1. Λέγεται πως ο Ουσπένσκι εγκατέλειψε το Σύστημα. Στο Last Remembrances of a Magician, κεφ. 2 (σ.17), όπως έγραψα νωρίτερα, ο Rodney Collin Smith το θεώρησε «απίστευτη ειλικρίνεια» καθώς άκουε τον Ουσπένσκι να αρνείται (εντελώς ψευδώς) πως είχε δώσει στο παρελθόν κάποιο «σύστημα» που ονόμασε «Ο Τέταρτος Δρόμος» όπως πολλοί το αποκαλούν σήμερα, π.χ. ο G. de Symons Beckwith.
Αυτό φωτίζει ακόμα μια άποψη. Ο Ουσπένσκι ισχυριζόταν πως είχε αφήσει τον Γκουρτζίεφ «για να διασώσει το σύστημα» διότι νόμιζε πως ο Γκουρτζίεφ. είχε τρελαθεί (Last Remembrances of a Magician, κεφ 7, σ. 49). Στη Marie Seton είπε πως είχε αναλάβει την ηγεσία, πάλι, για να διασώσει το σύστημα – παρότι δεν είχε αρκετή εκπαίδευση κι έλεγχο του νου κι έτσι λοξοδρόμησε (46. Εσωτερισμός: Ο κ. Ουσπένσκι (3): Marie Seton (ΙΙ), § 2-3). Επίσης πήγε στην Αμερική στα τέλη του 1940, μετά το ξέσπασμα του πολέμου, για τον ίδιο λόγο – να σώσει το σύστημα.
2. Αυτές οι εξηγήσεις ακούγονται τώρα πολύ παράξενες.
Ο Γκουρτζίεφ δεν είχε τρελαθεί καθόλου, αν κρίνουμε από πάμπολλες δημοσιεύσεις. Το ταμπεραμέντο του ήταν πολύ διαφορετικό από τον Ουσπένσκι. Αυτά όλα τα χρόνια και ο Γκουρτζίεφ δίδασκε στη Γαλλία, Αγγλία (πολύ λίγο) και Αμερική το ίδιο ακριβώς σύστημα που είχε ο Ουσπένσκι (ο οποίος το είχε πάρει από τον Γκουρτζίεφ)!
Μετά, το να αφήσεις τους μαθητές σου στην Αγγλία την περίοδο του πολέμου και να τρέχεις στην ασφάλεια των ΗΠΑ δεν ταιριάζει πολύ σε έναν αποκρυφιστή δάσκαλο. Ο Γκουρτζίεφ δεν έφυγε από το Παρίσι παρά την γερμανική κατοχή που εγκυμονούσε κινδύνους.
Και τώρα, ξαφνικά, ο Ουσπένσκι αποκηρύσσει το σύστημα! Αυτό καθεαυτό δεν είναι μεμπτό. Μα είναι γελοίο, ανεύθυνο και μεμπτό να λες στους μαθητές σου μετά από μία διακοπή 6-7 ετών πως ποτέ δεν τους δίδαξες το σύστημα που στην πραγματικότητα δίδασκες για 20 χρόνια και μάλιστα είχες αφήσει ένα χειρόγραφο βιβλίο για το θέμα που θα εκδιδόταν λίγο αργότερα! Εκτός αν έπασχες από άνοια.
3. Στο κεφ 3, ο Ουσπένσκι παρουσιάζεται να λέει (σ 24) πως το σύστημα είχε δοκιμαστεί στην Αμερική και είχε φανεί να μην λειτουργεί: «δεν υπάρχει μέθοδος» (σ 25)!
Αργότερα στο κεφ 6 λέει: «Παλαιότερα μιλούσα για το μεγάλο, τώρα μιλάω για το μικρό» (σ 46). Και όταν του θύμισαν πως τους έδινε ομιλίες για το σύστημα, απάντησε: «Το σύστημα είναι μια γλώσσα για να κρεμάσεις πάνω της μια γάτα»!
Μετά μίλησε για τον εαυτό του: «Εγώ δεν έκανα τίποτα. Δεν ήμουν αρκετά δυνατός. Απλώς χάλασα τα πάντα».
Τα τελευταία λόγια συνάδουν με την καταγραφή της M. Seton της αναφοράς του Ουσπένσκι στους μαθητές του στην Αμερική: «Είναι τόσο μουρλοί…Ανέλαβα την ηγεσία για να διασώσω το Σύστημα. Μα την ανέλαβα προτού αποκτήσω επαρκή έλεγχο πάνω στον εαυτό μου» Και όταν εκείνη λέει πως η ίδια είχε οφεληθεί, της απάντησε: «Είσαι η μόνη … Οι άλλοι αυταπατώνται. Δεν έχουν κερδίσει τίποτα».
Όταν η Seton του πρότεινε να σταματήσει να δίνει ομιλίες ωσότου αποκτήσει έλεγχο στον εαυτό του της είπε: «Το Σύστημα έχει γίνει τώρα πια για μένα επάγγελμα».
4. Υποθέτω πως είναι πιθανό ο Ουσπένσκι να ανακάλυψε πως η δική του μέθοδος διδασκαλίας του συστήματος δεν ήταν πολύ παραγωγική. Πώς θα μπορούσε να είναι, αν σκεφθεί κανείς όλους τους διάφορους παράγοντες.
Αν εξαιρέσουμε τη διαμονή τα Σαββατοκύριακα στο Lyne Place και την εντατική σωματική εργασία εκεί (μια αντανάκλαση των πρακτικών στο Πριερέ του Γκουρτζίεφ), οι άλλες μέθοδοι του Ουσπένσκι δεν ήταν πολύ εποικοδομητικές. Το να μαζεύεις 200 (Last Remembrances of a Magician,σ 11) άτομα ή 90 ή 50 σε μια συνάντηση και να τους κάνεις μια διάλεξη απαντώντας σε τυχόν ερωτήσεις τους κι έτσι να επεξηγείς το σύστημα με πρόχειρο μη-μεθοδικό τρόπο δεν είναι πολύ αποτελεσματική μορφή διδασκαλίας για εσωτερική γνώση και πειθαρχία. Όμως αυτή την κατάσταση βλέπουμε στο Last Remembrances of a Magician και σε άλλα βιβλία όπως το Records of Meetings.
Χρειάζεται μια διευθέτηση με ομάδες από 10, 15 ή 18 άτομα με ένα δάσκαλο ή καθοδηγητή που ξέρει καλά τη θεωρία και δείχνει αρκετό ζήλο στην πρακτική της εφαρμογή σε προοδευτικές διαβαθμίσεις.
Μετά, το σύνολο σύστημα έχει ελλείψεις και περιορισμούς. Δεν προσφέρει πολλά για έναν μετρημένο τρόπο ζωής ή πραγματική εξέταση του παρατηρητή και της φύσης του. Υπάρχουν πολλές ανακριβείς διατυπώσεις για τα «κέντρα», τα σώματα και διάφορες λειτουργίες, όπως υπέδειξα σε προηγούμενα άρθρα.
5. Από αυτήν την άποψη ο Ουσπένσκι είχε δίκιο να παραμερίσει το «σύστημα» και να ζητήσει από τον Δρα Ρόουλς να βρει την πηγή του και να το αναδιατυπώσει.
Προσωπικά βρίσκω πως τα Απομνημονεύματα της M. Seton με τα μάλλον χαμηλότονα, πεζά σχόλια της και την εκτίμησή της για τον Ουσπένσκι και την εργασία του είναι πιο αντικειμενικά από την ευσεβή μα υποκειμενική και γεμάτη φαντασιώσεις αφήγηση του Last Remembrances of a Magician ή μεταγενέστερες ιστορίες και περιγραφές του «συστήματος» από αφοσιωμένους οπαδούς.
Μπορεί να κάνω λάθος, μα ο Ουσπένσκι μου φαίνεται μια μάλλον τραγική περίπτωση.
