Μια άλλη λέξη που μου αρέσει είναι «ψευδαπάτη» (νεόκοπη!) – απάτη όχι ψευδής, μα λόγω του ψεύδους που πιστεύει το μυαλό μας. Αυτή αφορά τον κόσμο γύρω: αυτό που βλέπουμε κι εμπειρώμαστε είναι ψευδαίσθηση, είναι απατηλό!
Μετά είναι η «αυταπάτη», όταν πιστεύουμε ιδέες για τον εαυτό μας και τους γύρω μας ενώ αυτές είναι πλανερές, ψεύτικες.
Το θέαμα που εμφανίζεται στην οθόνη του μυαλού μας δεν μπορεί να είναι η πραγματικότητα με απόλυτη έννοια. Τα αυτιά ακούνε μόνο μια γκάμα ήχων ή συχνοτήτων ενώ υπάρχουν πολύ ευρύτερες. Τα μάτια βλέπουν μόνο τρισδιάστατους όγκους μα μπορεί να εικονίσει και δισδιάστατες μορφές και να φανταστεί τετραδιάστατες ή, τουλάχιστον, μια τέταρτη διάσταση.
Οπότε η εικόνα στο μυαλό μας, ναι, είναι μια ψευδαπάτη την οποία θεωρούμε αλήθεια!
Μια αναλογία που δίνει το φιλοσοφικό σύστημα Vedānta είναι τα κύματα στον ωκεανό.
Είναι τα κύματα πραγματικότητα; Ναι, βέβαια, υπάρχουν κύματα, μικρά και μεγάλα, που κυλούν.
Τώρα όμως κοίτα ένα κύμα, μετά κοίτα τον ουρανό και μετά ξανακοίτα το κύμα σου. Μπορείς να το εντοπίσεις; Είναι ίδιο όπως όταν το είδες την πρώτη φορά; Όχι! Έχει αλλάξει θέση, μέγεθος, ορμή, σχέση με άλλα κύματα κλπ. Κι αν περιμένεις λίγο ακόμα, μπορεί να έχει διαλυθεί στο νερό της θάλασσας (ή ποταμού) από όπου εγέρθηκε.
Το κύμα είναι μια μορφή παροδικής πραγματικότητας. Στην πραγματικότητα – νερό ήταν, νερό είναι και νερό θα γίνει πάλι που θα σηκωθεί σαν νέο κύμα. Και, φυσικά, δεν θα είναι το ίδιο κύμα, ούτε όταν έχει κυλήσει μόλις 2 μέτρα!
Αυτό που συγκριτικά μένει ίδιο, σταθερό και αμετάβλητο είναι το νερό της θάλασσας.
Πριν χιλιάδες έτη, επίσης, άντρες και γυναίκες έβλεπαν διαφορετικά, παροδικά κύματα στην επιφάνεια της θάλασσας μα το ίδιο θαλασσινό νερό.
Τα κύματα είναι η ψευδαπάτη māyā – διότι όλη την ώρα η μορφή δεν είναι παρά νερό. Η απλωσιά του νερού της θάλασσας είναι η αμετάβλητη πραγματικότητα, το brahman, η Πρωτουσία και Πρωταρχή.
Τώρα, η māyā δεν είναι ξεχωριστή από το brahman: εγείρεται από το Μπράχμαν και είναι μέρος του όλη την ώρα.
Η λέξη προέρχεται από το λεκτικό σπέρμα (ή ρίζα) √mā που δηλώνει “μέτρο, μέτρηση” και φυσικά το ρήμα “μετρώ”.
Māyā είναι μεν ψευδαίσθηση για τον άνθρωπο, μα είναι συγχρόνως, στην πρωταρχική έννοιά της, η γνώση μέτρου και μέτρησης με την οποία η Νοημοσύνη του Μπράχμαν δημιουργεί το σύμπαν κι όλα τα φαινόμενα!
Μόνο ο Πλάτωνας στην αρχαιότητα εξέτασε το θέμα με όμοια προοπτική.
