1. Στο προηγούμενο άρθρο της σειράς έγραψα πως ακόμα και όταν κάποιος στρέφεται στην αυτοεξέταση και κοιτά εντός, συναντά δυσκολία. Στην πραγματικότητα είναι πολλές οι δυσκολίες.
Η πρώτη είναι ότι δεν ξέρει τι και πώς να κοιτάξει. Κι αμέσως μόλις το επιχειρήσει, βρίσκει (δεύτερη δυσκολία) πως πολύ σύντομα παύει να κοιτά και η προσοχή του αιχμαλωτίστηκε από σκέψεις ή για φαινόμενα που, νομίζει, εντόπισε (κάποια διάθεση, θύμηση, παράσταση στον νου κλπ), ή για μια εξωτερική εντύπωση που ξαφνικά εισέβαλε στο νου του – θόρυβος, εικόνα, κρύος αέρας κλπ.
Μια τρίτη δυσκολία παρουσιάζεται γρήγορα επίσης: ξεχνά πως αποφάσισε να επιδοθεί σε αυτοεξέταση/αυτοπαρατήρηση. Ξεκινά πολύ σίγουρα και ξαναθυμάται πως ξεκίνησε μετά από πολλή ώρα διότι πάλι αιχμαλωτίστηκε η προσοχή του από ονειρώδεις σκέψεις.
2. Ας υποθέσουμε όμως πως έχει έντονη επιθυμία για αυτοεξέταση και βρίσκει (με βοήθεια άλλων ίσως) πως μπορεί να κάνει ορισμένα πράγματα που θα συμβάλουν στο να μπορέσει να εξετάσει κάπως τι συμβαίνει μέσα του για λίγο παραπάνω από ένα δευτερόλεπτο.
Τι βρίσκει;… Βρίσκει πως υπάρχουν σκέψεις που στριφογυρίζουν ή κυλούν ανεξέλεγκτα για ένα ή άλλο περιστατικό – κάτι που έγινε, κάτι που του έκαναν ή έκανε ο ίδιος, κάτι που άκουσε ή διάβασε κλπ.
Συγχρόνως υπάρχουν κι εντυπώσεις από το κορμί του: κάποια ένταση στην πλάτη, κάποιο μούδιασμα στο χέρι, βάρος στο στήθος ή στο κεφάλι κλπ. Επίσης αισθάνεται κάπως: κουρασμένος, βαρύς, χαρούμενος, απογοητευμένος κλπ.
Κι έρχεται η θύμηση πως πρέπει να κάνει ένα τηλεφώνημα και σχεδόν αμέσως η επιθυμία για έναν καφέ. Να κάνει το τηλεφώνημα ή να κάνει τον καφέ και να τηλεφωνήσει πίνοντάς τον;…
3. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται πως η αυτοεξέταση δεν πήγε πολύ βαθιά ή μακριά, μα θα κάνει σύντομα νέα απόπειρα. Πάντως μια ανακάλυψη του έμεινε: είναι πολύ μπερδεμένος καθώς βλέπει πως πολλά πράγματα συμβαίνουν μέσα του.
Και αυτή είναι μια κοινότατη στάση. Όλοι βλέπουμε σποραδικά ή διακεκομμένα πως πολλά συμβαίνουν, συχνά ανεξέλεγκτα ή/και ταυτόχρονα, και νιώθουμε πολύ μπερδεμένοι.
Και αυτό είναι ένα μεγάλο λάθος που χαλάει την αυτοπαρατήρηση.
Είναι αλήθεια πως βλέπουμε ένα κουβάρι από διαφορετικές χρωματιστές κλωστές ή μια μικτή σαλάτα σκέψεων, συγκινήσεων και άλλων εντυπώσεων. Και φυσικά έτσι αισθανόμαστε τον εαυτό μας. “Είμαι μπερδεμένος”!
Ναι, αλλά ποιος κάνει την αυτοεξέταση; Ποιος παρατηρεί όλη αυτή τη μπερδεμένη κατάσταση;
4. Ποιος (ή ποια) είμαι;
Τώρα έχουμε δυο οντότητες. Η μια είναι αυτή που κάνει την αυτοεξέταση, ο παρατηρητής, και η άλλη είναι το μπερδεμένο θέαμα, αυτά όλα που παρατηρούνται.
Άλλες απόπειρες, ίσως πιο επιτυχημένες, πιο ικανοποιητικές, θα δείξουν το ίδιο πράγμα. Υπάρχουν οι δυο οντότητες. Εκείνη που κάνει την αυτοεξέταση και αυτό που είναι το αντικείμενό της, αυτό που βρίσκεται υπό παρατήρηση.
Λογικά και νηφάλια σκεπτόμενος ο άνθρωπος δεν θα πιστέψει πως είναι το μπερδεμένο κουβάρι το οποίο παρατηρεί διότι αυτό αλλάζει συχνά, σχεδόν αδιάκοπα. Εντούτοις, στη συνηθισμένη μας κατάσταση όλοι νομίζουμε πως είμαστε αυτό ακριβώς: λέμε – είμαι μπερδεμένος, ή είμαι αποφασισμένος, αισιόδοξος, θλιμμένος κοκ.
Αυτό είναι τώρα που πρέπει να εξεταστεί πιο επισταμένα. Αφού δεν είμαι το όποιο αντικείμενο τυχαίνει να παρατηρώ στην ψυχολογία μου σε μια οποιαδήποτε στιγμή, τότε πρέπει να είμαι ο παρατηρητής. Αυτό το αφήνουμε για το επόμενο άρθρο.
