Υπάρχουν και άλλοι όροι όπως ‘λύτρωση, συγχώνευση/ένωση με το Απόλυτο, σωτηρία’. Αλλά σε τι ακριβώς αναφέρονται ώστε να γίνουν κατανοητοί ακόμα και από έναν αμόρφωτο άνθρωπο;
Οπωσδήποτε υπονοούν μια ανύψωση σε νέο λεπτότερο επίπεδο συνειδησίας, οντότητας και κατανόησης. Αλλά τι σημαίνουν τώρα οι νέοι όροι. Η κατανόηση δεν είναι δύσκολη: Κατανοείς κάτι, οτιδήποτε, πιο εύκολα, πιο γρήγορα, πιο βαθιά ή συνολικά. Η συνειδησία υπονοεί συνολική επίγνωση που σου επιτρέπει να βλέπεις ευρύτερα και να επιλέγεις ορθή για την περίσταση δράση – ανάλογα με τις συνθήκες και τις δυνάμεις σου. Η οντότητα υπονοεί την ικανότητα κι ενέργεια να δράσεις ορθά με σταθερότητα, σύμφωνα με την απόφασή σου.
Αυτά όλα εξακολουθούν να ακούγονται κάπως μπερδεμένα ή περίπλοκα – κι έχω γράψει πολλά άρθρα εξετάζοντας αυτές τις απόψεις. Σήμερα όμως ας κοιτάξουμε μια διαφορετική άποψη.
Οι Βουδιστές απηχώντας τον ίδιο τον Βούδα και άλλοι σε άλλες σχολές, παραδόσεις ή θρησκείες, δίνουν έναν πιο απλό ορισμό: φώτιση είναι το τέλος του πόνου και της δυστυχίας. Δεν εννοούν βέβαια τον σωματικό πόνο όσο την ψυχική οδύνη που (συχνά ως αποτέλεσμα σωματικού πόνου) βασανίζει τους ανθρώπους. Εννοούν και άλλες μορφές δυστυχίας, μιζέριας, στενοχώριας και ταλαιπωρίας.
Αυτός ο ορισμός – τέλος ή κατάπαυση του πόνου – είναι απλός και εύπεπτος χωρίς να χρειάζεται πολλές επεξηγήσεις ή να μπλεκόμαστε σε παραδοξολογίες και περιπλοκές.
Η φώτιση ή λύτρωση είναι μια προσωπική μεταμόρφωση εσωτερική στον ψυχισμό μας, χωρίς να είναι πραγματικά ‘προσωπική’, αφού δεν υπάρχει ένα σταθερό, μόνιμο, ενιαίο πρόσωπο, αλλά ένα συνονθύλευμα τάσεων, συνηθειών, επιθυμιών και διαθέσεων, που λαθεμένα θεωρείται ξεχωριστό ενιαίο πρόσωπο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η μεταμόρφωση καταλήγει σε ένα ενιαίο, αμετάβλητο πρόσωπο με βούληση, ενότητα, σταθερότητα. Αυτό υπάρχει όλη την ώρα από τη γέννηση ως και τον θάνατο γιατί είναι η αληθινή φύση κάθε ανθρώπου, μα καλύπτεται από μια δεύτερη κατακερματισμένη, χαοτική, κατάσταση συνηθειών, επιθυμιών και διαθέσεων την οποία, λαθεμένα νομίζουμε να είναι ο αληθινός εαυτός μας.
Η μεταμόρφωση αυτή γίνεται βαθμιαία και συχνά παρομοιάζεται με ανάρρωση από μακρόχρονη αρρώστια.
Παρότι λέμε ‘αρρώστησα ή είμαι άρρωστος/άρρωστη’ η αρρώστια χτυπά το σώμα ή κάποια όργανα: δεν αφορά εμένα ως προσωπικότητα ή χαρακτήρα. Εγώ είμαι ίδιος/ίδια πριν, κατά τη διάρκεια και μετά, την αρρώστια. Η μεταμόρφωση γίνεται σε ορισμένες λειτουργίες του οργανισμού που με την ανάρρωση αποκαθίστανται. Η αρρώστια δεν σχετίζεται με το ποιος/ποια είμαι.
Όπως με την ανάρρωση ένας επανέρχεται σε μια πρότερη φυσική κατάσταση υγείας έτσι με τη φώτιση επανέρχεται σε μια πρότερη φυσική κατάσταση ευτυχίας, ικανοποίησης. Η φυσική υγεία ορίζει την αρρώστια, που σηματοδοτεί μια διαταραχή, μια διακοπή της υγείας. Ομοίως η φώτιση, η λύτρωση από τον πόνο, σηματοδοτεί μια διακοπή μιας πρότερης κατάστασης φωτεινότητας κι ευτυχίας.
Κανένας μας σχεδόν δεν θυμάται την κατάστασή του ως νήπιο προτού αρχίσει να είναι ο ξεχωριστός χαρακτήρας με τις δύστροπες ιδιαιτερότητές του. Ήταν μια κατάσταση φωτεινότητας κι ευτυχίας – κάτι που βλέπουμε στα βρέφη.
