Από όσο γνωρίζω μόνο στην Ινδία λατρεύεται ακόμα ο μεγάλος θεός Ήλιος. Στην αρχαία ελληνική γραμματεία ο Ήλιος ήταν γνωστός και ως Φοίβος (= bhaga στη Σανσκριτική) και ως Απόλλων (άγνωστης προέλευσης).
Στην αρχαία Ινδία, στους Βέδες ήταν γνωστός και ως Bhaga, Pūṣan και Savitar. Ο Bhaga χαρίζει πλούτη, ο Pūshan διατρέφει και αναπτύσσει και ο Savitar ενεργοποιεί και ζωντανεύει. Ο ίδιος ως Sūrya φωτίζει ακτινοβολώντας.
Γιός του Υπερίωνα και της Θείας (ή Ευρυφαέσσας ή Αίθρας), αδελφός της Σελήνης, λεγόταν και ο ίδιος Υπερίων “εκείνος ψηλά” που οδηγούσε το λαμπρό τέθριππο άρμα του. Παραδόξως δεν ήταν σπουδαία θεότητα αρχικά μα σε συνδυασμό με τον Απόλλωνα η λατρεία του επεκτάθηκε πλατιά και παρέμεινε και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως Σολ. Λατρευόταν κυρίως στη Ρόδο και στη Θρηνακία όπου έβοσκαν τα κοπάδια του (που έκλεψαν οι ναύτες του Οδυσσέα).
Στον Ορφικό Ύμνο ονομάζεται “αυτοφυής, γεννήτορας της Αυγής, του κόσμου περίδρομο όμμα (= μάτι), χρόνου πατέρας, δικαιοσύνης δείκτης και όμμα, ζωής φως”. Είχε πολλές άλλες ονομασίες και, ως Απόλλων, είχε ολόκληρη τη Δήλο ως ναό του και, βέβαια, το μεγάλο Μαντείο των Δελφών.
Λατρευόταν από τους αρχαίους Γερμανικούς λαούς και τους Σλάβους, από τους Αιγυπτίους ως Ρα/Ρε (με ενσάρκωση στον Φαραώ) και από τους Ιάπωνες, όπου ο αυτοκράτορας θεωρείται απόγονος της θεότητας (θηλυκή) του Ήλιου.
Σήμερα λατρεύεται ακόμα σε πολλές περιοχές της Ινδίας. Έχει πολλές άλλες ονομασίες – Āditya, Mitra, Ravi κλπ.
Μα η λατρεία του μειώθηκε διότι το παραδοσιακό πλήθος των Ηλιολατρών που ήταν εξαπλωμένο στον Βορρά (Saura Sampradāya), αποδεκατίστηκαν από τους Μωαμεθανούς εισβολείς. Υπάρχουν ακόμα πολλοί ναοί, κυρίως στη βόρεια Ινδία. Στις φωτογραφίες είναι ο πανέμορφος ναός του Konark και του Modhera, Gujurat. Μα υπάρχουν ανάγλυφα από τη Νεολιθική Εποχή.
Η συλλογή Ύμων Rigveda (από την 4η χιλιετία πκε) περιέχει τουλάχιστον 10 ύμνους στον Sūrya, 11 στον Savitar και 8 στον Pūshan. Κι εδώ είναι το μάτι των θεών και κυρίως αυτών που σχετίζονται με τη δικαιοσύνη (Mitra, Varuṇa). Κι εδώ όπως στην αρχαία Ελλάδα είναι “πανόπτης”. Βλέπει τα πάντα στον κόσμο. Επιπλέον είναι η ψυχή (ο εαυτός) ή γεννήτορας και φύλακας όλων των πλασμάτων, κινούμενων και ακίνητων. Το άρμα του το σέρνει κάποτε ένας ίππος (etasha) ή επτά. Προήλθε από τη βούληση των θεών ή το μάτι του αρχέγονου Πρωτανθρώπου Puruṣa, του οποίου τα μέλη έγιναν οι κόσμοι του σύμπαντος. Έχει τη δύναμη να χαρίζει αθανασία, όντας και αυτός εκδήλωση του Ενός Απολύτου Brahman.
Είναι φυσικό να λατρεύεται ως θεότητα ζωοδόχος και φωτοδότης, αφού χωρίς την παρουσία και το φως του δεν θα υπήρχαμε εμείς οι άνθρωποι ούτε οι άλλες γνωστές μορφές της οργανικής ζωής. Είναι πολύ παράξενο που οι λαοί άφησαν και λησμόνησαν αυτήν την μεγάλη θεότητα και προτιμούν να λατρεύουν άλλους θεούς, αγίους, εικόνες και αγάλματα.
Στην Ινδία ο Ήλιος δεν έχει (στην παλαιά μυθολογία) τόσες περιπέτειες όσες στην ελληνική μυθολογία (σύζυγος Ρόδος και νησί· γιός Φαέθων που οδήγησε άτσαλα το ηλιακό άρμα και ο Δίας τον χτύπησε με αστροπελέκι· είπε στη Δήμητρα πως ο Άδης πήρε την κόρη της κλπ.) Ο Ινδός Ήλιος (μαζί με τον Ίντρα) εξοντώνει τον δράκο Vṛtra της ανομβρίας, του σκότους, της άγνοιας.
Σε άλλο μύθο όμως είναι πατέρας του Manu ο οποίος είναι ο γεννήτορας και πρόγονος του ανθρώπινου γένους.,
Κάθε ορθόδοξος ευσεβής Ινδός/Ινδή απαγγέλει το πρωί τον ύμνο Gayatrī για τον Ήλιο (Σαβιτάρ):
om bhūr bhuvaḥ suvaḥ |
tat savitur vareṇyaṃ bhargo devasya dhīmahe |
dhiyo yo naḥ pracodayāt ||
“Ευλαβικά συλλογιζόμαστε το εξαίρετο αγαθό, τη λαμπρότητα του ζωοδότη θεού Σαβιτάρ, που προάγει τις καλές προθέσεις μας!”
