Ο σκεπτόμενος είναι η σκέψη – μια σκέψη που έχει χωρίσει τον σκεπτόμενο από τη σκέψη.
Εδώ παρουσιάζω τα λόγια του Κρισναμούρτι από το τέλος της Ομιλίας του στο Άμστερνταμ (Σεπτέμβριο, 1981). Αφού υποδείξει πως η συνηθισμένη αίσθηση του εαυτού μας, το εγώ μας, είναι παραπλανητικό, καθώς φτιάχνεται από σκέψη και μνήμη (είναι δηλαδή κατασκεύασμα από παρελθοντικές εντυπώσεις του νου), εξηγεί πως αυτός που δρα, το εγώ, ο εαυτός, όντας διαφορετικός από το αντικείμενο [ο θεατής από το θέαμα, ο ομιλητής από την ομιλία κ.λπ.]. Επομένως αναπόφευκτα κάποια ώρα θα υπάρξει σύγκρουση των δύο. Κι έτσι, επίσης, δημιουργείται διεκδίκηση και προσκόλληση και υπάρχει πόνος όταν κάτι μας ξεφεύγει – όπως συχνά και φυσικά συμβαίνει. Γι’ αυτό πρέπει να μάθουμε να παραδίδουμε όλο το παρελθόν μας, όλα τα συστήματα σκέψης και μνήμης κι ελέγχου, κατανοώντας πως εγώ που (νομίζω πως) έχω έλεγχο είμαι συγχρόνως ελεγχόμενος. Ο έλεγχος είναι η μεγάλη παγίδα που μας αιχμαλωτίζει. Έχω κάνει μερικές επεμβάσεις στο κείμενο, στη σύνταξη κυρίως για να ρέει πιο ομαλά.
Κάποτε, στην εφηβεία μου, έψαχνα για τέτοια διδασκαλία. Εσύ;
Ο χριστιανικός κόσμος πιστεύει στην ενατένιση παραδίνοντας τον εαυτό του στην θέληση του θεού στη θεία χάρη και λοιπά. Το ίδιο πράγμα υπάρχει και στον ασιατικό κόσμο μόνο που χρησιμοποιούν διαφορετικές λέξεις στα σανσκριτικά… Ο άνθρωπος αναζητά κάποια αιώνια ασφάλεια, ευτυχία, ειρήνη, και μη βρίσκοντάς τη στη γη ελπίζει ότι αυτή υπάρχει κάπου αλλού. Είναι η απελπισμένη αναζήτηση για κάτι άφθαρτο που δεν χάνεται ποτέ – μια η αναζήτηση από αμέτρητα χρόνια.
Ας ερευνήσουμε μαζί βαθιά τι είναι ο διαλογισμός και αν υπάρχει κάτι ιερό, άγιο – όχι το πράγμα που έχει επινοήσει η σκέψη και το ονόμασε άγιο. Δεν είναι άγιο αυτό που η σκέψη δημιουργεί δεν είναι ιερό διότι βασίζεται στην πληροφόρηση. Πώς μπορεί κάτι που εφευρίσκει η σκέψη, που είναι ατελής, να είναι ιερό; Αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο λατρεύουμε αυτό που έχει επινοήσει η σκέψη.
Δεν υπάρχει [πραγματικό] σύστημα, πρακτική μέθοδος, υπάρχει διαύγεια της αντίληψης ενός νου που είναι ελεύθερος να παρατηρεί, που δεν έχει κατεύθυνση, δεν έχει εκλογή. Τα πιο πολλά συστήματα διαλογισμού έχουν το πρόβλημα του ελέγχου της σκέψης. Οι πιο πολλοί διαλογισμοί – είτε ζεν είτε ινδουιστικός είτε βουδιστικός ή χριστιανικός ή αυτός του τελευταίου γκουρού, προσπαθεί να ελέγξει τη σκέψη. Με τον έλεγχο συγκεντρώνεστε φέρνετε όλη σας την ενέργεια σε ένα ιδιαίτερο σημείο. Αυτό είναι συγκέντρωση, που σημαίνει ότι υπάρχει ένας ελεγκτής διαφορετικός από το ελεγχόμενο. Ο ελεγκτής είναι η σκέψη, η μνήμη, και αυτό που [εκείνος] ελέγχει είναι πάλι σκέψη – σκέψη που περιπλανιέται κι επομένως υπάρχει σύγκρουση. Κάθεστε ήσυχος και η σκέψη φεύγει μακριά: είστε σαν ένα παιδί του σχολείου που κοιτάζει έξω από το παράθυρο και ο δάσκαλος λέει, “Μην κοιτάζεις έξω από το παράθυρο, συγκεντρώσου στο βιβλίο σου”. Πρέπει να μάθουμε το γεγονός ότι ο ελεγκτής είναι [και] ο ελεγχόμενος. Ο ελεγκτής, ο σκεπτόμενος ο έχων την εμπειρία, είναι νομίζουμε διαφορετικός από το ελεγχόμενο από την κίνηση της σκέψης από την εμπειρία. Αλλ’ αν παρατηρήσουμε προσεκτικά, ο σκεπτόμενος είναι η σκέψη – μια σκέψη που έχει χωρίσει τον σκεπτόμενο από τη σκέψη ο οποίος μετά λέει “πρέπει να ελέγξω”. Όταν δείτε ότι ο ελεγκτής είναι το ελεγχόμενο, διώχνετε ολοκληρωτικά την σύγκρουση.
Η σύγκρουση υπάρχει μόνο όταν υπάρχει διαίρεση. Εκεί όπου υπάρχει διαίρεση μεταξύ του παρατηρητή, εκείνου που παρακολουθεί, εκείνου που έχει την εμπειρία, και του πράγματος που [αυτός] παρατηρεί και που του δίνει την εμπειρία, αναγκαστικά υπάρχει σύγκρουση. Η ζωή μας είναι σε σύγκρουση διότι ζούμε μ’ αυτήν τη διαίρεση. Αλλά αυτή η διαίρεση είναι απατηλή δεν είναι πραγματική: έχει γίνει η συνήθειά μας, η καλλιέργεια μας να ελέγχουμε. Δεν βλέπουμε ποτέ ότι ο ελέγχων είναι και το ελεγχόμενο.
Όταν αντιληφθεί κάποιος αυτό το γεγονός – όχι λεκτικά, όχι ιδεολογικά, όχι σαν μια ουτοπική κατάσταση που πρέπει να αγωνιστείτε να την φτάσετε, αλλά πραγματικά, στη ζωή σας, ότι ο ελέγχων είναι το ελεγχόμενο, ο σκεπτόμενος η σκέψη – τότε το όλο υπόδειγμα της σκέψης υφίσταται ριζική αλλαγή και δεν υπάρχει σύγκρουση. Αυτή η αλλαγή είναι απόλυτα αναγκαία αν διαλογίζεται κανείς, διότι ο διαλογισμός απαιτεί ένα νου που συμπάσχει έντονα και επομένως υψηλής νοημοσύνης – δηλαδή, μια νοημοσύνη που γεννιέται από την αγάπη, όχι από πονηρή σκέψη.
Διαλογισμός είναι η εγκατάσταση τάξης στην καθημερινή μας ζωή έτσι που να μην υπάρχει αντίφαση. Σημαίνει ότι έχουμε απορρίψει ολοκληρωτικά όλα τα συστήματα [ελέγχου] έτσι που ο νους μας να είναι ελεύθερος ολοκληρωτικά χωρίς κατεύθυνση. Έτσι που ο νους μας να είναι εντελώς σιωπηλός. Είναι αυτό δυνατόν; Γιατί φλυαρούμε αδιάκοπα; Τη στιγμή που θα φύγουμε από αυτή την αίθουσα θα αρχίσουμε να φλυαρούμε. Ο νους μας θα συνεχίσει αιώνια να είναι απασχολημένος, να φλυαρεί, να σκέφτεται, να παλεύει, κι επομένως δεν υπάρχει χώρος. Ο χώρος είναι απαραίτητος για να υπάρξει σιωπή, διότι ο νους που προσπαθεί, που αγωνίζεται να είναι σιωπηλός δεν είναι ποτέ σιωπηλός. Αλλά όταν δει ότι η σιωπή είναι απόλυτα αναγκαία – όχι σιωπή που προβάλλεται από τη σκέψη, όχι ανάμεσα σε δύο νότες, ανάμεσα σε δύο θορύβους, ανάμεσα σε δύο πολέμους, αλλά η σιωπή της τάξης, τότε σε αυτήν τη σιωπή υπάρχει η αλήθεια, η αλήθεια που δεν έχει δρόμο για να τη βρεις. Η αλήθεια που είναι άχρονη, ιερή, αδιάφθορη. Αυτό είναι διαλογισμός, αυτό είναι ο νους με θρησκευτικό συναίσθημα.
Ο διαλογισμός πρέπει να είναι μια φυσική, ρέουσα διαδικασία χωρίς να προσπαθεί το άτομο να την ελέγχει, χωρίς να σπρώχνει και να πιέζει σε μια ή άλλη κατεύθυνση για κάποια συγκεκριμένη εμπειρία. Και χρειάζεται πάντα χώρος , ο χώρος της σιωπής.
