Νοημοσύνη ενυπάρχει σε όλα τα όντα. Μα αυτή διαφέρει σε λαμπρότητα ή βαθμό εκδήλωσής της ανάλογα με τη δομή και λειτουργία της συγκεκριμένης μορφής – όπως διαφορετικοί λαμπτήρες εκπέμπουν φως σε διαφορετική ένταση και απόχρωση. (Βλ. Φιλ312β: Ανθρώπινη νοημοσύνη, Φιλ300β: Τι είναι νοημοσύνη;, Φιλ224: Ευφυΐα, νοημοσύνη (2)) Είναι η βασική και χαρακτηριστική ιδιότητα του ανθρώπου.
Βασικά και ουσιαστικά στον άνθρωπο νοημοσύνη είναι η ικανότητα να αντιλαμβάνεται το απαραίτητο και να ζει σύμφωνα με αυτό.
Σε πρώτο βασικό επίπεδο είναι απλή επίγνωση δίχως σχόλια, σκέψεις και κρίσεις ή άλλες κινήσεις του νου.
Σε δεύτερο επίπεδο είναι αξιολόγηση και διάκριση του απαραίτητου, του καλού, του χρήσιμου και του μόνιμου.
Σε τρίτο επίπεδο είναι ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, επιτυχούς διευθέτησης δυσκολιών και ορθής ολοκλήρωσης έργων.
Ακολουθούν μερικές εκδηλώσεις χαρακτηριστικές της νοημοσύνης (που λέγεται κι εκδηλώνεται ως εξυπνάδα, ιδιοφυία).
1. Ικανότητα αλλαγής ή αναπροσαρμογής σε νέες συνθήκες.
2. Προθυμία να ερευνήσει το άγνωστο και αποδοχή λάθους.
3. Ακατάπαυστη μάθηση από οποιαδήποτε πηγή, διερεύνηση κι εμβάθυνση κατανόησης.
4. Αυτοπειθαρχία = τιθάσευση αρνητικών χαρακτηριστικών (φθόνου, μοχθηρίας, επίκρισης κ.λπ.) και μέτρο στη ζωή.
5. Οξυδέρκεια: αισθηματική διεισδυτική κατανόηση προσώπων και καταστάσεων.
6. Προσοχή: εστίαση στ’ αντικείμενα των αισθήσεων (αφή, όραση κ.λπ.).
7. Υπομονή σε όλες και, κυρίως, αντίξοες συνθήκες.
8. Εκλεκτικότητα: επιλέγει όχι μόνο το απαραίτητο μα και το καλύτερο, το πιο ωραίο, θρεπτικό, φρέσκο, εύοσμο, αρμονικό…
9. Δημιουργικότητα, όχι κατ’ ανάγκη πρωτοτυπία, σε οποιοδήποτε τομέα δράσης και τέχνης, διορθώνοντας, φτιάχνοντας, ολοκληρώνοντας τ’ όποιο έργο.
10. Απλότητα σε σκέψη, ομιλία και κάθε δραστηριότητα.
11. Αναγνώριση ορίων στον δικό μας χαρακτήρα και στους άλλους.
12. Απροκαταληψία, ανοικτό μυαλό, ευπρόσιτη διάθεση σε όλους.
13. Συμπόνια, κατανόηση θέσης και δυσκολιών των άλλων.
14. Γαλήνια ισορροπία κι εσωτερική σταθερότητα: τήρηση λόγου που αντανακλά σκέψη και κίνητρο και κατευθύνει τη δράση.
15. Χαμηλών τόνων: προτιμά να σωπαίνει και ν’ ακούει παρά να μιλάει και να φλυαρεί.
Αυτές είναι μερικές χαρακτηριστικές ιδιότητες της νοημοσύνης. Θα μπορούσαν να προστεθούν και άλλες, όπως η γενναιοδωρία, η ευγνωμοσύνη, η αναλυτικότητα, το εύστοχο κι επίκαιρο χιούμορ κ.λπ.
Αποκλείω εξολοκλήρου τα κριτήρια και τις επιδόσεις του γνωστού IQ (με βαθμούς 140 κι 180 κ.λπ.). Αυτή είναι μια πολύ χαμηλού επιπέδου εκδήλωση νοημοσύνης, που λύνει σταυρόλεξα, γρίφους και σουντόκου ή παίζει σκάκι. Όταν η καθημερινή ζωή προσφέρει τόσες ευκαιρίες εξερεύνησης και μάθησης, τόσες ανάγκες για πρακτική ανταπόκριση, πώς μπορεί η νοημοσύνη να σπαταλά χρόνο κι ενέργεια σε τέτοιες άχρηστες δραστηριότητες;…
Αποκλείω επίσης την εξειδίκευση σε κάποιον τομέα έρευνας, μελέτης, επιστήμης, τέχνης. Νοημοσύνη, ναι, υπάρχει, μα μιαίνεται και περιορίζεται από αλαζονεία, εγωισμό, ματαιοδοξία.
Η αγνή νοημοσύνη δεν επιδίδεται σε αυτοπροβολή κι επίδειξη ούτε ζητάει αναγνώριση κι επιβράβευση.
