1. Όπως σε πολλές άλλες περιπτώσεις και στο θέμα του γάμου, η Βεδική Παράδοση προσφέρει διαφορετικές προοπτικές. Αρχίζουμε κι εδώ ετυμολογικά.
Η κύρια λέξη για τον γάμο είναι vivāha. Αποτελείται από την κοινή πρόθεση vi και το όνομα vāha ‘που φέρει, τραβά, κουβαλά’. Ως αρσενικό σημαίνει ‘κουβάλημα, μεταφορά, όχημα, κουβαλητής, μεταφορέας’.
Η πρόθεση vi σημαίνει ‘(ξε-)χώρισμα, απομάκρυνση, συγκεκριμένο/ιδιαίτερο και πολλαπλότητα’.
Η βασική έννοια vivāha είναι «κουβάλημα ιδιαίτερου φορτίου». Η ιδέα κουβαλήματος βρίσκεται και σε μια ονομασία του άντρα ή (αρσενικού) συζύγου: bhartṛ = σύζυγος, (υπο-)στηρικτής, συντηρητής, αυτός που φέρει (=bhṛ>bhar-) ή φορέας (Λατ. fertor).
Προτού εξετάσουμε την έννοια κουβαλήματος και στήριξης ή συντήρησης, πρέπει να γνωρίζουμε πως υπάρχουν πολλές άλλες λέξεις για τον γάμο: udvāha (κουβάλημα προς τα πάνω, σήκωμα) upayāma (απόκτηση, απόκτηση συζύγου), pariṇaya (οδήγηση – γύρω από την ιερή φωτιά), pāṇipīḍana (πίεση του χεριού συζύγου) και πολλές άλλες. Υπάρχουν επίσης 8 μορφές γάμου: 4 επίσημες και 4 ανεπίσημες (μα δεν θα επεκταθούμε σε αυτές).
2. Το θέμα το εξέτασα παλαιότερα στο άρθρο Τ210. Εκεί ανέφερα στο τμήμα §4 μερικές διατυπώσεις στου ς Νόμους του Μάνου (Manusmṛti).
9.101: Η αμοιβαία πίστη θα πρέπει να διαρκέσει μεταξύ τους ως τον θάνατο. Αυτός είναι σε συντομία ο νόμος, το ύψιστο καθήκον, μεταξύ αντρός και γυναίκας.
9.102: Αφού παντρευτούν επίσημα οι σύζυγοι θα πρέπει πάντα να μένουν πιστοί έστω κι αν ζουν χωριστά.
Οι δυο αυτοί κανόνες λένε σταράτα, όπως και στα πρωτοχριστιανικά χρόνια, πως δεν υπάρχει διαζύγιο και δεύτερος γάμος. Οι παντρεμένοι νέοι το παίρνουν απόφαση πως θα ζήσουν μαζί. Αν για κάποιο λόγο πρέπει να χωριστούν, η αμοιβαία πίστη παραμένει άθικτη.
Επίσης περιέγραψα επεξηγηματικά μερικά στοιχεία της γαμήλιας τελετής. Κάνουν τον κύκλο της Ιερής Φωτιάς 7 φορές – διότι το 7 είναι ο μόνος αριθμός που δεν διαιρεί τον κύκλο 360 μοιρών. Ο γάμος, υπονοείται, όπως και ο κύκλος, δεν διασπάται. Η φωτιά είναι «ιερή» διότι έχει τρεις λειτουργίες: φωτίζει (όπως η γνώση – και ο θεός Vishnu), ζεσταίνει (με πολλούς τρόπους και σε πολλές περιπτώσεις – όπως ο θεός Brahmā), και καταλύει κι εξαγνίζει (όπως ο θεός Shiva).
Και ο ιερέας εξηγεί την όλη κατάσταση και το ζεύγος ορκίζεται να κρατά την ενότητά του – dharme ca, arthe ca, kāme ca «στα καθήκοντα, στην περιουσία και στην επιδίωξη της ευτυχίας/ψυχαγωγίας»: μαζί όχι χώρια. Δεν θα παραβώ τον όρκο μου.
3. Είδαμε τώρα πως το ζευγάρι κουβαλάει το ιδιαίτερο φορτίο ευθύνης να μη χωρίσουν ποτέ και να αντιμετωπίσουν μαζί όλες τις δυσκολίες της ζωής όπως απολαμβάνουν όλες τις χαρές της. Μα υπάρχουν επίσης πέντε καθήκοντα που αναλαμβάνουν να εκτελούν. Λέγονται ṛṇα ‘υποχρέωση, καθήκον, χρέος’: υποχρέωση προς γονείς (pitṛ-), θεούς (deva-), προς δασκάλους (ṛṣi-), προς περιβάλλον ή άλλα όντα (bhūta-) και προς ανθρώπους ή κοινωνία (manuṣya-).
α) Φροντίδα για τους γονείς και προγόνους μα και παιδιά και απογόνους που θα συνεχίσουν την ενάρετη οικογενειακή παράδοση.
β) Θρησκευτικές υποχρεώσεις που συντηρούν τη λατρευτική παράδοση.
γ) Εκπαιδευτική, πνευματική καλλιέργεια που διατηρεί τη φιλοσοφική παράδοση με τα κείμενα που προάγουν τον μακραίωνο πολιτισμό των ενάρετων Αρίων.
δ) Συντήρηση του περιβάλλοντος για την ευημερία της παρούσας και των επερχόμενων γενεών.
ε) Ενδιαφέρον για τα κοινά και κοινωνική δράση για τοπική αυτοδιοίκηση, για τα πολιτικά του έθνους και, γενικά, την προώθηση ορθών μέτρων και καλής συμπεριφοράς στην κοινωνία.
Ο γάμος βοηθάει το ζευγάρι και την οικογένεια στην εκτέλεση αυτών των υποχρεώσεων.
Αλλά η πιο σημαντική άποψη είναι πως δεν χωρίζουν εκτός στον θάνατο. Μοιράζονται όλες τις εμπειρίες της ζωής. Γι’ αυτό στις μέρες μας όλο και περισσότεροι αποφεύγουν τη γαμήλια δέσμευση προτιμώντας τον/την «σύντροφο» για να μπορούν να χωρίσουν εύκολα όταν το θελήσουν!
