1. Οι λιγοστοί αναγνώστες αυτής της σειράς έχουν προ πολλού καταλάβει πως δεν ανήκω στον ‘ποιητικό κύκλο’ και δεν τον συμπαθώ. Διότι εκεί επικρατεί πολλή προσποίηση και ανοησία.
Συχνά οι του κύκλου αυτού, παραποιητές και ρηχοί κριτικοί, επικαλούνται τον P.B.Shelley, άγγλο ρομαντικό κι εξαίρετο λυρικό ποιητή, που έγραψε το δοκίμιο In Defense of Poetry ‘Προς Υπεράσπιση της Ποίησης’. Παρά τον ρομαντισμό του ή μάλλον εξαιτίας του, ο Shelley ήταν και πολύ λογικός και το δοκίμιο του δεν είναι αοριστίες και γενικότητες λυρισμού και ρητορείας, μα με αρκετή λογική επιχειρηματολογεί υπέρ της Ποίησης.
Χρησιμοποιούν μάλιστα τη διάσημη πρότασή του ‘Οι ποιητές είναι οι ανεπίσημοι (unacknowledged: μη αναγνωρισμένοι) νομοθέτες του κόσμου.’ Αυτή δεν είναι ακριβής, διότι πολλοί έχουν αναγνωρίσει και δημοσιοποιήσει τη μεγάλη επίδραση που είχαν ποιητές όπως ο Όμηρος, ο Βιργίλιος, ο Σαιξπήρος στη ζωή των εθνών τους.
2. Αλλά τέτοιοι ποιητές δεν υπήρχαν στην εποχή του Shelley και οπωσδήποτε δεν υπάρχουν και σήμερα παρά τα βραβεία νόμπελ που δίνονται τόσο απλόχερα μα άκριτα εδώ κι εκεί.
Αν εξαιρέσουμε τον T.S.Eliot, κανένας λεγόμενος ποιητής (κι ας έχει Νόμπελ) δεν είχε σοβαρή επίδραση στην πνευματική ζωή του έθνους του από το 1900 και δώθε. Μερικοί μάλιστα (και σκέφτομαι τους δικούς μας) επέδρασαν αρνητικά, παρά τις φλύαρες λογοτεχνικές δοκιμές τους, και ώθησαν την ποητική τέχνη προς την ανοησία και υποκρισία. Ακόμα και ο Έλιοτ άθελά του ώθησε τη γραφή προς το ασυνάρτητο και παράλογο.
Πολλοί επαναλαμβάνουν το ερώτημα του Holderlin – ‘Γιατί ένας ποιητής σε εποχή ξεπεσμού;’
Ακριβώς, μα εξαρτάται από το τι εννοεί ο καθένας με τις λέξεις ‘ποιητής, ποίηση, ποίημα’.
3. Στην εποχή μας θεωρείται ‘ποιητής’ ο Αλφαβήτας που γράφει –
Δεν αλλάζουμε βροχή/ όσες φορές κι αν έρχεται/ πόσιμο το κώνειο/
Ρόδο πάνω στον κάκτο διαλαλεί: / Εύα να ένα μήλο
Τα σύμβολα ‘βροχή, κώνειο, ρόδο, Εύα, μήλο’ είναι πολύ γνωστά, μα χρησιμοποιούνται συγκεχυμένα, ενώ (εκτός από τις δύο τελείες) η στίξη περιφρονείται! Το κώνειο το ήπιε ο Σωκράτης καταδικασμένος στο δεσμωτήριο, μα εμείς δεν έχουμε ούτε τη σοφία ούτε το θάρρος του Σωκράτη.
Ποιήτρια θεωρείται η δις/κα Δέλταγάμμα που γράφει –
Στο γόνατο της μέρας/ Σφάζω τον αχινό
Και ξεπηδάει μέσα μου μια θάλασσα
Και συνεχίζει με τον ίδιο οίστρο. Αλλά φτάνουν το ανύπαρκτο ‘γόνατο της μέρας’ και το ‘σφάξιμο’ (!) του αχινού!
Αυτά είναι προϊόντα του 2015. Γιατί να τα (ξανα)διαβάσει κανείς; Πολύ ποιητική κι εκφραστική είναι η φράση ‘Βουλιάζουμε μα δεν αλλάζουμε’ ή ‘Δεν αλλάζουμε κι ας βουλιάζουμε’.
4. Πρώτα ήταν ο ξεπεσμένος, άρρωστος ρομαντισμός που με φωτεινή εξαίρεση τον Σολωμό (ίσως και τον Μαβίλη και τον Βαλαωρίτη) κυριάρχησε στον 19ο αιώνα: δεν υπήρξε βαθύτερη στιβαρή σκέψη. Πολλοί, όπως ο Παλαμάς έγραψαν για την Ιδέα μα δεν μπόρεσαν να την υλοποιήσουν, να την εκδηλώσουν μέσα από αξιοπρόσεκτα ποίηματα. Νόμιζαν πως η ομοιοκαταληξία, οι στεναγμοί, τα δάκρυα, μια ρηχή θρησκευτικότητα και πατριδοκαπηλία, λουλούδια και άστρα, βροχή και ήλιος, και φυσικά ο έρωτας και ο θάνατος, ήταν ποίηση.
Γύρισα στα ξανθά παιδιάτικα λημέρια/ γύρισα στο λευκό της νιότης μονοπάτι,/ γύρισα για να ιδώ το θαυμαστό παλάτι/ χτισμένο απ’ των Ερώτων τ’ άγια χέρια.
Έτσι ο Παλαμάς: Μα ούτε λευκό μονοπάτι ούτε παλάτι της νιότης υπάρχει, ούτε μπορώ να φανταστώ τον Έρωτα να έχει ‘άγια χέρια’!
5. Αυτό συνεχίστηκε με τη μελαγχολία του Καρυωτάκη και την κακότεχνη ονειροπόληση του Σικελιανού στον 20ο αιώνα. Παράλληλα ξεπήδησε ο σουρεαλισμός (υπερ-ρεαλισμός) με τις ασυναρτησίες και την κακογουστιά του.
Ο Σεφέρης ξεκίνησε ωραία με πολλές υποσχέσεις μα κατάντησε περισσότερο άνθρωπος των γραμμάτων παρά ποιητής – δυσνόητος και σκοτεινός, σχεδόν σουρεαλιστής κι αυτός. Τα ίδια κι ο Ελύτης. Παίρνω ένα του Ελύτη:
Φίλε μου όταν ανάβ’ η νύχτα την ηλεχτρική σου οδύνη
Βλέπω το δέντρο της καρδιάς που απλώνεται
Τα χέρια σου ανοιχτά κάτω από μιαν Ιδέα ολόλευκη
Η πρώτη γραμμή είναι ωραία: τη νύχτα, ίσως με μοναξιά, ναι, συχνά έρχεται οδύνη στο ηλεκτρικό φως. Μα ποιο είναι το δέντρο της καρδιάς το οποίο βλέπει μα δεν νοιάζεται να περιγράψει; Και ποια η ολόλευκη Ιδέα;
Χαρά στην ποίηση: αρλούμπες και σαχλαμάρες!
