“Γιόγκας είναι η αναχαίτιση/κατάπαυση των διακυμάνσεων/κινήσεων/μεταβολών της νόησης”.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζουμε για τον Γιόγκα είναι πως η λέξη προέρχεται από τη Σανσκριτική (κλασική γλώσσα της αρχαίας Ινδίας) και είναι γένους αρσενικού – ο γιόγκας. Μου είναι άγνωστο και ακατανόητο το πώς και το γιατί στη χώρα μας, που είναι γεμάτη χαρίσματα και θαύματα, η λέξη αυτή δέχτηκε μια ανάρμοστη επέμβαση κι έγινε γένους θηλυκού, “η γιόγκα”. Μπορούμε βέβαια να μιλάμε για την πρακτική και τη φιλοσοφία Γιόγκα ή για το σύστημα Γιόγκα, αλλά όταν αναφέρουμε την ίδια τη λέξη πρέπει να σεβαστούμε την καταγωγή της και να κρατήσουμε το αρχικό γένος της – ο Γιόγκας*.
Η σανσκριτική λέξη yoga συγγενεύει με τις ελληνικές “ζυγός” ή “ζυγόν” που παρουσιάζεται στη Λατινική ως jugum, στην Αγγλική ως yoke, στη Ρώσικη ως igo, στη Γερμανική ως juk/joch/jοh, και σε άλλες συγγενικές μορφές σε άλλες γλώσσες. Το ρήμα yu-na-j-mi “συνενώνω” αντιστοιχεί στο αρχαίο ζεύγνυμι.
Στη Σανσκριτική yoga σημαίνει: ενότητα, συν-ένωση, σύνδεση, συνδυασμός, προσαρμογή, ζεύξιμο, πειθαρχία, εφαρμογή, διάταξη (όπως λόχου ή τάγματος), στερέωση, χρήση, άσκηση. Προέρχεται από το dhātu (σπερματική μορφή, ρίζα) √yuj που παρουσιάζεται σε τρεις τάξεις (4η, 7η και 10η) με τις έννοιες samādhi, yoga και saṃyamana. Τη δεύτερη την καλύψαμε. Η πρώτη, samādhi = συνένωση, συνδυασμός, συνταύτιση, συγχώνευση· συγκέντρωση, συναρμολόγηση, ολοκλήρωση· βαθύ γαλήνεμα σε διαλογισμό ή περισυλλογή. Η τρίτη, saṃyamana = βύθισμα σε ανάπαυση· έγκλειση, περίκλειση· αναχαίτιση, δέσιμο, έλεγχος, περιορισμός, συγκράτηση.
Η κεντρική έννοια του Γιόγκα, λοιπόν, είναι: συνένωση, συνταύτιση, συγχώνευση· αναχαίτιση, έλεγχος, συγκράτηση· συγκέντρωση, γαλήνεμα σε διαλογισμό ή περισυλλογή. Και ο Γιόγκας είναι η πειθαρχία ή πρακτική ή μέθοδος (ή το σύστημα) που οδηγεί σε αυτήν την τελική κατάσταση. Αφού όμως το υλικό σώμα μας δεν μπορεί να συγκεντρωθεί ή να συγχωνευθεί ή να επιδοθεί σε διαλογισμό ή περισυλλογή πρέπει να στραφούμε στο νοητικό σώμα, δηλαδή στον νου (ή ψυχισμό) μας.
*Δυστυχώς επειδή πολλοί συγγραφείς δεν γνωρίζουν Σανσκριτικά, υπάρχουν πολλές στρεβλώσεις στις μεταφράσεις και τα γένη των λέξεων είναι αλλοπρόσαλλα. Έτσι ο puruṣa γίνεται θηλυκό, η puruṣa.Το θηλυκό η vṛtti γίνεται ουδέτερο το vṛtti, το ουδέτερο το citta γίνεται θηλυκό η citta και πολλά άλλα! Εδώ οι όροι χρησιμοποιούνται πάντα με το πρωτότυπο γένος τους – εκτός όταν δίνεται κάποια αντίστοιχη ελληνική ονομασία.
Όντως ο Patañjali, ο αρχαίος Ινδός σοφός που έγραψε την πρώτη σωζόμενη πραγματεία περί Γιόγκα, λέει στην αρχή-αρχή του συγγράμματός του: yogaś citta-vṛtti-nirodhaḥ ‘Γιόγκας είναι η αναχαίτιση/κατάπαυση των διακυμάνσεων/κινήσεων/μεταβολών της νόησης’.
Στη συνέχεια, στο επόμενο άρθρο εξετάζω τις αναφορές και προσέγγιση στον Γιόγκα στην Μπχάγκαβαντ Γκίτα “Το Άσμα του Μεγαλόχαρου” που είναι η διδασκαλία του Κυρίου Κρίσνα στον φίλο και μαθητή του πρίγκιπα Άρτζουνα. Στο κείμενο που ακολουθεί οι μεταφράσεις στα Ελληνικά είναι δικές μου – και σε πλάγια μπαίνουν τα δικά μου επεξηγηματικά σχόλια.
