογία (και οι άλλες διατυπώσεις της) δεν έχει πολλή σημασία στην έρευνά μας, μα αναφέρομαι σε αυτήν κατά καιρούς.
Στην πράξη, εκτός από λεπτομέρειες προερχόμενες από τη διαφορετική ιδιοσυγκρασία των δυο ανδρών και τη διανοητική καθαρότητα έκφρασης του Ουσπένσκι, δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις δυο διατυπώσεις, του Γκουρτζίεφ και του Ουσπένσκι.
2. Στη σελίδα 66, ο G. Beckwith αναφέρει τη ‘Σχολή Οικονομικής Επιστήμης’, SES για School of Economic Science, Λονδίνου που ιδρύθηκε το 1937 από τον Andrew MacLaren (Βουλευτή, Κόμμα Φιλελεύθερων και μετά Εργατικών), τον γιό του Leon και μερικούς φίλους. Αργότερα η SES, όπως λεγόταν για συντομία, έμεινε μόνο στον Λ. Μακλάρεν που ήταν ένας ακατάβλητος δικηγόρος. Ο νεαρός Μακλάρεν εισήγαγε τότε στις παραδόσεις Οικονομικών τις κύριες ιδέες του Πλάτωνα και τη Σωκρατική μέθοδο διερεύνησης με ερωτήσεις (1950). Το 1953 ο Λ. Μακλάρεν συνάντησε τον Δρα Φράνσις Ρόουλς κι έγινε μέλος της οργάνωσής του Study Society.
Σύντομα ο Λ. Μακλάρεν εισήγαγε τον Τέταρτο Δρόμο στη SES ως παράλληλη στα Οικονομικά διδασκαλία Φιλοσοφίας, αναδιατυπώνοντας εξαιρετικά το σύστημα των Γκουρτζίεφ και Ουσπένσκι. Σε αυτό το σημείο, ο G. Beckwith απορεί μα και θαυμάζει το ότι ο Λ. Μακλάρεν «κατά τρόπο ασυνήθη έγραφε διαλέξεις για τις ομάδες στη Study Society». Μα στην επόμενη κιόλας παράγραφο αναγνωρίζει τη «διανοητική λαμπρότητα και καθαρότητα» του Λ. Μακλάρεν.
3. Γενικά ο G. Beckwith δείχνει καταφρόνια προς τον Λ. Μακλάρεν, τις προσπάθειες και τη διδασκαλία του στην SES. Δεν είναι πρώτος ή τελευταίος. Γράφει πως ο Λ. Μακλάρεν «ποτέ δεν δέχτηκε ότι για να κατανοήσει αληθινά αυτά για τα οποία έγραφε… έπρεπε να εξετάσει τον εαυτό του και τον χαρακτήρα του με τρόπο που ο ίδιος δεν ήθελε και δεν μπορούσε να αποδεχθεί. Αν και πολύ πρόθυμος να επιβάλει στους μαθητές του αυστηρές πειθαρχίες και ασκητικό στυλ ζωής, ο ίδιος δεν έμοιαζε να έχει την ικανότητα ή θέληση να τις εφαρμόσει στον εαυτό του» (σ 67-68). Αλλά πώς ήξερε ο G. Beckwith τη διδασκαλία Λ. Μακλάρεν και με ποια κριτήρια την αξιολογούσε.
Έχοντας προσωπικά γνωρίσει τη διδασκαλία στην SES από τα τέλη της δεκαετίας 1950 ως τον θάνατο του Λ. Μακλάρεν το 1994 μπορώ να πω πως ναι, μερικές πειθαρχίες ήταν κάπως (όχι υπερβολικά) αυστηρές (stringent), μα ποτέ δεν υπήρξε «στυλ ασκητικής ζωής» Αλλά ακόμα και οι αυστηρές πειθαρχίες μαλάκωσαν αρκετά στη δεκαετία 1970 κι έπειτα καθώς ο Λ. Μακλάρεν ακολουθούσε όλο και πιο ένθερμα την καθοδήγηση του Śaṇkarācārya τον οποίο ακολουθούσε και ο Δρ. Ρόουλς. Η κρίση του G. Beckwith είναι ανακριβής και άδικη.
4. Η γνώμη του G. Beckwith αντανακλά μερικώς τη γνώμη του Δρ. Ρόουλς, αφού ο ίδιος δεν είχε σχέση με την SES και τον Λ. Μακλάρεν. Ο G. Beckwith παραθέτει ένα απόσπασμα από μια επιστολή του Δρα προς τον Shankaracharya 29/9/1964. Εδώ ο Δρ. Ρόουλς γράφει πως ο Λ. Μακλάρεν «φαίνεται να μην καταλαβαίνει διότι έχει έναν πολύ δραστήριο νου… είναι πολύ δύσκολο να τον κάνω να εφαρμόσει τα λόγια σας στον εαυτό του καθώς σκέφτεται πως θα τα περάσει [στους μαθητές του]. Έτσι δεν τολμώ να του δώσω πολλά» (σ71).
Αυτή είναι μια γνώμη μόνο. Ο Δρ Ρόουλς όμως συμφώνησε να συστήσει τον Λ. Μακλάρεν στον Shankaracharya κι εκείνος τον δέχτηκε ως μαθητή του για σχεδόν 30 έτη. Οπότε ο Shankaracharya θεωρούσε πως ο Λ. Μακλάρεν έκανε χρήσιμη εργασία!
Μα ο G. Beckwith απαξιώνει κι άλλο τον Λ. Μακλάρεν και την SES: «Ο Φράνσις Ρόουλς και η Study Society γενικά έβλεπαν την … SES ως μάλλον κοινότυπη οργάνωση… μόνο επιπόλαια σε ίδιο δρόμο με μας… Έμοιαζε πως ο ΜακΛάρεν είχε πάρει την εξαιρετικά μυστηριώδη και βουνίσια τοπογραφία του συστήματος του Ουσπένσκι και την μείωσε σε ένα ομοιόμορφο πεδίο νόμων και κανόνων» (σ69). Αυτό το τελευταίο δεν είναι καθόλου αλήθεια.
5. Αλλά τελικά ο G. Beckwith αναγνωρίζει πως η SES βοήθησε τα μέγιστα στην εξάπλωση του Διαλογισμού, αφού οργάνωσε την προσπάθεια του Maharishi στο Λονδίνο και σε άλλες χώρες (Νότιο Αφρική, Νέα Ζηλανδία κλπ.). «Στη συμπλήρωση της ζωής του ο Λ. Μακλάρεν είχε φέρει την έμπνευση και την πρακτική ευλογία… της φιλοσοφίας advaita σε μεγαλύτερο μέρος του δυτικού πληθυσμού από οποιοδήποτε άλλο άτομο εκτός από τον ίδιο τον Maharishi» (σ72). Ακριβώς. Κι ένας άνθρωπος δίχως πνευματική αυτοπειθαρχία δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό!
Και για να ολοκληρώσω την εικόνα παραθέτω ένα απόσπασμα από τη βιογραφία (της κας Τόλεϊ ) του Λ. Μακλάρεν: «Μετά τον θάνατο του Λ. Μακλάρεν έδειξα μια εισαγωγική σειρά 12 διαλέξεων στον καθηγητή Guyatt της Study Society, μαθητή του Ουσπένσκι και Δρα Ρόουλς. Αυτός εξέφρασε θαυμασμό για τον τρόπο που ο Λ. Μακλάρεν έκανε προσβάσιμες τις εσωτερικές ιδέες [του συστήματος Ουσπένσκι και της διδασκαλίας του Shankaracharya] στο ευρύτερο κοινό – «κάτι που δεν έγινε στη δική του οργάνωση» (σ55, The Power Within, 2008 Sydney, ιδιωτική έκδοση). Στην πραγματικότητα, ο Λ. Μακλάρεν πέτυχε μια πολύ καλύτερη συνένωση του παλιού συστήματος του Ουσπένσκι και τον μονισμό του Shankaracharya από ότι ο Δρ. Ρόουλς. Μάλιστα έδωσε ισχυρή έμφαση στην παράδοση Advaita (=μονισμός, μη δυισμός, ενότητα).
Αυτό θα το δούμε αργότερα.
