Η πρώτη μεγάλη ήττα των Γερμανών και η εξουδετέρωση του γερμανικού “πολέμου αστραπής” blitzkrieg συνέβη στο Τομπρούκ της Λιβύης το 1941. Πρωταγωνιστές ήταν ανυποχώρητοι Αυστραλοί στρατιώτες .
Τον Ιανουάριο 1941 οι Βρετανικές (και Κοινοπολιτειακές) δυνάμεις με την 6η Αυστραλιανή Μεραρχία σάρωσαν κυριολεκτικά τους Ιταλούς που διαφέντευαν, όπως νόμιζαν, τις εκτάσεις της Βόρειας Αφρικής (Λιβύη και Τυνησία) σε μια νέα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τα σύνορα της Αιγύπτου πίσω, δυτικά, ως την Τριπολιτανία. Αλλά λόγω της εμπλοκής στην Ελλάδα, το στράτευμα μειώθηκε σε άντρες και τεθωρακισμένα. Η άφιξη των Γερμανών υπό τον Ρόμελ με τα ισχυρά πάντσερ του ανάγκασαν τις κοινοπολιτειακές δυνάμεις να υποχωρήσουν ανατολικά στα παλαιά σύνορά τους. Εκτός από το λιμάνι Τομπρούκ που έπρεπε να κρατηθεί με κάθε κόστος. Τον Μάρτιο 1941 η 6η αντικαταστάθηκε από την 9η Αυστραλιανή Μεραρχία υπό τον στρατηγό L.J. Morshead. Ήταν και η 18η ταξιαρχία της 7ης Μεραρχίας, ένα σύνταγμα βρετανικού πυροβολικού και μονάδες Πολωνών, Ινδών και Τσέχων.
Προτού αναλάβει ο Μόρσχεντ, ο Στρατάρχης Wavell είχε πει στον Αυστραλό στρατηγό Lavarack. “Δεν υπάρχει καμιά άλλη άμυνα ανάμεσα σε σας και το Κάϊρο”!
Η περιοχή γύρω από το λιμάνι ανατολικά, νότια και δυτικά του, ήταν επίπεδη έρημος δίχως κανένα φυσικό αμυντικό κάλυμμα. Έτσι οποιαδήποτε επιτιθέμενη δύναμη ξηράς θα βρισκόταν σε μειονεκτική θέση. Και αυτό το φυσικό γεγονός εκμεταλλεύτηκαν οι δυνάμεις που διοικούσε ο Μόρσχεντ.
Ήδη, νωρίτερα, ο Λάβαρακ είχε αρχίσει αμυντικά έργα που τώρα τελειοποιούνταν με πρόσθετες ενισχύσεις τσιμεντένιων φυλακίων μέσα στο έδαφος, φράχτες από συρματόπλεγμα, φαρδιές τάφρους ως δυο και τρία μέτρα βάθος για να παγιδεύονται τα τανκς και μια ημικυκλική γραμμή, πίσω από τις πρώτες γραμμές άμυνας, με τα πιο ισχυρά πυροβόλα.
Στήθηκαν τρεις γραμμές άμυνας.
Η Πρώτη ήταν η Κόκκινη Γραμμή, ένα ημικύκλιο περίπου 12 με 13 χλμ. από την ακτή ανατολικά που ανέβαινε νότια και κατέβαινε στη δυτική ακτή. Στο Κέντρο της ακτογραμμής ήταν η πόλη και το λιμάνι. Κατά μήκος της γραμμής ήταν μια ζώνη σπαρμένη με νάρκες ενώ μπροστά και παράλληλα ήταν το βαρύ συρματόπλεγμα. Τα φυλάκια ήταν επανδρωμένα με τους στρατιώτες των τριών ταξιαρχιών (20η, 24η και 26η) της Αυστραλιανής 9ης Μεραρχίας και αυτοί ήταν εξοπλισμένοι με κάθε είδους πυροβόλο και πολυβόλο ως αντιστάθμισμα για τον μικρό αριθμό τους. Εδώ ήταν και οι Ινδοί.
Μετά ήταν η Γαλάζια Γραμμή όπου είχαν στηθεί τα κανόνια που ήταν δυο ειδών. Αφενός η κανονική Βασιλική πυροβολαρχία των Βρετανών και αφετέρου όποιο άλλο κανόνι είχαν πάρει από τους ηττημένους Ιταλούς, μια ποικιλία διαμετρημάτων. Αυτά τα βαριά πυροβόλα θα κάλυπταν τους στρατιώτες στην Κόκκινη Γραμμή, μα θα αφήναν ένα άνοιγμα για να περάσουν τα πάντσερ και τότε οι άντρες της Κόκκινης Γραμμής θα έκλειναν το άνοιγμα και μαζί με τα βαριά πυροβόλα τώρα θα πετσόκοβαν τους πεζικάριους που έρχονταν πίσω από τα πάντσερ.
Μετά ήταν η υποθετική Πράσινη Γραμμή, η τελευταία Γραμμή άμυνας όπου καραδοκούσε η 18η Αυστραλιανή ταξιαρχία (της 7ης Μεραρχίας). Οι άντρες της θα έσπευδαν σε οποιοδήποτε σημείο χρειαζόταν στις δυο άλλες Γραμμές. Δεν θα υπήρχε υποχώρηση από εδώ! “Εδώ δεν είναι Δουνκέρκη”, είπε στους άντρες του ο Μόρσχεντ. Δεν θα ερχόντουσαν πλοία να τους εκκενώσουν!
Κρατώντας αυτό το πολύτιμο λιμάνι, οι Βρετανοί ανάγκαζαν τα ιταλογερμανικά μεταγωγικά να καταφεύγουν δυτικά στη Μπενγκάζι που ήταν 900 χλμ. μακριά ή την Τρίπολη που απείχε 1500 χλμ. Επιπλέον, η συγκέντρωση κοινοπολιτειακών στρατευμάτων εκεί, θα ήταν ένα αγκάθι στο πλευρό του γερμανικού στρατού που για να προελαύσει προς το Κάϊρο έπρεπε να αφήσει πίσω μια πολύ μεγάλη δύναμη να φυλάει τα νώτα του από επιθέσεις. Πολύ γρήγορα ο Μόρσχεντ έγινε γνωστός πως για την άμυνά του χρησιμοποιούσε μια εξαιρετική επιθετική τακτική: δεν περίμενε ήσυχα τον εχθρό!
Στις 11 Απριλίου (Πάσχα) οι Γερμανοί έκαναν την πρώτη επίθεσή τους νομίζοντας πως ήταν μια ακόμα περίπτωση blitzkrieg ή περιπάτου. Αλλά συνάντησαν απίστευτη αντίσταση και υποχωρήσαν με μεγάλες απώλειες σε άντρες και τεθωρακισμένα. Διότι όταν τη Δευτέρα του Πάσχα επιτέθηκαν τα πάντσερ, οι Αυστραλοί τα άφησαν να περάσουν ενώ τα τανκς τους συνάντησαν πολύ πυκνό κανονιοβολισμό.
Μια δεύτερη, πιο προσεκτική (Απρ. – Μάης) απόπειρα, πολύ καλύτερα σχεδιασμένη, απέτυχε ξανά να καταλάβει το Τομπρούκ.
Οι Αυστραλοί εκκενώθηκαν τον Οκτώβριο μέσω θάλασσας και αντικαταστάθηκαν από την Καρπάθια Μεραρχία των Πολωνών. Μόνο ένα τάγμα έμεινε, πολέμησε μέχρι τέλους και ενώθηκε με την Βρετανική 8η Στρατιά, την οποία ανέλαβε ο στρατηγός Μοντγκόμερι.
Το Τομπρούκ κατελήφθη από Γερμανούς 14 μήνες αργότερα, Ιούνιο 1942, για λίγο καιρό. Μα αυτοί οι μήνες έδωσαν την ευκαιρία στις Κοινοπολιτειακές Δυνάμεις να ανασυνταχθούν και υπό τη διοίκηση του στρατηγού Μοντγκόμερι να νικήσουν τους Γερμανούς στη 2η Μάχη του Ελ Αλαμέιν, Νοέμβριο 1942.
