Επιστολή του Μαρσίλιο Φιτσίνο* στον Έλληνα Βησσαρίωνα, Καρδινάλιο της Σαμπίνα.(1)
Γνωρίζεις καλά, σεβάσμιε πατέρα, ότι όταν ο Πλάτωνας μας μίλησε περί κάλλους στον Φαίδρο,(2) τόσο διορατικά και εκτεταμένα, ζητούσε από τον θεό κάλλος ψυχικό: αυτό ονόμαζε σοφία και πολυτιμότατο χρυσάφι. Όταν αυτό το χρυσάφι δόθηκε στον Πλάτωνα από τον θεό, έλαμπε μέσα του αστραφτερά διότι ο ίδιος είχε τόσο αγνή καρδιά.
Παρότι η λαμπερή φωτεινότητα είναι εκδηλωμένη στα συγγράματά του, εν τούτοις ο θησαυρός αυτός περιτυλίχτηκε με σκοτάδι στον νου των ανθρώπων: έγινε αθώρητος σαν να θάφτηκε κάτω από χώματα. Έτσι παρέμεινε κρυμμένος από κάθε άνθρωπο που δεν είχε τα μάτια του λύγκα.(3) Γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι με περιορισμένη μάθηση ξεγελάστηκαν από την εξωτερική κρούστα. Επειδή δεν μπορούσαν να διεισδύσουν στην καρδιά, περιφρόνησαν τον κρυμμένο θησαυρό.
Αργότερα όμως, όταν το χρυσάφι εκείνο δουλεύτηκε στο εργαστήρι του Πλωτίνου πρώτα, μετά του Πορφύριου, του Ιάμβλιχου και τελικά του Πρόκλου,(4) τα χώματα παραμερίστηκαν στην εντατική δοκιμασία της φωτιάς. Το ατόφιο χρυσάφι τότε φεγγοβόλησε και γέμισε όλο τον κόσμο πάλι με τη θαυμαστή ακτινοβολία του. Φαίνεται όμως, ότι μερικές κουκουβάγιες του σκοταδισμού ενοχλήθηκαν από τέτοιες λαμπερές φωτακτίνες. Όχι μόνο καταφρόνησαν τον κρυφό θησαυρό του Πλάτωνά μας, όπως άλλοι είχαν κάνει παλαιότερα, αλλά προχώρησαν αμαρτωλά ακόμα και σε ύβρεις και τούτο είναι πολύ χειρότερο από το παλαιό σφάλμα.
Αλλά το φως της Ακαδημίας, Βησσαρίωνα, γρήγορα έδωσε ένα αποτελεσματικό φάρμακο για τούτα τα θαμπά και αδύναμα μάτια. Το χρυσάφι φανερώθηκε όχι μόνο αγνό και ολόφωτο αλλά και ακίνδυνο για την όραση και εύχρηστο στη χειροτεχνία. Αυτό το είχε ήδη προβλέψει ο Πλάτωνας. Έγραψε στον τύραννο Διονύσιο(5) ότι μετά από πολλές γενιές θα ερχόταν ο καιρός οπότε τα μυστήρια της θεολογίας θα εξαγνίζονταν με διαπεραστική συζήτηση – όπως το χρυσάφι εξαγνίζεται με τη φωτιά. Ο καιρός έφθασε πράγματι, Βησσαρίωνα. Το πνεύμα του Πλάτωνα, εμείς και όλοι οι οπαδοί του, όλοι ας χαιρόμαστε εγκάρδια.
(1) Βλέπε βιοσημείωμα. To βιβλίο του Βησσαρίωνα In Calumniatorem Platonis, 1469, έκανε γνωστή την Πλατωνική διδασκαλία σε ένα ευρύτατο κοινό τονίζοντας την αρμονία μεταξύ του Πλατωνισμού και του Χριστιανισμού.
(2) Φαίδρος 249-256
(3) Ό λυγξ είναι μια αγριόγατα που ζει σε ορισμένα δάση της Ευρώπης, στο Θιβέτ, Τουρκεστάν και στον Καναδά. Είναι ζώο νυκτόβιο, εξαιρετικά ντροπαλό και με οξύτατη όραση.
(4) Ο Πλωτίνος (204-270 μ.Χ.) ξαναζωντάνεψε την Πλατωνική φιλοσοφία, τον Νεο-Πλατωνισμό. Κύριο έργο του Εννεάδες.
Ο Πορφύριος (233-305 μ.Χ.) ήταν μαθητής του Πλωτίνου και συνέχισε την Νεοπλατωνική παράδοση, χωρίς να αμελεί και Αριστοτελικές μελέτες.
Ο Ιάμβλιχος (πέθανε γύρω στο 330 μ.Χ.) ήταν μαθητής του Πορφύριου και συνέχισε τον Νεοπλατωνισμό στη Συρία. Γνωστός για το έργο του Βίος Πυθαγόρου.
Ο Πρόκλος (410-485 μ.Χ.), σχολάρχης στην Αθήνα, ήταν ο τελευταίος των μεγάλων Νεοπλατωνιστών. Τα έργα του (Στοιχεία θεολογίας, υπομνήματα στον Παρμενίδη και Τίμαιο, Πλατωνική θεολογία, κλπ.) μελετήθηκαν ευρύτατα από τους αναγεννησιακούς και τον Φιτσίνο.
(5) Πλάτωνα Έπιστολαί Β, 314. Ό Διονύσιος ήταν τύραννος στις Συρακούσες. Κάλεσε τον Πλάτωνα στο παλάτι του, αλλά ο αρχικός ενθουσιασμός του γρήγορα μεταβλήθηκε σε αρνητικότητα προς τον μεγάλο φιλόσοφο.
