1. Τελικά αυτό είναι το ερώτημα: Τι είμαι;…
Και ο 8ος Ψαλμός στην Παλαιά Διαθήκη ρωτά: Τι είναι ο άνθρωπος ώστε [εσύ Κύριε] να τον έχεις στον νου σου; Η ο υιός του ανθρώπου ώστε να τον επισκέπτεσαι;
Πώς έχει στον νου του τον άνθρωπο ο Κύριος; Πώς τον επισκέπτεται, Και ποια η διαφορά μεταξύ ανθρώπου και γιου του ανθρώπου;
Τον έκανε (συνεχίζει ο Ψαλμός) κατά τι “βραχύτερο” από τους αγγέλους μα τον στεφάνωσε με δόξα και τιμή, τον έστησε πάνω από τα έργα Του κι έβαλε τα πάντα κάτω από τα πόδια του…
Σύμφωνα με τον Ψαλμό, λοιπόν, μπορεί ο άνθρωπος να είναι πλασμένος κατά τι “βραχύτερος” (= μικρότερος) από τους αγγέλους, μα συγχρόνως είναι το ανώτερο ον των έργων του Κυρίου και όλα τα δημιουργήματα είναι κάτω από τα πόδια του.
Τι είναι ο Κύριος; Τι είναι άγγελοι;
Τι σημαίνει αυτή η θέση του ανθρώπου;
2. Ο Ψαλμός δεν μας λέει ποια ιδιότητα ή ποιότητα έχει ο άνθρωπος ώστε να είναι πάνω από όλη τη δημιουργία. Μόνο στη Γένεση (1. 26-27) λέγεται, για να μείνουμε στη γνωστή μας παράδοση, πως ο άνθρωπος πλάστηκε κατ’ εικόνα και ομοίωση του Κυρίου. Δηλαδή είναι όμοιος με τον Κύριο κι έχει τις ιδιότητες του.
Αυτό, στο βιβλίο της Γένεσης (το πρώτο της Παλαιάς Διαθήκης), δεν λέγεται για κανένα άλλο πλάσμα – γη, ουρανό, φώτα κλπ.
Ο άνθρωπος στις μέρες μας και σε όλη τη γνωστή μας Ιστορία δεν μοιάζει να είναι “κατ’ εικόνα και ομοίωση” και να έχει επομένως τις ιδιότητες του Κυρίου. Η Γένεση μας εξηγεί στη συνέχεια πως ο άνθρωπος εξέπεσε από εκείνη την πρωταρχική κατάσταση “δόξας και τιμής” – και γιαυτό, προφανώς, έχει γίνει τόσο ανόμοιος.
Αλλά ο Ψαλμός λέει πως ακόμα και στην πτώση του, τον άνθρωπο τον έχει στον νου του ο Κύριος και τον επισκέπτεται. Εδώ πάλι, αυτό δεν λέγεται για κανένα άλλο πλάσμα, μικρό ή μεγάλο. Μα εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό.
Οπότε ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι “κατ’ εικόνα και ομοίωση” του Κυρίου και ας έχει εκπέσει και ας μην ξέρει την αληθινή φύση του.
3. Είναι παράξενο το πώς οι σύγχρονοι φιλόσοφοι (όχι – εννοείται – οι πανεπιστημιακοί ή οι βιολόγοι και όμοιοι, μα εκείνοι που εξετάζουν τον άνθρωπο ως ανώτερο όν, ικανό να “εξελιχθεί” περισσότερο) αναφέρονται σε αυτόν ως ένα οργανικό κυρίως ον που τυχαίνει να έχει και την ικανότητα σκέψης ή περισυλλογής (reflexion,thought).
Παίρνω για παράδειγμα μια περιγραφή του David Adam που έχει στους πρόποδες των νότιων Rockies μια οργάνωση Alliance for Wild Ethics και το Center for Humans & Nature.
Γράφει (On Being Human in a more-than-human world) πως η μοναδικότητα του ανθρώπου βρίσκεται “στους αντικαθρεπτιζόμενους αντίχειρες, στην ικανότητα να ισορροπούμε στα πόδια, στη δυνατότητα να σκεφτόμαστε” και μετά άλλες ικανότητες, όπως του φούρναρη που κάνει και κηπουρική ή του συλλέκτη (ποικίλων πραγμάτων), και τελικά στη δύναμή μας να βγαίνουμε από τα προσωπικά μας και να ασχολούμαστε δυναμικά/εντατικά με άλλα πράγματα και να τα επαινούμε….
Αυτή είναι, λέει, η επιτομή της ανθρωπινότητάς μας.
4. Σε ένα υστερόγραφο λέει πως η λέξη human προέρχεται από την ίδια ρίζα όπως και humus που σημαίνει “χώμα, έδαφος” μα και humility που σημαίνει “ταπεινότητα”. Στην πραγματικότητα είναι από το μεσαιωνικό γαλλικό επίθετο humain < Λατινικό humanus < ουσιαστικό homo “άνθρωπος”, ίδιο με το παλαιό αγγλικό guma “άνθρωπος” πάλι. Μα πολύ ορθά η λέξη σημαίνει “γήινο όν”. (Η humility επίσης προέρχεται από τη Λατινική humilitas < humilis “προσγειωμένος”).
Επιπλέον, ο Adam συνδέει την ιδέα με την εβραϊκή λέξη για τον άνθρωπο που είναι adam και συνδέεται και αυτή με τη γη, το έδαφος.
Επομένως, συμπεραίνει, αυτό που καθορίζει την ανθρωπινότητά μας είναι η προέλευσή μας και η συγγένειά μας με τη γη (κάτω από τα πόδια μας) και μια ταπεινότητα προς την πληθωρική πολλαπλότητα και ποικιλία εκδηλώσεων της Γης.
5. Πολύ καλά αυτά όλα, αλλά αν πάμε σε μια παλαιότερη γλώσσα, τη Σανσκριτική, τρεις λέξεις για τον άνθρωπο είναι puruṣa και manu/manuṣa και μας λένε κάτι αρκετά διαφορετικό. Η πρώτη αναφέρεται στον Πρωτάνθρωπο από τον οποίο προήλθε όλο το σύμπαν (κόσμοι και πλάσματα) και οι άλλες δυο από την ίδια ρίζα man και σημαίνουν “νοήμον/νουνεχές/σοφό πλάσμα”!
Πολύ ορθά, το γήινο στοιχείο ανήκει στον άνθρωπο, μα υποδείχνει μόνο το κατώτερο μέρος του το σώμα. Στο δεύτερο κεφάλαιο της Γένεσης ο Κύριος πλάθει τον άνθρωπο από πηλό. Μα μετά ο Κύριος “ενεφύσησε εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν” (2.7). Δεν είναι γήινο πλάσμα πλέον.
Υπάρχουν πολύ ανώτερα όντα από τη Γαία, εξίσου λαμπρά και όμορφα: ο ήλιος, ο γαλαξίας, τα άστρα και οι αστερισμοί.
Μόνο το σώμα του ανθρώπου ανήκει στη Γαία.
Η νοημοσύνη του, όταν λειτουργεί σε μεγαλύτερη ένταση ή δύναμη μπορεί να τεντωθεί στους άλλους πλανήτες και σε άλλους ήλιους – και να γνωρίσει τον Εαυτό του ως πνεύμα ή εκπόρευση του Κυρίου!
Οπότε, στην ολότητά του ο άνθρωπος είναι πολύ μεγαλύτερος από τη Γαία.
