1. Έχω γράψει αρκετά άρθρα για το θέμα σε αυτή τη σειρά (222. Φιλοσοφία: Ευφυΐα, νοημοσύνη, 223. Φιλοσοφία: Ευφυΐα, νοημοσύνη (2) και ιδίως το 306. Φιλοσοφία: Τι είναι νοημοσύνη;.
Πρώτα-πρώτα θα παραμερίσω το IQ των ημερών μας που θεωρείται ανώτερη μέτρηση (πχ 180) νοημοσύνης ή ευφυΐας. Το υψηλό IQ (Intelligence Quota) υποδείχνει μια εκδήλωση της ανθρώπινης νοημοσύνης κάπως εξειδικευμένη σε λύσεις γρίφων, παιγνίων και επιστημονικών προβλημάτων, μα όχι πάντοτε πολύ σχετική μα και χρήσιμη στην ίδια την ανθρώπινη ζωή και ανάπτυξη/ωρίμανση.
Η οποιαδήποτε θεωρητική (ή πρακτική) εξειδίκευση σε κάποιον επιστημονικό κλάδο επίσης είναι μια σπουδαία εκδήλωση της ανθρώπινης νοημοσύνης. Το ίδιο και η ικανότητα ορισμένων να αντιμετωπίζουν επιτυχώς καινούργιες και δύσκολες συνθήκες στη ζωή. Όπως και μια υψηλή αξιοζήλευτη επίδοση στις τέχνες – σαν του Σοφοκλή στο θέατρο, του Ντα Βίντσι στη ζωγραφική, του Μότσαρτ στη μουσική και παρόμοια.
2. Στην πραγματικότητα, όλα τα όντα στο σύμπαν έχουν νοημοσύνη, μα αυτή διαφέρει σε λαμπρότητα ή βαθμό στην εκδήλωσή της ανάλογα με τη δομή και λειτουργία της συγκεκριμένης μορφής – όπως διαφορετικοί λαμπτήρες βλέπουμε να εκπέμπουν διαφορετική ένταση και απόχρωση φωτός.
Βασικά και ουσιαστικά νοημοσύνη είναι η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε το απαραίτητο και, φυσικά, να ζούμε σύμφωνα με αυτή. Αυτό τον ορισμό έδωσε ο Jiddu Krishnamurti στον 20ο αιώνα και o Spinoza στον 17ο (στην Ολλανδία) στην τελευταία φράση της 32ης Πρότασης στο Προσάρτημα του 4ου βιβλίου (Ηθικά) και άλλοι σε άλλες εποχές.
Η αντίληψη του απαραίτητου και η συμμόρφωση σε αυτήν.
Το απαραίτητο, πάλι, είναι το κατάλληλο και ορθό για την επιτυχή έκβαση μιας δραστηριότητας και την εκπλήρωση/πραγμάτωση του σκοπού της.
Όλα τα διαφορετικά φυτά και ζώα έχουν βρει τα απαραίτητα υλικά για τη διατροφή και την επιβίωση τους και επιλέγοντάς τα με αυτά τρέφονται.
Οι άνθρωποι επίσης γνωρίζουν τα απαραίτητα για την καλή διατροφή κι επιβίωσή τους μα ελάχιστοι είναι όσοι συμμορφώνονται με αυτήν τη γνώση.
3. Στο 300β. Φιλοσοφία: Τι είναι νοημοσύνη; ανέλυσα, με τη βοήθεια πολλών ορισμών της νοημοσύνης, τρία ουσιαστικά επίπεδα, ή τρεις λειτουργικές εκδηλώσεις αυτής της εξαιρετικής έμφυτης ιδιότητας που, παρότι είναι κοινή σε όλα τα όντα, ωστόσο βρίσκεται στον ύψιστο βαθμό στον άνθρωπο και τον κάνει να ξεχωρίζει σημαντικά από όλα τα άλλα όντα στη βιόσφαιρα της Γαίας.
Η νοημοσύνη είναι μια γνωστική και ίσως ορθότερα συνειδησιακή (=ταυτόχρονη και ολική) επίγνωση/πληροφόρηση έμφυτη στο πλάσμα, αλλιώς αυτό, ένα βρέφος, δεν θα μπορούσε να μάθει με επιλεκτική μίμηση και με πρόσληψη κι ερμηνεία οδηγιών τις διάφορες ανθρώπινες δεξιότητες (=βάδισμα, ομιλία, χειρισμός ποικίλων σύνεργων κλπ.).
Νοημοσύνη, λοιπόν, είναι:
α) Σε βασικό επίπεδο, ικανότητα απλής επίγνωσης, δίχως σχόλια, σκέψεις, κρίσεις.
β) Σε δεύτερο επίπεδο, ικανότητα αξιολόγησης και διάκρισης του απαραίτητου, του χρήσιμου και του μόνιμου (από το πρόσκαιρο).
γ) Σε τρίτο επίπεδο, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, επιτυχούς διευθέτησης δυσκολιών και γενικά ορθής ολοκλήρωσης εργασιών.
4. Ένας χιμπατζής εύκολα βρίσκει μπανάνες ή άλλους καρπούς, φύλλα και σπόρια (ή έντομα, πουλιά και αυγά κλπ.). Εύκολα ξεφεύγει από την απειλή ενός λέοντα σκαρφαλώνοντας σε ψηλό δέντρο ή ενός πύθωνα πηδώντας από κλαδί σε κλαδί και δέντρο σε δέντρο.
Ένα φυτό επίσης έχει αρκετή νοημοσύνη ώστε να βρει την απαραίτητη τροφή στον χώρο (ηλιαχτίδες) και στο υπέδαφος εφόσον έχει φυτευτεί σε κατάλληλο έδαφος το οποίο κρατά το απαραίτητο νερό (μα όχι πολύ) και την απαραίτητη θερμοκρασία την οποία θα αντανακλά στο φυτό. Έχοντας επίγνωση των στοιχείων στο χώμα οι ρίζες τα αξιολογούν κι επιλέγουν τον σίδηρο που χρειάζεται για φωτοσύνθεση, το μαγνήσιο για τη χλωροφύλλη και τα φωσφορικά άλατα για την ανάπτυξη των ριζών του.
Το ίδιο κάνουν οι ρίζες κάθε φυτού ανάλογα με τις ανάγκες του.
5. Ο άνθρωπος έχει πολύ μεγαλύτερο βαθμό νοημοσύνης από ό,τι χρειάζεται για να τραφεί, να επιβιώσει και να αναπαραχθεί, όπως κάνουν τα φυτά και ζώα.
Ο άνθρωπος μπορεί με τη νοημοσύνη του να φτιάξει από τους φυσικούς πόρους στο περιβάλλον σύνεργα και ποικίλες κατασκευές (βελόνα, δοχείο, κάλυπτρο, λεπίδα, όχημα, σφυρί κ.λπ.), να εξημερώσει ζώα, να καλλιεργήσει φυτά, να αποθηκεύσει αγαθά και να τα ανταλλάσσει.
Μπορεί ακόμα να δημιουργήσει ναούς και ουρανοξύστες, γλυπτά και ζωγραφιές, μουσική, τραγούδια και ποιήματα.
Σε κάθε περίπτωση έχει επίγνωση των υλικών, αξιολογεί και διακρίνει τα απαραίτητα υλικά και τα σμίγει στο κατάλληλο μέτρο για τη συγκεκριμένη μορφή που επιθυμεί.
Μα, επιπλέον, μπορεί να αποσύρεται η νοημοσύνη σε απλή επίγνωση δίχως σχόλια, σκέψεις και κρίσεις, σε πλήρη ακινησία και σιωπή κι έτσι να είναι μόνη, στον εαυτό της, η μια Νοημοσύνη του σύμπαντος, απλή ύπαρξη, ενιαία σε όλα τα όντα, έχοντας επίγνωση του εαυτού της αενάως.
Και αυτό πρέπει να είναι το πιο λεπτό, το ύψιστο λειτούργημα της Νοημοσύνης στον άνθρωπο.
