Οπωσδήποτε υπήρξαν βαρβαρότητες στον σκοτεινό Μεσαίωνα (και σε άλλες σκοτεινές εποχές), αλλά η σκοτεινιά ανήκε περισσότερο σε αυτούς που κοιτούσαν επικριτικά παρά στο ίδιο το θέαμα.
Μα υπήρξαν και βήματα προς βελτίωση των κατώτερων τάξεων και γενικά των συνθηκών ζωής – εκεί που στη Ρώμη και στην Ελλάδα οι πλούσιοι ζούσαν στις πλάτες των δούλων. Όπως οι ιστορικοί όλοι αναγνωρίζουν τώρα, η Φεουδαρχία έφερε πολλές βελτιώσεις. Ο άλλος συντελεστής στην κοινωνική πρόοδο ήταν ο Χριστιανισμός, που ήθελε όλους τους ανθρώπους ίσους στα μάτια του Θεού διδάσκοντας αγάπη και δικαιοσύνη, έστω κι αν συγχρόνως στήριζε τους ισχυρούς πλουτοκράτες.
Πρώτα-πρώτα, οι γυναίκες γνώρισαν ανώτερο στάτους και από αυτό της αρχαιότητας ή, αργότερα, της Αναγέννησης ως τον 19ο αιώνα. Η γυναίκα έγινε ον πνευματικό όπως και ο άντρας και μπορούσε να βασιλεύσει!
Μετά, υπήρξαν πάρα πολλές εφευρέσεις και τεχνικές επιτεύξεις.
Αναπτύχθηκε η μουσική καταγραφή στο πεντάγραμμο και η πολυφωνική μουσική με χορωδίες και όργανα. Αναπτύχθηκαν το αρμόνιο, το εκκλησιαστικό όργανο και το βιολί.
Τότε αναπτύχθηκε νέα Αρχιτεκτονική, από την απλή εφεύρεση της κοινής καμινάδας ως τους μεγάλους (Γοτθικούς) καθεδρικούς ναούς που υψώνονταν δεκάδες μέτρα προς τον ουρανό.
Υπήρξαν επίσης τα φρούρια και κάστρα με τις τάφρους και τους πύργους τους.
Μα ήταν η εποχή που γεννήθηκαν τα πανεπιστήμια – Οξφόρδη, Παρίσι, Μπολόνια (Ιταλία) κ.λπ. – όπου προωθούνταν μελέτες κι έρευνες σε τομείς Νομικής, Ιατρικής κ.λπ.
Η ναυσιπλοΐα αναπτύχθηκε καθώς εφευρέθηκε το κεντρικό πηδάλιο και μπήκε σε πλατιά χρήση η πυξίδα.
Ταυτόχρονα, ανακαλύφθηκε κι εφαρμόστηκε στα αμάξια το φρένο! Επίσης το κολάρο των αλόγων μα και νέοι, δυνατότεροι τύποι αλόγου που μπορούσαν να σύρουν μεγαλύτερα κάρα και φορτία. Το άλογο επιστρατεύτηκε και στη γεωργία όπου αποδείχθηκε πολύ πιο αποτελεσματικό από τα βόδια.
Τότε εφευρέθηκαν τα γυαλιά και τα πρώτα ρολόγια! Ως τις αρχές του 14ου αιώνα η Βενετία και η Φλωρεντία παρήγαγαν γυαλιά μαζικά κι έκαναν εξαγωγές.
Γράφει, λοιπόν, ο καθηγητής Rodney Stark: «Οι λεγόμενοι σκοτεινοί αιώνες ήταν μια περίοδος σοβαρότατου διαφωτισμού και στο υλικό και στο πνευματικό επίπεδο. Οι τεχνικές εφευρέσεις, συνδυασμένες με τη χριστιανική διδασκαλία περί ηθικής ισότητας, δημιούργησαν έναν νέο κόσμο βασισμένο σε πολιτική, οικονομική και προσωπική ελευθερία.» (σ. 68, The Victory of Reason, 2006 Random House.)
