1. Σε προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα σε «Τρία Ιστορικά Αν…» της σχετικά πρόσφατης Ιστορίας μας. Επρόκειτο ουσιαστικά για τρεις ευκαιρίες χαμένες για όσους, όπως εγώ, ασπάζονται την ορθολογιστική Οικονομολογία που έχει ως κεντρικό άξονά της την αναγνώριση της πανανθρώπινης ανάγκης για ελεύθερη πρόσβαση στη γη και το μέτρο της Γεωφορολόγησης. Σήμερα, για να ξεφύγουμε πάλι από τα τετριμμένα και αθεράπευτα διεφθαρμένα τεκταινόμενα της χώρας μας, θα εξετάσω μια άλλη (διπλή) ευκαιρία για μεταρρύθμιση που χάθηκε.
Αυτή τη φορά πάμε στη Βρετανία. Εκεί έγιναν δύο σημαντικές απόπειρες φορολογικής μεταρρύθμισης: μια το 1909 και μια το 1931. Και οι δυο προσέκρουσαν στα απόρθητα τείχη της Βουλής των Λόρδων για να λησμονηθούν στη συνέχεια από αιματηρό πόλεμο. Ας πάρουμε τα δύο γεγονότα με τη σειρά.
2. Το 1909 ψηφίστηκε το Δημοσιονομικό Νομοσχέδιο που έγινε γνωστό ως People’s Budget, «Προϋπολογισμός του Λαού» και θα καταργούσε τους διάφορους καταπιεστικούς για την εργασία και το κεφάλαιο φόρους, εφαρμόζοντας τη Γεωφορολόγηση.
Από χρόνια εντείνονταν αφενός η δυσαρέσκεια των μαζών και αφετέρου το αίτημα για ένα δικαιότερο φορολογικό σύστημα. Πολλοί ιστορικοί περιγράφουν τις περικλείσεις-ιδιωτικοποιήσεις γαιών από τον 15ο αιώνα μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου που εξάρθρωσαν μεγάλες αγροτοκτηνοτροφικές κοινότητες και δημιούργησαν κατά περιόδους μικρά ή μεγάλα κύματα φτωχών, απόκληρων και πλάνητων ζητιάνων. Στη στροφή του αιώνα, λίγο πριν και μετά το 1800, οι ακτήμονες, άνεργοι φτωχοί συνωστίζονταν κοπάδια κοπάδια στα αστικά κέντρα ή στις κοινότητες που αναπτύσσονταν γύρω από τα ορυχεία και τα νέα εργοστάσια, ελπίζοντας να βρουν εργασία ή να πάρουν κάποιο επίδομα από τους Δήμους. Αλλά η τεράστια πλημμυρίδα των ανέργων επέδρασε και στις απολαβές οι οποίες έμεναν γενικά στο κατώτερο ποσό που δέχονταν οι άνεργοι. «Τα πιο χαμηλά ημερομίσθια παρουσιάζονταν στις περιοχές με τις μεγαλύτερες πρόσφατες περικλείσεις» (κεφ 4, τόμος 1, Economic History of Modern Britain του J. H. Clapham, Λονδίνο 1946). Και ο L. Maclaren συμφωνεί: «Με την πρώτη φρίκη της καταστροφής των νοικοκυριών και τη διάλυση των οικογενειών που ακολούθησαν τις περικλείσεις γαιών, οι άνθρωποι, παραζαλισμένοι και ανέλπιδοι, αξίωναν μια φτωχότατη μισθοδοσία, αρκετή μόνο για την επιβίωσή τους» (σ 84, στο The Nature of Society, Λονδίνο 1946).
Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, προυχόντων και στερημένων, μεγάλωνε καθώς ο 19ος αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, παρά την έγερση των συνδικάτων, τη βελτίωση συνθηκών και ωρών εργασίας και των κρατικών προνοιακών μέτρων. Διαβάζοντας τις νουβέλες του Charles Dickens (ή βλέποντας τις αντίστοιχες ταινίες) βλέπει κανείς το εύρος και βάθος της αθλιότητας στην ισχυρότερη οικονομία του κόσμου, στην καρδιά της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Μια σειρά από στατιστικές 1889-1902 δείχνουν καθαρά πως το 30% του πληθυσμού του Λονδίνου ζούσε κάτω από κάθε επιτρεπτό όριο φτώχειας: αυτό το 30% ήταν 1,25 εκμ άνθρωποι. (Βλ. τα σχετικά κεφάλαια στο British History of the 19th Century, του G. M. Trevelyan, Λονδίνο, Longman’s 1946. Επίσης το The Great Transformation Beacon Press, του K Polanyi, το οποίο έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά και στο οποίο τονίζεται η έγερση της «ελεύθερης αγοράς» ως μέσο και πεδίo εκμετάλλευσης των πολλών από τους λίγους ισχυρούς.)
3. Τότε λοιπόν, το 1909, οι Φιλελεύθεροι (=Εργατικοί) του Lloyd George, είχαν πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο και σχημάτισαν κυβέρνηση. Ο Τζώρζ γνώριζε τη μέθοδο της Γεωφορολόγησης έχοντας διαβάσει τα εγχειρίδια των κλασικών οικονομολόγων και κυρίως το Progress and Poverty του Henry George (Νέα Υόρκη 1879), αλλά έτρεφε και βαθιά συμπόνια λόγω της χριστιανικής ανατροφής του. Από την έδρα του της Πολιτικής Οικονομίας στο Cambridge, ο μεγάλος Alfred Marshall υποστήριζε τη ΓΦ τόσο στις διαλέξεις του όσο και με επιστολές του στην εφημερίδα Times. Παράλληλα πολλοί φιλελεύθεροι έβγαζαν πύρινους λόγους ανά την Βρετανία. Ένας από αυτούς ήταν και ο νεαρός τότε Winston Churchill που μιλούσε με πάθος σε πλατείες, ταβέρνες κι αίθουσες συγκεντρώσεων για την ανακούφιση που θα έφερνε στους εργαζόμενους και την ανάπτυξη της οικονομίας γενικά η φορολόγηση των αξιών της γης (The People’s Rights, 1910, Λονδίνο 1970).
Όπως αναμενόταν, οι Λόρδοι στη δική τους ανώτερη Βουλή απέρριψαν το επίμαχο Νομοσχέδιο που θα καταργούσε τα οικονομικά προνόμιά τους – αφού σχεδόν όλοι ήταν μεγάλοι γαιοκτήμονες. Αργότερα έπεσε η κυβέρνηση του Lloyd George και το 1914 ξέσπασε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Το ζήτημα της φορολογικής μεταρρύθμισης παραμερίστηκε.
Τι θα γινόταν αν θεσπιζόταν νόμος ο Προϋπολογισμός του Λαού;…
Αν η μεγάλη Αυτοκρατορία, η πιο προηγμένη χώρα της εποχής, εγκαινίαζε μια νέα φορολογία είναι δύσκολο άραγε να φανταστούμε πως κατά πάσα πιθανότητα και άλλες χώρες (κυρίως η Γερμανία του Κάιζερ) θα υιοθετούσαν το μέτρο και καθώς η Ευρώπη και άλλες ήπειροι, έμπαιναν σε μια πρωτόφαντη τροχιά ανάπτυξης ο πόλεμος ίσως θα αποτρεπόταν;… Αν …!
4. Το ζήτημα ξανάρθε στο προσκήνιο στη δεκαετία 1920, περίοδο που όλος ο κόσμος επιδόθηκε σε ξέφρενη διασκέδαση – the mad twenties. Ωσότου έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία το μεγάλο Κραχ του 1929, αρχίζοντας στη Νέα Υόρκη και ταξιδεύοντας σαν επιδημία στις άλλες ηπείρους. Το ζήτημα της φορολογικής μεταρρύθμισης ξαναζωντάνεψε καθώς και η βρετανική οικονομία γλιστρούσε ραγδαία σε ύφεση.
Το 1931 σχηματίστηκε Εθνική Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ramsay MacDonald και πλειοψηφία Εργατικών και Φιλελευθέρων. Ο Churchill είχε στο μεταξύ, μετά τον πόλεμο 1914-18, προσχωρήσει στους συντηρητικούς Τόρηδες παίρνοντας διάφορα υπουργεία στις κυβερνήσεις των Συντηρητικών: έγινε μάλιστα και υπουργός Οικονομικών αλλά ουδέποτε ανακίνησε ο ίδιος το θέμα της ΓΦ.
Υπουργός Οικονομικών διορίστηκε ο Philip Snowden. Αυτός και το επιτελείο του σχεδίασαν ένα εξαιρετικά προσεγμένο Νομοσχέδιο για την επιβολή του φόρου επί της προσόδου (ή αξιών γης), το οποίο και ψηφίστηκε πανηγυρικά.
Αλλά, πάλι, όταν πέρασε από τη Βουλή των Λόρδων για να επικυρωθεί ως νόμος του κράτους, οι Λόρδοι γαιοκτήμονες και προσοδιστές το καταψήφισαν εξίσου πανηγυρικά.
Το επόμενο έτος η Εθνική Κυβέρνηση έπεσε και στις επόμενες εκλογές επεκράτησαν οι Συντηρητικοί (με τον Τσώρτσιλ εκτός Βουλής και κόμματος). Υπουργός οικονομικών διορίστηκε ο Neville Chamberlain (ο οποίος αργότερα έγινε πρωθυπουργός και υπέγραψε με τον Χίτλερ μια Συμφωνία Ειρήνης που ο ίδιος αποκάλεσε Peace with Honour «Ειρήνη με Τιμή» και που ο Χίτλερ έγραψε στα παλιά του…). Αυτός διέγραψε πλήρως το Νομοσχέδιο του Snowden από τα πρακτικά της Βουλής. Προχώρησε δε στην εφαρμογή μέτρων που όχι μόνο δεν ανακούφισαν τη τεράστια ανεργία (έδωσε μόλις £2 εκμ για επιδόματα ανεργίας) αλλά, με την πλήρη ενθάρρυνση των εκπροσώπων των γαιοκτημόνων και προσοδιστών πριμοδότησε με £9 εκμ τους ζαχαροπαραγωγούς, με £11 εκμ τους σιτοκαλλιεργητές, με £3 εκμ τους κτηνοτρόφους και με £3 εκμ τους παραγωγούς γαλακτοκομικών. Αυτές οι επιδοτήσεις δεν βοήθησαν στην μείωση τιμών αλλά στην αύξηση των τραπεζικών καταθέσεων των παραγωγών.
Τι θα ακολουθούσε αν είχε γίνει νόμος του κράτους η ΓΦ το 1931; Αν ο γερμανικός και ο Ιταλικός λαός έβλεπε πως οι Βρετανοί έβγαιναν γοργά από την ύφεση χάρη στη νέα φορολογία, θα υποστήριζαν τους δικτάτορες και τις παρανοϊκές πολιτικές τους που έφεραν τον πόλεμο; Και οι Ρώσοι, οι αξιωματούχοι του ΚΚ, θα συνέχιζαν τα παλαβά καμώματά τους με τις κολχόζες και τις εξοντωτικές μετακινήσεις των κουλάκων; .. Αν…!
5. Αυτά τα ερωτηματικά «Αν» ανοίγουν πλατιές προοπτικές για γόνιμες σκέψεις και εικασίες. Αλλά ο πόλεμος επέφερε βαρύ στρώμα λήθης για το θέμα.
Και στις δύο περιπτώσεις, 1909, 1931, οι Λόρδοι δεν ενδιαφέρθηκαν ουδόλως για το καλό του Έθνους τους, της Αυτοκρατορίας, της Ευρώπης και της Ανθρωπότητας παρά μόνο για τη δική τους καλοπέραση, εγκλωβισμένοι στον κλειστό κύκλο των προσωπικών συμφερόντων τους – ενώ θα μπορούσαν να δώσουν ένα λαμπρό παράδειγμα για όλους! Κι αυτό κάνουμε όλοι μας σχεδόν όλη την ώρα, αδυνατώντας να ανοιχθούμε λίγο πιο πέρα στη αξιόπιστη νομοταξία του Σύμπαντος η οποία προσφέρει τόσα πλούτη με μόνο τον όρο να εργαζόμαστε και όχι να εκμεταλλευόμαστε την παραγωγή των άλλων.
Σήμερα η ΓΦ είναι άρθρο στο Καταστατικό του κόμματος των Φιλελευθέρων, αλλά πολύ λίγη συζήτηση γίνεται. Ελάχιστες μεμονωμένες φωνές αναφέρουν το θέμα κατά καιρούς στις σοβαρές εφημερίδες (Financial Times, Guardian κλπ) και σε ορισμένες ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο. Οι μεγάλες μάζες, τα θύματα των προσοδιστών, ενδιαφέρονται για το αν θα έχουν μια μισθολογική αύξηση ή μια φορολογική μείωση μερικών στερλινών.
Αλλά και εσείς, αγαπητοί αναγνώστες, θα γνωρίζατε τίποτα για το θέμα αν δεν είχατε διαβάσει αυτά τα άρθρα;
Και τώρα που τα διαβάσατε, καταλάβατε όντως τι διακυβεύεται; Πώς σκέφτεστε να προχωρήσετε;
Ελπίζω να μην κάθεστε πάνω σε φράχτη περιμένοντας να δείτε προς τα πού πάνε τα πράγματα, ή χειρότερα να μη μένετε, όπως λέει το ανέκδοτο για τους στρουθοκάμηλους (που δεν είναι ακριβώς αλήθεια), με το κεφάλι βυθισμένο στην άμμο.
Παρότι, εκτός από τις οργανωμένες συμμορίες ή μαφίες εγκλήματος και τρομοκρατίας και ορισμένα δήθεν πολιτικά κόμματα, πουθενά δεν διδάσκεται η βία και το κακό, εντούτοις και η βία και το κακό ανθίζουν σε πολλές μορφές και αυξανόμενη ένταση.
Μόνο μια βαθύτερη κατανόηση της πραγματικότητας – του εαυτού μας και του κόσμου – θα μπορέσει να επιφέρει υγιείς αλλαγές.
