Επιστολή του Μαρσίλιο Φιτσίνο* στον μεγαλόψυχο Lorenzo de Medici.
Όπως η αρμονία έχει πολύ εντονότερη επίδραση την ώρα που εισέρχεται στα αυτιά μας παρά όταν αργότερα την ανακαλούμε· όπως μια μάχη μας συγκινεί πολύ βαθύτερα την ώρα που την βλέπουμε παρά όταν ακούμε την ανιστόρησή της: έτσι και τα εξαιρετικά έργα διάσημων ανδρών μας διεγείρουν περισσότερο στην επιδίωξη της αρετής και μας διαμορφώνουν πολύ καλύτερα για την άσκηση της παρά τα λόγια των Ρητόρων και Φιλοσόφων που συζητούν ηθική.
Διότι η φύση έχει προνοήσει έτσι, ώστε τα ίδια τα πράγματα να έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη από τις ονομασίες τους. Και η ίδια η αλήθεια επηρεάζει την καρδιά πιο αποτελεσματικά από κάτι που έχει κάποια ομοιότητα με την αλήθεια η είναι εξ-ολοκλήρου ψεύτικο. Γι’ αυτό η μίμηση του Σωκρατικού τρόπου ζωής οδηγεί περισσότερους ανθρώπους πιο σίγουρα στην αρετή παρά η διδασκαλία περί ηθικής του Αριστοτέλη. Ο Χριστός επίσης με το παράδειγμά Του και μόνο ωφέλησε περισσότερους ανθρώπους κατευθύνοντάς τους προς την ευγενική και άγια ζωή παρά όλοι οι Ρήτορες και Φιλόσοφοι με τα λόγια τους.
Έτσι λοιπόν, Λορέντζο, σε επαινώ διότι, παρόλο που δεν περιφρονείς την ηθική διδαχή, δίνεις μεγαλύτερη προτεραιότητα στο παράδειγμα το ζωντανό: ειδικά επειδή από πολύ καιρό πήρες για παράδειγμά σου εκείνον τον σεβάσμιο άνθρωπο, που με επίσημο διάταγμα επονομάστηκε “Πατέρας της Πατρίδας.” Εννοώ βέβαια τον μεγάλο Κόζιμο, τον παππού σου και προστάτη μου, ο οποίος ξεπερνούσε τους πάντες σε σύνεση, ήταν ευσεβέστατος προς τον Θεό, δίκαιος και μεγαλόψυχος στους ανθρώπους, πάντα γαλήνιος στον εαυτό του, γεμάτος φροντίδα για την οικογένειά του, αλλά και ένας προσεκτικός επόπτης των ζητημάτων της πολιτείας: ήταν ένας άνδρας που δεν ζούσε για τον εαυτό του αλλά για τον Θεό και για την πατρίδα του.
Δεν υπήρχε καρδιά ανθρώπου πιο ταπεινή ούτε πιο έξοχη από τη δική του. Συζήτησα παραγωγικά μαζί του Φιλοσοφία, Λορέντζο, πάνω από δώδεκα χρόνια. Ήταν τόσο αιχμηρός στη συζήτηση όσο ήταν σοφός και δυνατός στη διακυβέρνηση. Ασφαλώς χρωστώ πολλά στον Πλάτωνα, αλλά ομολογώ ότι χρωστώ όχι λιγότερα στον Κόζιμο. Διότι ο Πλάτωνας έθεσε μπροστά μου την ιδέα των αρετών, μόνο μια φορά: ο Κόζιμο τις έθετε καθημερινά μπροστά μου στην πράξη.
Δεν θα αναφέρω τώρα όλα τα άλλα χαρίσματα του ανθρώπου αυτού. Ο Κόζιμο φρόντιζε και εξοικονομούσε τον χρόνο όπως ο Μίδας το χρήμα: παρότι χρησιμοποιούσε τις μέρες του στο καλύτερο δυνατό μέτρο αποδίδοντας μεγάλη αξία σε κάθε ώρα που περνούσε, ωστόσο νοιαζόταν ακόμα και για κάθε στιγμή και συχνά λυπόταν για τις ώρες που είχε σπαταλήσει.
Τελικά, ακολούθησε το παράδειγμα του Σόλωνα: έβαζε τη Φιλοσοφία σε πρακτική εφαρμογή υπέροχα σε όλη του τη ζωή, ακόμα και στα πιο κρίσιμα ζητήματα, αλλά την άσκησε ακόμα καλύτερα στην περίοδο που αποχώρησε από αυτό τον κόσμο των ίσκιων, προς το φως. Ήσουν παρών τότε και γνωρίζεις, ότι πέθανε λίγο μετά αφού διαβάσαμε το βιβλίο του Πλάτωνα περί του υπέρτατου Αγαθού και της προέλευσης των πραγμάτων, (1) πέθανε σαν να ετοιμαζόταν να πιει βαθιά τώρα από το Αγαθό εκείνο, που είχε γευτεί στη συζήτηση. (2)
Σε χαιρετώ. Όπως ο Θεός δημιούργησε τον Κόζιμο σαν πρότυπο για τον κόσμο, έτσι εσύ να αναπτυχθείς στα μέτρα του Κόζιμο.
Και πράγματι, άρχισες να το κάνεις.
(1). Πλάτωνα Παρμενίδης και Φίληβος.
(2). Ό Φ. περιγράφει τις τελευταίες στιγμές του Κόζιμο στον Πρόλογο του στον De Morte του Ξενοκράτη. (Φιτσίνο Opera Omnia Τόμος ΙΙ, 1965.)
