Χάρη ευκολίας στο γράψιμο υιοθέτησα την ονομασία “Βεδάν-τα” για το φιλοσοφικό σύστημα Vedānta της Ινδίας. Και το “ντ” προφέρεται όχι όπως στο πάντα αλλά στο “καν’το (<κάνε το)” ή “σαν τα πουλιά”.
Το “τετράπτυχο” (catuṣ-pād= 4 μέρη ή πόδια) είναι μια διατύπωση των τριών επιπέδων ή καταστάσεων συνειδησίας, ιδίως όπως παρουσιάζεται στη σχετικά σύντομη Māṇḍūkya Ουπανισάδα.
Η λέξη “συνειδησία” είναι ο κορμός της “α–συνειδησίας” και “ευ– συνειδησίας” και τη χρησιμοποιώ αντί “συνείδηση” και “συνειδητότητα” που έχουν πολλές άλλες και παραπλανητικές έννοιες. Μεταφράζει την αγγλική consciousness – ενώ η “συνείδηση” μεταφράζει την αγγλική conscience – ένα ηθικό στοιχείο στον ψυχισμό μας που μας “τύπτει” κι έτσι έχουμε “τύψεις”. Η συνειδησία είναι μια δύναμη που δεν “τύπτει” και δεν έχει τύψεις.
Η λέξη consciousness, όπως και η συνηθισμένη μετάφραση “συνείδηση” χρησιμοποιείται συχνά αόριστα κι έχει την έννοια, ιδίως στη φράση “stream of consciousness ροή συνειδήσεως”, της γενικής νοητικής δραστηριότητας, δηλαδή σκέψεις, σχεδιασμοί, υπολογισμοί, εγωισμός, διαθέσεις, συναισθήματα και παρόμοιες ενέργειες στον νου μας.
Με τη λέξη “συνειδησία” καταδείχνω όχι αυτές τις νοητικές ενέργειες αλλά την επίγνωση τους. Διότι όλες αυτές οι νοερές καταστάσεις και λειτουργίες βρίσκονται υπό παρατήρηση κι έχουμε επίγνωση της εμφάνισης και δράσης τους στον νου. Η συνειδησία είναι η επίγνωση/θέαση/παρατήρηση των σκέψεων, διαθέσεων κ.λπ. Αν δεν υπήρχε αυτή δεν θα γνωρίζαμε πως αυτές γυροφέρνουν στον νου μας.
Ενώ με τη συνειδησία παρατηρούμε όλα όσα συμβαίνουν στον νου μας, αυτή η ίδια μένει απαρατήρητη, αθέατη. Διότι είναι ο έσχατος παρατηρητής/θεατής – και δεν υπάρχει κάτι άλλο να την παρατηρήσει.
Ποιες είναι οι γνωστές τρεις καταστάσεις συνειδησίας;
Η πρώτη είναι η jāgrat = η συνηθισμένη αφύπνιση. Η δεύτερη είναι Svapna = η ονειρική κατάσταση (στον ύπνο ή ονειροπόληση στον ξύπνο). Η τρίτη είναι suṣupti (ή suṣupta) = βαθύς, δίχως όνειρα ύπνος.
Η τέταρτη είναι turīya (= τέταρτη!) = ο ένας ενιαίος Εαυτός (Bṛhadāranyaka Ουπ. 1.4.7), ο γνώστης, θεατής των πάντων (ίδιο 4.3.30) που είναι η αιτία, ουσία και πηγή των πρώτων τριών, το αμετάβλητο υπόστρωμα των πάντων, και το Απόλυτο Μπράχμαν.
Ένας πίνακας βοηθάει με τα σώματα και τις υποστάσεις:
Σώμα Υπόσταση στο άτομο Υπόσταση στο σύμπαν
ένθεο (ΩΜ) ātman (Εαυτός) brahman (Απόλυτο)
υλικό κορμί (Α) jāgrat/vaiśvanara virāṭ (υλικό σύμπαν)
νους, λεπτό (ΟΥ) svapna/taijasa hiraṇyagarbha(χρυσός σπόρος)
πνεύμα/φύση (Μ) suṣupti/prājña īśvara (παντοδύναμος)
antaryamin (έσω-ρυθμιστής) avyākṛta (αδιαίρετος)
Στον πίνακα συμπεριλαμβάνεται και ο praṇavaśabda πρωταρχικός ήχος ΩΜ που στη Σανσκριτική αποτελείται από τρεις ήχους Α+ΟΥ+Μ και παρουσιάζεται πλήρως στην Māṇḍukya Ουπανισάδα. Οι συμπαντικές υποστάσεις δίνονται από τον πρώτο Śaṅkarācārya στα σχόλιά του στα χωρία 3-7 της Ουπανισάδας.
Αυτό σε απλή περιγραφή είναι το σύστημα catuṣpād με την απόλυτη Συνειδησία να εκδηλώνεται στις τρεις γνωστές μας καταστάσεις – ύπνου, ονείρου και ξύπνου ή αφύπνισης.
