1. Εξακολουθώ μετά από πολλά χρόνια να το βρίσκω δύσκολο να καταλάβω την “αποστολή” του Γκουρτζίεφ για την οποία γράφτηκαν πολλά κι έγινε πολλή συζήτηση από διαδόχους και μαθητές. Δύσκολα επίσης καταλαβαίνει κανείς γιατί ο Γκουρτζίεφ έμοιαζε να βιάζεται να εκπληρώσει την αποστολή του – έτσι όπως δείχνουν τουλάχιστον οι διάφορες δημοσιεύσεις. Κι εδώ συνάντησα μια αντίφαση.
Ένα από τα τελευταία βιβλία του Τζον Μπένετ που δημοσιεύτηκε όσο ήταν ακόμα ζωντανός είναι το The Making of a New World (1973, Turnstone, London). Υπάρχουν και πολλά άλλα βιβλία με το όνομα του Μπένετ δημοσιευμένα μετά τον θάνατό του από μέλη της οικογένειας ή πιστούς μαθητές του. Τα περισσότερα αναφέρονται σε δραστηριότητες του Μπένετ και περιόδους πριν εκείνη την ημερομηνία, 1973.
2. Στο βιβλίο αυτό ο Μπένετ δίνει διάφορες περιγραφές για την αποστολή του Γκουρτζίεφ – κι ας μην ξεχνάμε πως ήταν συνεχώς μαζί με τον Γκουρτζίεφ στα τελευταία του χρόνια.
Μια περιγραφή λέει πως ήταν “να αφυπνίσει την ανθρωπότητα στον “Τρόμο της Κατάστασης” [αυτοματισμός, ταύτιση, υλισμός, αρνητικότητα, ύπνωση, υπερπληθυσμός, εξάντληση φυσικών πόρων, ρύπανση, εξέγερση των στερημένων κ.λπ] και να εκπαιδεύσει βοηθούς που θα συνεργάζονταν να διαδώσουν το μήνυμα” (σ 108). Αλλού γράφει πως, σύμφωνα με τον Γκουρτζίεφ, “η σωτηρία μας”, η ευημερία της ανθρωπότητας και “η εξέλιξη της γης και του ηλιακού συστήματος, είναι τελικά συνδεδεμένα με την οικουμενική μεταμόρφωση από την οποία εξαρτάται η διατήρηση του Κόσμου” (σ 271).
3. Όμως προτού εξετάσουμε βαθύτερα την “αποστολή” θα πρέπει να ερευνήσουμε τις πηγές της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ. Ο Μπένετ αφιερώνει 57 σελίδες στο θέμα.
Σε προηγούμενο άρθρο της σειράς έγραψα πως μια πηγή πρέπει να ήταν η Βεδική Παράδοση της Ινδίας αφού οι σωματικές στάσεις και αναπνευστικές ασκήσεις προέρχονται από το σύστημα Γιόγκα.
Η αυτοενθύμηση (self-remembering) ήταν μια βασική πρακτική. Ο Γκουρτζίεφ μάλιστα έπαυσε τον Οράζ από τις ομάδες στην Αμερική επειδή ο Οράζ αμέλησε να τονίσει τη σπουδαιότητα της πρακτικής. Αυτή επίσης είναι ουσιώδης στη Βεδική Παράδοση – και θα επανέλθω αργότερα.
Μα ο Μπένετ, που μάλλον δεν ήξερε πολλά για τη Βεδική Παράδοση, εστιάζει στους Khajagan Δασκάλους της Σοφίας, δηλαδή Σούφι σοφούς της Κεντρικής Ασίας (= Τουρκία, Περσία, Τουρκεστάν, Αφγανιστάν, Θιβέτ, Βορειοδυτική Κίνα) και τα Naq’shband τάγματα των ίδιων Σούφι κοινωνιών. Δεν γνωρίζω πολλά για τους Σούφι που είναι ισλαμιστές μυστικοί και είμαι πολύ γέρος πια για να μελετήσω το θέμα με τη σοβαρότητα που του αξίζει.
4. Εδώ ας σημειώσουμε πως ο ίδιος ο Γκουρτζίεφ δεν αποκάλυψε πολλά για τις πηγές του. Οι παιχνιδιάρικες φανταστικές αφηγήσεις του στο Tales of Beelzebab to his Grandson (1st Series of All and Everything) και στο Meetings with Remarkable Men (2nd Series) δεν έχουν αληθινή ιστορικότητα: ο Γκουρτζίεφ γράφει μυθιστορία με μπόλικους αστεϊσμούς. Δεν υπάρχουν άλλες ανεξάρτητες επιβεβαιωτικές μαρτυρίες και ξέρουμε πως στον Γκουρτζίεφ άρεσαν πολύ ο θεατρινισμός και τα αστεία.
Είναι γνωστό πως το 1972 ο Μπένετ φιλοξένησε τον Σούφι δάσκαλο Hasan Lutfi Shushud (1901-1988) που ακολουθούσε την παράδοση Itlak “αυτο-εκμηδένισης”. Αυτή προωθούσε την πρακτική του θεληματικού πόνου, νηστεία και zikr (=αναπνοές και προσευχή). Αυτός αρνήθηκε τον ισχυρισμό του Μπένετ πως ο Γκουρτζίεφ είχε μαθητεύσει σε κείνη την παράδοση, που ξεκίνησε τον 12ο αιώνα. Για τον λόγο αυτό διέκοψε τη συνεργασία του με τον Μπένετ.
5. Νωρίς στη δεκαετία 1960 ο Μπένετ είχε γοητευθεί από τον Idries Shah, άλλο δάσκαλο Σούφι. Αυτός ισχυριζόταν πως είχε έγγραφο που έδειχνε πως ο Γκουρτζίεφ είχε μείνει με τους Σούφι στην Κεντρική Ασία.
Η όλη ιστορία είναι πολύ σκοτεινή. Ο καθένας μπορεί να παρουσιάσει κάποιο “έγγραφο” εφόσον δεν απαιτείται ανεξάρτητη επιβεβαίωση. Και γιατί να μην δοθεί το “έγγραφο” στον Πέντλαντ ή στην κα De Salzmann, αλλά στον Μπένετ που ήταν γνωστός ως ασταθής και αναξιόπιστος;
Επιπλέον, ο Idries Shah και ο αδελφός του επηρέασαν τον κλασικιστή Robert Graves της Οξφόρδης και δημοσίευσαν μαζί μια νέα μετάφραση του Rubayat του Ομάρ Κχαγιάμ σα να ήταν έργο ενός Σούφι – σύμφωνα με ένα έγγραφο που βρισκόταν επί αιώνες στην οικογένειά τους.
Εξειδικευμένοι λόγιοι αποφάσισαν, στις αρχές της δεκαετίας 1970, μετά από πολύ σοβαρή συζήτηση και διενέξεις, πως η όλη ιστορία ήταν στημένη διότι οι αδελφοί Shah ουδέποτε παρουσίασαν το περίφημο έγγραφο, το οποίο καταφανώς ήταν ανύπαρκτο. Ο Graves πέθανε δυστυχώς ντροπιασμένος.
Θα επανέλθω.
