Μια μέρα του χειμώνα του 536 κε οι άνθρωποι ξύπνησαν στην Ευρώπη, στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, για να βρεθούν σε μια γκρίζα, κρύα ομίχλη. Η θερμοκρασία είχε πέσει απότομα και ο ήλιος δεν φαινόταν. Όπως το περιγράφει ο Προκόπιος, ο χρονικογράφος, «υπήρχε το φως του ήλιου μα δίχως λάμψη, σαν το φως της έκλειψης, κι αυτό διήρκεσε όλο το έτος».
Όχι μόνο όλο το έτος μα σε όλο τον γνωστό κόσμο από την Ευρώπη ως την Κίνα. Η θερμοκρασία είχε πέσει παντού τουλάχιστον 2,5 βαθμούς και οι Κινέζοι σημείωσαν πως χιόνιζε το καλοκαίρι τους.
Μερικοί νόμιζαν πως ήρθε το τέλος του κόσμου. Και οπωσδήποτε για πολλά εκατομμύρια ήταν το τέλος. Ενώ για τους άλλους, τους ζωντανούς, ήταν 18 μήνες σκότους, κρύου και λιμού, αφού όλες οι καλλιέργειες καταστράφηκαν και τα ζωντανά τους υπέφεραν και πέθαιναν όπως οι άνθρωποι.
Τι είχε συμβεί;
Δεν ήταν επιστροφή στην Εποχή των Παγετώνων. Τι ήταν;
Δύο ηφαίστεια στην Ισλανδία εξερράγησαν με μεγάλη ένταση και ο καπνός και η στάχτη τους δημιούργησαν εκείνη την ομίχλη που απλώθηκε από άκρη σε άκρη του γνωστού κόσμου.
Οι χρονικογράφοι στην Ιρλανδία εκτός από το σκοτάδι και το κρύο σημείωσαν πως «υπήρξε έλλειψη ψωμιού στα έτη 536-539». Κι αυτό ίσχυε σε όλες τις περιοχές: Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Ασία.
Η οικονομική δυσπραγία στην Ευρώπη κράτησε ως το 540. Μα το 541 ξέσπασε η βουβωνική πανούκλα, ή πανούκλα του Ιουστινιανού, που σκότωσε 100 εκατ. ανθρώπους στην Ευρώπη και Ανατολική Μεσόγειο.
Διάφοροι ιστορικοί αποδίδουν πολλές εξελίξεις σε αυτή τη μαύρη χρονιά και τις άμεσες συνέπειές της. Η εξάπλωση των Μογγόλων δυτικά, η παράλληλη εξάπλωση των τουρκικών φυλών, η κατάρρευση της αυτοκρατορίας Gupta στην Ινδία, το τέλος των Σασσανιδών στην Περσία, η έγερση κι επέκταση του Ισλάμ, η πτώση των Αβάρων, η παρακμή της κουλτούρας της Teotihuacan στην κοιλάδα του Μεξικού.
Υπάρχουν κι άλλες υποθετικές συνέπειες, μα όλες αυτές οι θεωρίες είναι μάλλον αδύναμες, δίχως στέρεη στήριξη σε ιστορικά γεγονότα.
Μα σίγουρα, παρά τη σκοτεινιά και το κρύο, ο Βελισάριος (εικόνα, τέλος) εξεστράτευσε στην Ιταλία και Βόρειο Αφρική, καταπνίγοντας εξεγέρσεις κι επιδρομές βαρβάρων κι εξασφαλίζοντας την εξουσία του Ιουστινιανού σε όλες αυτές τις περιοχές.
