Δεν αρκεί να παπαγαλίζουν δάσκαλοι και μαθητές “Δεν βλάπτεις άλλους, δεν λες ψέματα” κ.λπ. Αυτοί οι κανόνες ηθικής συμπεριφοράς πρέπει να εμπεδώνονται στον ψυχισμό του παιδιού έτσι που πάντα να δρα σύμφωνα με αυτούς.
1. Είναι φυσικό να πάσχουμε από αυτήν την πιο κοινή ασθένειά μας, μετά την αναπόδραστη θνητότητα.
Είναι πανίσχυρη, περιοριστική παραπλάνηση να πιστεύουμε πως η πολυμάθεια των εγκυκλοπαιδειών και υπολογιστών (= Διαδίκτυο) είναι γνώση, ευφυία, σοφία.
Χρειάζεται βέβαια συχνά για την αντιμετώπιση φαινομένων στο περιβάλλον μας. Μα εξίσου συχνά χρησιμοποιείται για επίδειξη, εξυπνακισμό, εντυπωσιασμό. Η μόνη αδιαμφισβήτητη γνώση που έχουμε είναι “Εγώ υπάρχω”! Είναι μάλιστα ολοκληρωτικά υποκειμενική!
2. Ομοίως είναι πλάνη να νομίζουμε πως οι πρόσκαιρες ευχαριστήσεις που αντλούμε από το περιβάλλον, από ανθρώπους, περιστάσεις, τέχνες και τόσα άλλα φαινόμενα της ζωής, είναι ικανοποιητική ευτυχία. Όλες αυτές οι χαρές κάποια ώρα φεύγουν και συχνά έρχεται άγχος, ανία, δυστυχία, μιζέρια, πόνος. Πραγματική ευτυχία ή αγαλλίαση θα είναι ατελεύτητη – δίχως φοβίες, λύπες και απογοητεύσεις.
3. Επίσης είναι πλάνη να νομίζουμε πως η ζωή έτσι όπως τη ζούμε – με ψευδαισθήσεις για το αίσθημα ανωτερότητας και συχνά κατωτερότητας, τη ρουτίνα της καθημερινότητας με τ’ ανεξέλεγκτα ρεύματα σκέψεων και σκαμπανεβάσματα συναισθημάτων, τον αγωνιώδη αγώνα για επιτυχία κι επικράτηση, τις ψευτοτέχνες και υποκριτικές θρησκοληψίες μας – πως αυτά όλα συνιστούν πληρότητα ζωής. Αυτή γίνεται πρακτική εμπειρία μόνο καθώς αναπτύσσονται οι ανθρώπινες ιδιότητες, δυνάμεις που μόνο υποπτευόμαστε πως έχουμε, σαν του Αϊνστάιν, του Μότσαρτ, του Σαίξπηρ, του Νταβίντσι, του Αριστοτέλη.
4. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε θρησκεία, τέχνη, φιλοσοφία και ψυχολογία. Σήμερα μένω με τις δυο τελευταίες.
Φιλοσοφία δεν είναι να διαβάζεις βιβλία που έγραψαν άνθρωποι σαν τον Χέγκελ, τον Καντ ή τον Νίτσε και τις γνώμες άλλων “φιλοσόφων” ή πανεπιστημιακών για τα λεγόμενά τους.
Αυτά όλα είναι, όπως λέει ο Εκκλησιαστής, ο παράξενος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης που τα δοκίμασε όλα, “ματαιότης και προαίρεσις [= πολυασχολία] πνεύματος” (2.11).
Η φιλοσοφία πρέπει να φέρνει όχι αμφιβολίες και αδιάκοπους ορισμούς, μα τη σίγουρη κατανόηση των πρώτων αιτιών στο θεωρητικό επίπεδο, και στο πρακτικό γνώση του απαραίτητου για μια ζωή πληρότητας η οποία θεμελιώνεται σε ηθικές αρχές, ενάρετες πράξεις, που δεν βλάπτουν με κανένα τρόπο άλλους.
Δεν αρκεί να παπαγαλίζουν δάσκαλοι και μαθητές “Δεν βλάπτεις άλλους, δεν λες ψέματα” κλπ. Αυτοί οι κανόνες ηθικής συμπεριφοράς πρέπει να εμπεδώνονται στον ψυχισμό του παιδιού έτσι που πάντα να δρα σύμφωνα με αυτούς.
5. Ψυχολογία δεν είναι να μιλάς για τις φοβίες, τις άνομες επιθυμίες, τις μνησικακίες, ζήλειες και άλλες σκοτεινές ροπές στον ψυχισμό σου ή να αναλύεις όνειρα και φαντασιώσεις σου.
Αληθινή ψυχολογία είναι να έχεις επίγνωση κάθε ψυχικής σου διάθεσης, να μην δικαιολογείς κάθε αδυναμία ή αστοχία σου ρίχνοντας σε άλλους το φταίξιμο, να μην αποφεύγεις δύσκολες περιστάσεις και να μην κυνηγάς συνεχώς το ευχάριστο.
Πάνω από όλα να γνωρίζεις πως ό,τι βλέπεις, ό,τι αισθάνεσαι, ποταπό ή μεγαλόπρεπο, γελοίο ή σοβαρό, δεν είσαι εσύ αυτό. Εσύ είσαι το αθέατο εκείνο Ον που παρατηρεί ό,τι συμβαίνει σε νου σώμα και περιβάλλον!
