Θοδωρής Γεωργακόπουλος
Στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς, σε μία συζήτηση, ο Τάκης Παππάς, που είναι πολιτικός επιστήμονας και είχε βγάλει το 2015 ένα πολύ ωραίο βιβλίο για το λαϊκισμό, μου είχε πει τρία πράγματα τα οποία μου είχαν φανεί πολύ ενδιαφέροντα, και τα οποία σκέφτομαι και συζητώ με διάφορες αφορμές από τότε. Πρώτον, ότι η σημερινή κρίση δεν είναι τόσο κρίση οικονομική, όσο κρίση εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα. Δεύτερον, ότι όλες οι προηγούμενες χρεοκοπίες-παύλα-καταρρεύσεις της χώρας μας (έξι ή επτά, ανάλογα πώς το μετράει κανείς), δεν είναι ίδιες, και ότι η σημερινή είναι εξαιρετικά παρόμοια με μόνο τρεις από αυτές.
Τρίτον, ότι αυτές οι κρίσεις, οι παρόμοιες με τη δική μας, διήρκεσαν η καθεμία κατά μέσο όρο 16 χρόνια.
Αρκετούς μήνες μετά, ο Παππάς καταγράφει και αναλύει αυτές τις τρεις ιδέες, που είναι στην ουσία πλευρές μιας πολύ ενδιαφέρουσας ανάλυσης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας στο νέο του βιβλίο, “Σε Τεντωμένο Σκοινί – Εθνικές κρίσεις και πολιτικοί ακροβατισμοί, από τον Τρικούπη έως τον Τσίπρα”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος.
Σύμφωνα με τον Παππά, οι τρεις προηγούμενες κρίσεις που είναι παρόμοιες με τη δικιά μας είναι οι εξής:
1) Η κρίση του 1893 με το “δυστυχώς επτωχεύσαμεν” του Χαριλάου Τρικούπη, που οδήγησε στον ελληνοτουρκικό πόλεμο, στο Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο και σε πολύχρονη και διαβρωτική πολιτική και οικονομική αστάθεια. Αυτή κράτησε 17 χρόνια.
2) Η κρίση που ξεκίνησε με το αποτυχημένο πραξικόπημα των βενιζελικών του 1935 και οδήγησε στην παλινόρθωση της μοναρχίας, τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου, ενώ ακολούθησαν η Κατοχή, ο εμφύλιος πόλεμος και στη συνέχεια μερικά ακόμα χρόνια πολιτικής αστάθειας. Κι αυτή η κρίση κράτησε επίσης 17 χρόνια.
3) Η κρίση που ξεκίνησε λίγα χρόνια μετά, το 1961, με τον “Ανένδοτο” του Γεωργίου Παπανδρέου. Η έντονη πολιτική αστάθεια και η ακραία πόλωση οδήγησαν στη δικτατορία του ’67 και την κυπριακή τραγωδία. Αυτή η κρίση κράτησε 13 χρόνια.
Και οι τρεις περιπτώσεις είχαν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτα απ’ όλα, παρ’ όλο που αυτές οι κρίσεις είχαν διαφορετικές αφορμές (μια χρεοκοπία, μια δικτατορία και μια προσπάθεια απονομιμοποίησης μιας εκλεγμένης κυβέρνησης), σε όλες υπήρξε μια έντονη κρίση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. Παρ’ όλο που πολλοί πιστεύουν ότι κρίσεις σαν την σημερινή οφείλονται κυρίως σε οικονομικά αίτια, φαίνεται ότι αυτό δεν είναι απαραίτητο. Η κρίση του ’61 ξεκίνησε σε μια εποχή οικονομικής ανάπτυξης, ενώ η κρίση του ’35 ξεκίνησε τρία χρόνια μετά τη χρεοκοπία (και η τρέχουσα, σύμφωνα με τον ορισμό του Παππά, ξεκίνησε δύο χρόνια πριν από τη δική μας χρεοκοπία). Αντίθετα, σε όλες τις περιπτώσεις φαίνεται ότι τα αίτια ήταν αμιγώς πολιτικά: Οι ηγεσίες ήταν ανεπαρκείς, ο κοινοβουλευτισμός ήταν σαθρός, και η μεσαία τάξη, που αποτελεί τη ραχοκοκκαλιά της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ήταν αδύναμη. Αυτοί οι τρεις παράγοντες, σύμφωνα με τον συγγραφέα, είναι οι αιτίες όλων αυτών των κρίσεων, και ταυτόχρονα οι αιτίες που δεν επέτρεπαν στις κρίσεις να τελειώσουν.
Συνεχίζεται…
Πηγή: Καθημερινή
