1. Το τέλος του 2ουΠΠ βρήκε τη Βρετανία νικήτρια μαζί με τις ΗΠΑ, την ΕΣΣΔ και τη Γαλλία και όσους πολέμησαν μαζί τους ενάντια στον Άξονα. Μα η περήφανη Βρετανία, η μεγαλύτερη αυτοκρατορία στην ιστορία του κόσμου μας, ήταν καταχρεωμένη στους Αμερικανούς που, ναι, μεν με πολεμοφόδια (και την εμπλοκή του δικού τους στρατού) βοήθησαν, μα απαιτούσαν πληρωμή για κάθε βόμβα και βομβαρδιστικό που έδιναν.
Ο Τσώρτσιλ ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στον απλό κόσμο ως ο μεγάλος ήρωας που αντιστάθηκε στον Χίτλερ και διοργάνωσε τις πολεμικές επιχειρήσεις ως την νίκη. Μα δεν ήταν δημοφιλής πολύ στις ένοπλες δυνάμεις, ιδίως μετά το 1942 παρά τις ενδείξεις πως η Βρετανία θα νικούσε (κυρίως μετά τη 2η μάχη του Ελ Αλαμέιν, Νοεμ. 1942). Όλοι αναγνώριζαν τον αποφασιστικό ρόλο του Τσώρτσιλ ως πολέμαρχου μα οι περισσότεροι είχαν αμφιβολίες για την ικανότητά του ως πρωθυπουργός σε συνθήκες ειρήνης.
2. Ο Βρετανικός λαός θυμόταν τα σκληρά χρόνια της ανεργίας στη δεκαετία 1930 και την πολιτική κατευνασμού των Συντηρητικών υπό τον Τσάμπερλεϊν. Σε όλη τη μεσοπολεμική περίοδο, οι Εργατικοί ήταν κυβέρνηση για δύο μόνο σύντομες εποχές το 1924 και το 1929-1931, οπότε όλες οι αδυναμίες που παρουσιάστηκαν (ανεργία, διεύρυνση του χάσματος πλουσίων και φτωχών, ελλιπής εξοπλισμός της χώρας, αποικιοκρατία, κατευνασμός και σχεδόν ενθάρρυνση επανεξοπλισμού των Ναζί) χρεώθηκαν στους Συντηρητικούς.
Επιπλέον ο λαός διαχώριζε τον ηρωικό Τσώρτσιλ, τον ανένδοτο πολεμιστή και νικητή, από το κόμμα του, όπως έκαναν και οι Εργατικοί στην προεκλογική του καμπάνια σε όλη τη χώρα.
Οι Εργατικοί έδειχναν επίσης τις ικανότητες των δικών τους στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στη διάρκεια του πολέμου, όπου ο Άτλη ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης εκδήλωσε μεγάλη οργανωτική ικανότητα ενώ ο Έρνεστ Μπέβιν στο υπουργείο Εργασίας και ο Χέρμπερτ Μόρισον στο υπουργείο Εσωτερικών εκδήλωσαν αντίστοιχα ταλέντα.
3. Στην ήττα των Συντηρητικών συνέβαλε και η συγκριτικά με τους Εργατικούς φτωχή προεκλογική εκστρατεία τους. Κάποιο ρόλο πρέπει να έπαιξε και μία ομιλία του Τσώρτσιλ στις 4 Ιουνίου 1945 έναν μόλις μήνα πριν τις εκλογές που έγιναν στις 6 Ιουλίου. Συνέχισε με την ίδια εξαίρετη ρητορεία μα τώρα εναντίον του Άτλη και των Εργατικών σαν να ήταν ο Χίτλερ και οι Ναζί.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Σοσιαλισμός», είπε, «είναι άρρηκτα συνυφασμένος με Απολυταρχισμό και την άθλια λατρεία του κράτους… Το κράτος θα είναι ο αρχι-εργοδότης, ο αρχι-σχεδιαστής, ο αρχι-διοικητής κι εξουσιαστής… Ο Σοσιαλισμός συνιστά μία επίθεση στο δικαίωμα του κοινού άντρα και της κοινής γυναίκας να αναπνέουν ελεύθερα χωρίς να έχουν ένα τυραννικό χέρι να τους κλείνει το στόμα και τα ρουθούνια… Καμία σοσιαλιστική κυβέρνηση που διευθύνει τη ζωή κι εργατικότητα της χώρας μπορεί να αφήσει ελεύθερη την οξεία ή και βίαιη έκφραση της λαϊκής δυσαρέσκειας. Θα στηρίζεται από και θα καταπιέζει με κάποια μορφή της Γκεστάπο…»
4. Ο Άτλη δεν προερχόταν από όμοιο καλούπι. Του έλειπε η φλογερή ρητορεία και ανυποχώρητη μαχητικότητα του Τσώρτσιλ. Μα ήταν εξοικειωμένος με τη φτώχεια στη Βρετανία έχοντας διευθύνει μία Λέσχη Νέων στο East End του Λονδίνου, μία περιοχή μεγάλης στέρησης. Καταλάβαινε πως η ιδιωτική φιλανθρωπική πρωτοβουλία ποτέ δεν θα κατόρθωνε να διορθώσει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας. Προσχώρησε στους Εργατικούς το 1920 (παρότι μεγάλωσε σε οικογένεια Συντηρητικών) και το 1935 εξελέγη ηγέτης του Κόμματος.
Την επομένη, 5 Ιουνίου, απάντησε στην ομιλία του Τσώρτσιλ.
« Η φωνή που ακούσαμε χθες ήταν του κ. Τσώρτσιλ, μα το πνεύμα ήταν του λόρδου Beaverbrook [ιδιοκτήτη της δεξιάς Daily Express]… εστίασε στις ελευθερίες των πολιτών και τους κινδύνους να καταπιέζονται από κρατικούς αξιωματούχους. Συμφωνώ οι πολίτες να έχουν τη μέγιστη ελευθερία μα πάντα συμβατή με τις ελευθερίες των άλλων. Υπήρχε περίοδος που ορισμένοι εργοδότες ήταν ελεύθεροι να χρησιμοποιούν παιδιά ως εργάτες για 16 ώρες την ημέρα… Ήταν όμως μόνο ελευθερία για τους πλουσίους και σκλαβιά για τους φτωχούς.
Μην κάνετε λάθος. Μόνο μέσω της εξουσίας του κράτους δοσμένης από το Κοινοβούλιο, ο λαός προστατεύθηκε από την απληστία των κερδοσκόπων και πλούσιων ιδιοκτητών. Το κόμμα των Συντηρητικών παραμένει ένα ταξικό κόμμα… Σήμερα, όπως ανέκαθεν, εκπροσωπεί τις δυνάμεις της περιουσίας και του προνομίου. Ενώ το Εργατικό κόμμα αντιπροσωπεύει πιο πιστά στη σύνθεσή του τα κύρια ρεύματα στο μεγάλο ποτάμι της εθνικής μας ζωής».
Και οι δύο είχαν δίκιο και άδικο.
Η ομιλία του Τσώρτσιλ δεν έβλαψε κατ’ ανάγκη τους Συντηρητικούς, μα η απόκριση του Άτλη σίγουρα βοήθησε στη νίκη των Εργατικών.
