1. Στα μέσα Σεπτεμβρίου κάποιοι (καθηγητές και φοιτητές) Φιλοσοφίας απάντησαν στο Διαδίκτυο στην ερώτηση “Ποιος είναι ο πιο κουλ φιλόσοφος στην Ιστορία;”
Ομολογώ πως δεν με ικανοποίησε καμιά απάντηση – ούτε οι δικοί μας Ηράκλειτος και Διογένης και σίγουρα ούτε οι σοβαροί σαν τον Αριστοτέλη και οι Γερμανοί Χέγκελ ή Καντ, μα ούτε οι Γάλλοι Ντεκάρτ και οι Μοντέρνοι Σαρτρ, Ντεριντά κλπ.
Κάποιος Κινέζος ανέφερε τον Τζουάνγκ Τζου μα περισσότερο ως αστείο. Και όντως αυτός ο Ταοϊστής φιλόσοφος έχει πολύ χιούμορ, παραδοξολογία και ανατρεπτική στόχαση. Μα όπως κι αν τον κοιτάξεις βρίσκεις πως έχει τρομερά κοφτερό νου. Παλαιότερα, στο 324β. Φιλοσοφία: Τζουάνγκ Τζου, τζόκερ τον αποκάλεσα Τζόκερ (Joker) με τις έννοιες “ένας που λέει αστεία ή μετατρέπει το σοβαρό σε αστείο ή μέσω αστείου υποδείχνει το σοβαρό” και “μπαλαντέρ, που στα χαρτιά παίρνει τη μορφή όποιου χαρτιού θέλει”.
Κατέληξα, λοιπόν, πως ο Τζουάνγκ Τζου είναι ο πιο κουλ!
2. Παραδόξως ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή του. Το όνομά του σημαίνει “ο δάσκαλος (τζου ή τζι) Τζουάνγκ”, Γεννήθηκε κοντά στο 369 πκε (στη Meng, σύγχρονη Shangqiu, Περιφέρεια Henan) και πέθανε το 286.
Όπως γράφει ο ίδιος, έμεινε χήρος που σημαίνει παντρεύτηκε μα δεν ξέρουμε αν είχε παιδιά. Εργαζόταν ως δημόσιος υπάλληλος στην Qiyan στο βασίλειο Chu όταν βασίλευε ο Πρίγκιπας Wei.
Ήταν, όπως φαίνεται, σύγχρονος του Μέγκιου, συνεχιστή της παράδοσης του Κομφούκιου, και στα γραπτά του συχνά αντικρούει τις δοξασίες του Κομφούκιου και των ακολούθων του και του Μοτζί και των ακολούθων του (“ενδιαφέρον για όλους” η κύρια διδαχή τους).
Η Σχολή του είναι γνωστή ως ming-ja “Σχολή Ονομάτων” που δείχνει πως την εποχή εκείνη τα γλωσσολογικά θέματα είχαν ενδιαφέρον και οι φιλόσοφοι ασχολούνταν με αυτά.
Κύριοι μαθητές του ήταν οι Hui Shi, με τον οποίο συχνά συζητά στα κείμενά του, και Gongsun Long.
3. Από τα κείμενα που αποδίδονται στον φιλόσοφο οι λόγιοι δέχονται πως μόνο τα πρώτα επτά κεφάλαια, τα Εσωτερικά (1-7) γράφτηκαν από τον Τζουάνγκ Τζου. Τα επόμενα 15 λέγονται Εξωτερικά (8-22) και τα υπόλοιπα 11, Διάφορα (23-33).
Έχω μεταφράσει αρκετά αποσπάσματα και θα μεταφράσω κι άλλα σιγά σιγά. Έτσι διαβάζοντας αυτά τα άρθρα (393. Φιλοσοφία: Συγκρίσεις και ισότητα, 338β. Φιλοσοφία: Ο μάγειρας του πρίγκιπα Χουέι, 337β. Φιλοσοφία: Λάο Τσου και Τζουάνγκ Τζου, 336β. Φιλοσοφία: Τάο και σοφοί, 334. Φιλοσοφία: Μεγάλη και μικρή γνώση, 334β. Φιλοσοφία: Μεγάλη & μικρή Γνώση (2) κλπ.) παίρνει κάποιος μια σαφή ιδέα για τον Ταοϊσμό και τη φιλοσοφική οξύνοια του Τζουάνγκ Τζου. Εδώ σήμερα θα αναφέρω μερικά μόνο σημεία που δείχνουν αυτή την οξύνοια.
α) Το πιο γνωστό ίσως απόσπασμα είναι το κείμενο που αναφέρει πως ξύπνησε και θυμόταν ότι ονειρεύτηκε πως ήταν πεταλούδα και πετούσε πρόσχαρα και κατά βούληση εδώ κι εκεί. Τώρα όμως δεν ήταν σίγουρος (λέει με ειρωνική σημασία) αν ήταν άνθρωπος που είχε ονειρευτεί πως ήταν πεταλούδα ή πεταλούδα που ονειρευόταν πως είναι άνθρωπος! (Μερικοί πιστεύουν πως η βασική ιδέα της ταινίας Μάτριξ Νο1 προήλθε από εδώ.)
β) Σε άλλο κείμενο υπάρχει ένα προσωπικό δεδομένο. Γράφει πως ο Ηγεμόνας του Chu έστειλε να τον καλέσει στην αυλή του ως νέο πρωθυπουργό. Ο Τζουάνγκ θύμισε στον απεσταλμένο τη χελώνα που ζει στα λασπόνερα του κήπου λέγοντας πως αυτή δεν θα ήθελε καθόλου να γίνει ένα καύκαλο, κειμήλιο σε μια αριστοκρατική κατοικία: προτιμούσε να είναι ζωντανή στα λασπόνερα έστω. Έτσι απέρριψε την πρόταση.
γ) Σε άλλο σημείο περιγράφει ένα καμπουριασμένο δέντρο με κλωνάρια στριμμένα και περιπεπλεγμένα κι εξογκώματα στον κορμό του. Μα να που η ασκήμια και απωθητικότητά του έδινε μακροζωία στο δέντρο. Διότι κανένας ξυλουργός δεν το ήθελε για να φτιάξει κάτι με κείνο. Έτσι συνέχιζε να ζει παραμορφωμένο. Έχει και η ασκήμια τη χρησιμότητά της.
δ) Περπατώντας πλάι σε μια λίμνη με τον Hui Shi, του είπε: “Κοίτα τα ψαράκια που παίζουν στο νερό – πόσο ευτυχισμένα είναι!” Ο λογικός και πολύ κυριολεκτικός Hui Shi απάντησε: “Δεν είσαι ψάρι για να γνωρίζεις πως αυτά είναι ευτυχισμένα”. Και ο φιλόσοφος ανταπάντησε: “Εσύ δεν είσαι εγώ, οπότε δεν ξέρεις πως εγώ δεν ξέρω αν τα ψάρια είναι ευτυχισμένα”.
Με άλλα λόγια, μην υποθέτεις πως εσύ ξέρεις καλύτερα!
