Φιλ808: Θεοί και Διάβολοι

Χρησιμοποιώ τη λέξη «διάβολος» διότι «δαίμονας» είναι αρχικά άλλου είδους θεότητα, ευγενές πνεύμα.

Είναι γνωστή η σύγκρουση στην αρχαία ελληνική μυθολογία μεταξύ θεών (Ζευς, Ποσειδών, Αθηνά κ.λπ.) και Γιγάντων, Τιτάνων κ.λπ. Σε μας λιγότερο γνωστή είναι η σύγκρουση μεταξύ θεών (Aesir) και διαβολικών δυνάμεων (Vanir) στη Σκανδιναβική μυθολογία – όπου ο κύκλος του σύμπαντός τους τελειώνει στο Ragnarok (με τους θεούς Οντίν, Θορ, Λόκι κ.λπ. να σκοτώνονται) για να ξεκινήσει νέος κύκλος.

Παρόμοια είναι και η σύγκρουση μεταξύ deva (= θεών) και asura (= διαβόλων) στην Ινδική μυθολογία. Εδώ κάποιος διάβολος αποκτά μεγάλη δύναμη και ο θεός Viṣṇu (= Vishnu) συνήθως (σπανιότερα ο Shiva) ενσαρκώνεται και τον εξοντώνει. Σε άλλες περιπτώσεις οι διαβολικές οντότητες επιτίθενται κατευθείαν στους θεούς.

Πολλές ταινίες έχουν γυριστεί προβάλλοντας επικές μάχες με ανθρωπόμορφες υπάρξεις καλών και κακών.

Στην πραγματικότητα, αφού, όπως συχνά λέγεται στα φιλοσοφικά κείμενα της Βεδικής Παράδοσης, οι θεότητες είναι ιδιότητες ή αρετές μέσα στον ανθρώπινο ψυχισμό και οι διάβολοι είναι αρνητικές, εγωιστικές τάσεις, οι μάχες συμβολίζουν τις συγκρούσεις μεταξύ αρετών και κακιών μέσα στο άτομο. (Στη φωτό ο Vishnu ως Narasimha ‘λέων-άνθρωπος’, δηλαδή δύναμη και γνώση, εξοντώνει διαβόλους.)

Οι δυνάμεις αυτές συμβολίζουν επίσης τη σύγκρουση κι εναλλαγή μεταξύ Τάξης (= θεοί) και Χάους (= διάβολοι) στο σύμπαν.

Γενικά πιστεύεται πως, όπως λέει ο Ησίοδος στη Θεογονία (116): «Στην αρχή υπάρχει το χάος» και μετά έρχεται η Τάξη με τη νίκη των θεών επί των διαβολικών, χαοτικών δυνάμεων. Μα αυτή είναι μια αντίληψη άγνοιας μάλλον από λίγα κείμενα σαν του Ησιόδου. Η φιλοσοφική παράδοση βάζει την Ευταξία πριν το Χάος.

Στην αρχή αρχή μιας κλίμακας νοημοσύνης και δύναμης είναι το Απόλυτο, σύμφωνα με τη Βεδική Παράδοση, η ενότητα του Μπράχμαν που είναι Πρωταιτία, Πρωταρχή και Πρωτουσία των πάντων.

Το Απόλυτο, πάντα αφανέρωτο και απερινόητο, ασύλληπτο για ανθρώπινες αισθήσεις και νου, έχει την Αφανέρωτη Φύση του (a-vyakta ή parā prakṛti). Κι εδώ υπάρχουν ανεκδήλωτες όλες οι δυνατότητες για όλα τα σύμπαντα στην αιωνιότητα. Λέγεται SAT-CIT-ĀNANDA – το Όντως Ον, η Συνειδησία ή Νοημοσύνη του και η Μακαριότητα της ευτυχίας του. Ούτε εδώ υπάρχει χάος.

Ακολουθεί η Φανερωμένη Φύση που είναι τρεις συμπαντικές Δυνάμεις σε ισορροπία, οι τρεις guṇa (= ποιότητα, δύναμη, δευτερεύουσα άποψη) που στη συνέχεια παράγουν το επίπεδο των θεϊκών όντων και διαβολικών και τα επίπεδα των κόσμων. Εδώ αρχίζει το χάος.

Αυτή η αντίληψη είναι πολύ διαφορετική από τη γραμμική εξέλιξη στο ίδιο επίπεδο, όπως στην αντίληψή μας του χρόνου ή τη χριστιανική δημιουργία με μια απόλυτη απαρχή κι ένα οριστικό τέλος. Είναι επαναληπτική, κυκλική ή παλμική, όπως η αναπνοή με την εκπνοή ως δημιουργική διαδικασία και την εισπνοή ως απόσυρση και σβήσιμο για να ξαναρχίσει πάλι νέα εκπόρευση – μια ακτίνα κάθε φορά που αρχίζει στο πολύ λεπτό και ισχυρό και τελειώνει στο πολύ χοντρό και αδύναμο – πάντοτε όμως σε ευταξία.

Φθόνος και φιλοδοξία κυβερνούν τις διαβολικές υπάρξεις, λειτουργίες ή ενέργειες, που θέλουν να επιβληθούν και να κυριαρχήσουν ανατρέποντας την ευταξία κι εύρυθμη λειτουργία των κόσμων και όντων. Μα η κυριαρχία τους δεν διαρκεί για πολύ, διότι οι θεϊκές δυνάμεις επανέρχονται με νέα ισχύ και αποκαθιστούν την τάξη (ή μια νέα τάξη).

Οι διαβολικές τάσεις γλιστρούν προς τη βαρβαρότητα και τη φθορά. Οι θεϊκές οδηγούν στον πολιτισμό, την εκλέπτυνση και την αρμονία.

Εμείς οι άνθρωποι μετέχουμε σε αυτή τη συνεχιζόμενη σύγκρουση Ευταξίας και Αταξίας με Γιόγκα, που σημαίνει ψυχική ισορροπία. Οι περισσότεροι αφήνονται στις διαβολικές τάσεις προσκόλλησης, μοχθηρίας, ματαιοδοξίας, ζήλειας, εκδικητικότητας, απληστίας κ.λπ.

Λίγοι συμμαχούν με τις θεϊκές δυνάμεις συμπόνιας, μεγαλοψυχίας, καλοσύνης, θάρρους, δικαιοσύνης, γαλήνης κ.λπ. και ανέρχονται σε νοημοσύνη, αυτοεπίγνωση κι ευτυχία.