Αγνός είναι όποιος δρα έχοντας παρατήσει την προσκόλληση και τον εγωισμό.
Bhagavad Gītā, όπου αναφέρονται διαφορετικές μορφές και πρακτικές yoga.
α) ātmayoga: 11.47: Ο Κύριος Kṛṣṇa λέει “Με τη δική μου εύνοια, ω Άρτζουνα, έχεις δει την υπέρτατη μορφή μου χάρη στον γιόγκα του Εαυτού Μου (ātmayogāt)”. Εδώ είναι η συγκέντρωση βούλησης και δύναμης (του θεού) για εκδήλωση, μεταμόρφωση.
β) Karma–yoga: 3.3: Ο Κύριος δηλώνει πως εξαρχής εξέφρασε μια διπλή πειθαρχία (niṣṭhā) στον κόσμο – γιόγκα δράσης (karmayoga) και γιόγκα γνώσης (jñānayoga).
3.7: Ο άνθρωπος ξεχωρίζει (viśiṣyate) εφόσον απροσκόλλητος (asakta) εκτελεί karmayoga με τα όργανα δράσης, έχοντας θέσει τις αισθήσεις του στον έλεγχο του νου του.
2.48: Σταθερός στον γιόγκα (= ενότητα, πειθαρχία), δίχως προσκόλληση, να εκτελείς πράξεις (= καθήκοντα), μένοντας ισορροπημένος στην επιτυχία και αποτυχία. Γιόγκας είναι αυτή η σταθερή αμεροληψία (samatva-: το να είσαι ίδιος, αμετάβλητος, ανεπηρέαστος από υπολογισμούς συμφέροντος).
2.49: Ο γιόγκας είναι δεξιότητα στη δράση (karmasu kauśalam).
5.2: Ο γιόγκας δράσης είναι ανώτερος (viśiṣyate) από την εγκατάλειψη δράσης (saṃnyāsa· δηλαδή απόσυρση μοναχού ή ασκητή από τα εγκόσμια στη ζωή).
Αλλά βλέπε και (ε) 9.28!
γ) jñāna–yoga: 3.3: Όπως πιο πάνω, σε αντίθεση με τον karmayoga. Όμως θεωρώντας αυτή τη μορφή γιόγκα ίδια ή πολύ όμοια με τον buddhiyoga (ή sāṅkhya-) που ανήκει στην ανώτερη διάνοια, ο jñānayoga λέγεται να είναι ανώτερος (2.49, 18.57).
δ) buddhi–yoga: 2.49: Πολύ κατώτερη είναι η δράση από τον buddhiyoga = γιόγκας της ανώτερης διάνοιας (ή διάκρισης ή σοφίας). Αυτός δίνει δεξιότητα στη δράση (2.50).
2.51: Συνδεδεμένοι με τη buddhi οι νουνεχείς δεν επιδιώκουν καρπούς δράσης – ανεπηρέαστοι από επιτυχία ή αποτυχία, όπως στο 2.48.
6.43-44: [Ο αναζητητής ξαναγεννιέται και] αποκτά σύνδεση με την πειθαρχία της buddhi (buddhi-saṃ-yoga), όπως στην προηγούμενη ενσωμάτωσή του κι εργάζεται περισσότερο για την τελειότητα. Επιθυμώντας γνώση της ενότητας (yoga), μεταφέρεται άνετα από την πρότερη πρακτική του πέρα από τη θεωρία.
10.10: Ο Κύριος δίνει τον buddhiyoga στους αφοσιωμένους αφυπνισμένους.
18.57: Το μόνο που ο Άρτζουνα χρειάζεται είναι ο γιόγκας της διάκρισης (buddhiyoga) και η αφιέρωση των πράξεων στον Κύριο.
ε) saṃṅyāsa–yoga: 9.28: Είναι ο γιόγκας της πλήρους απάρνησης. Με πλήρη απόσπαση/αποταύτιση από δράση και αποτελέσματα (βλ. και β, 5.2) λυτρώνεσαι από τα δεσμά της δράσης (karma-bandhanais).
ζ) Πρακτικές Γιόγκα: 4.1-3: Αυτόν τον αιώνιο Γιόγκα τον δίδαξα στον Vivasvat (= σοφός ή θεός-ήλιος); αυτός στον Manu (γιός του Vivasvat) κι αυτός στον Ikṣvāku.
Έτσι, πέρασε παραδοσιακά στους μεγάλους οραματιστές (rājarṣi-). Αλλά μετά από πολύ καιρό ο Γιόγκας χάθηκε. Αυτός ο ίδιος αρχαίος Γιόγκα ως ύψιστο μυστικό διδάσκεται στον Άρτζουνα τώρα που είναι αφοσιωμένος.
Το 6ο κεφάλαιο δίνει μερικές πρακτικές για τον γιόγκα δράσης.
6.2: Εκείνο που λέγεται εσωτερική απάρνηση [πράξεων] είναι ο γιόγκας. Διότι κανείς δεν γίνεται γιόγκης αν δεν απαρνιέται τις προσωπικές φιλοδοξίες του (saṅkalpa = προσωπικός πόθος, σχεδιασμός για δράση).
6.3: Κάποιος έχει ανέλθει στον γιόγκα όταν δεν προσκολλιέται σε πράξεις ή σε αντικείμενα των αισθήσεων κι έχει παρατήσει κάθε φιλοδοξία (saṅkalpa).
6.12-13: Έχοντας εστιασμένο τον νου κι ελεγχόμενες τις διαθέσεις, τις αισθήσεις και τις δραστικές λειτουργίες του, καθισμένος στην ορθή στάση, ας ασκήσει τον γιόγκα (= ενότητα) για την εξάγνιση του νου (ή εαυτού) του. Δίχως να κοιτά γύρω, ακίνητος και σταθερός, ας κρατά ίσιο το σώμα, τον λαιμό και το κεφάλι με την προσοχή του στραμμένη στην άκρη της μύτης.
6.16-17: Ο γιόγκας δεν κάνει για όποιον τρώει πολύ και όποιον δεν τρώει αρκετά, ούτε για όποιον κοιμάται ή ξαγρυπνά υπερβολικά. Ο γιόγκας εξαλείφει τη δυστυχία για τον πειθαρχημένο στο φαγητό και στη διασκέδαση, στη δράση, στον ύπνο και στην αγρύπνια.
6.20: Το citta (= κέντρο νόησης, συναισθήματος και μνήμης) γαληνεύει και συνδέεται με τον Εαυτό, όταν έχει εκπαιδευθεί με την πρακτική του γιόγκα.
6.23 – 26: Γιόγκας ονομάζεται αυτό που αποσυνδέει από τη σύνδεση με δυστυχία (duḥkhasaṃyoga – viyoga)… Παρατώντας ολοκληρωτικά επιθυμίες που εγείρονται από φιλοδοξία κι ελέγχοντας με τον νου το σύνολο των λειτουργιών από κάθε πλευρά, σιγά σιγά ας ησυχάσει μέσω της buddhi που έχει ευστάθεια και ας μην αγχώνεται (νοιάζεται, σκέφτεται) για τίποτα έχοντας τον νου προσηλωμένο στον Εαυτό. Κάθε φορά που το μυαλό φεύγει μακριά, ασταθές κι άστατο, ας το συγκρατεί φέρνοντάς το πίσω πάλι στον έλεγχο του εαυτού.
6.29: Όποιος έχει πειθαρχημένο τον εαυτό του στον γιόγκα (= ενότητα, εδώ), βλέπει τον Εαυτό σε όλα τα όντα και όλα τα όντα στον Εαυτό του και θεάται παντού το ίδιο.
6.35-6: Αναμφίβολα, το μυαλό είναι άστατο, δύσκολο να συγκρατηθεί. Όμως, γιε της Κουντή (= Άρτζουνα), μπορεί να ελέγχεται με επίμονη πρακτική (abhyāsa-) και απόσπαση (vairagya-: απάθεια). Γνωρίζω πως ο γιόγκα είναι δυσπρόσιτος για τον απείθαρχο νου. Τον αποκτά όμως όποιος προσπαθεί με τον νου υπό έλεγχο.
8.12: Με τις αισθήσεις όλες συγκρατημένες, με τον νου συμμαζευμένο στην καρδιά, [ο μαθητής] ας ασκεί τη συγκέντρωση (dhāraṇā) του γιόγκα.
9.26: Ο Κύριος δέχεται ό,τι κάποιος του προσφέρει με αφοσίωση (bhakti-) – ένα φύλλο, ένα λουλούδι, έναν καρπό, λίγο νερό…(Εδώ έχουμε ευρύτατη ανεκτικότητα για όποια μορφή λατρείας….)
12.12: Ανώτερη είναι η γνώση (jñāna) από την πρακτική (abhyāsa), από τη γνώση ανώτερος ο διαλογισμός (dhyāna) κι από τον διαλογισμό ανώτερο το άφεμα των καρπών της δράσης, οπότε αμέσως ακολουθεί γαλήνη. (Εδώ πάλι τονίζεται η απόσπαση.)
16.1-3: Δίνονται οι θετικές ιδιότητες όπως αφοβία, γενναιοδωρία, αβλάβεια, συμπόνια, καρτερία κλπ.
16.4: Δίνονται οι αρνητικές, όπως αλαζονεία, άγνοια, δόλος, σκληρότητα κλπ.
18.26: Αγνός είναι όποιος δρα έχοντας παρατήσει την προσκόλληση και τον εγωισμό, έχει αποκτήσει σταθερότητα και αποφασιστικότητα και μένει αμετάβλητος στην επιτυχία και αποτυχία.
18.47: Καλύτερα να εκτελείς το δικό σου καθήκον, έστω και αδέξια, παρά το καθήκον άλλου με δεξιότητα. Όποιος εκτελεί το δικό του καθορισμένο, φυσικό καθήκον, δεν αποκτά το βάρος αμαρτίας.
śreyān svadharmo viguṇaḥ, paradharmāt svanuṣṭhitāt;
svabhāvaniyataṃ karma kurvan nāpnoti kilbiṣam.
18.52: Ασκώντας μοναχικότητα, λιτοδίαιτος, με τιθασευμένο νου, ομιλία και σώμα, πάντα επιμελής στον διαλογισμό και στον γιόγκα, να καταφεύγεις στην απόσπαση (vairagya = α-πάθεια).
(Η απόσπαση είναι η βασική πρακτική.)
