1. Ο John Kihlstrom είναι, μετά από πολλά χρόνια καθηγητικής δράσης, επίτιμος καθηγητής Ψυχολογίας στο Berkeley, California. Σε ένα του άρθρο του 2000/2019 (μεταφρασμένο σε 22 γλώσσες, όχι ελληνικά) “Είναι ακόμα ζωντανός ο Φρόιντ; Στην πραγματικότητα, Όχι” καταλήγει πως ο Φρόιντ είναι πλέον για τον 20ο αιώνα “νεκρό βάρος”. Τα θέματα που θεωρούνται από πολλούς, όπως ο D. Westen (1998 The Scientific Legacy of Sigmund Freud) δικές του ανακαλύψεις, “υπήρχαν ήδη στην Ψυχολογία πριν τον Φρόιντ”, ο οποίος έχει πλέον μόνο ιστορικό ενδιαφέρον για ψυχολόγους.
Εντούτοις, γράφει, ο 20ος αιώνας της Αμερικής ήταν και “ο αιώνας του Φρόιντ”. Και προσθέτει πως ο Φρόιντ άλλαξε “το λεξιλόγιο με το οποίο κατανοούμε τους εαυτούς μας και τους άλλους”: π.χ. υπερ-εγώ, φαλλικά σύμβολα, οιδιπόδειο σύμπλεγμα, άγχος ευνουχισμού και παρόμοια. “Περισσότερο από τον Αϊνστάιν, τους Γουάτσον και Κρικ [=DNA], από τον Χίτλερ και τον Λένιν, τον Ρούζβελτ ή τον Κένεντι, από τον Πικάσο, Έλιοτ, Στραβίνσκι, από τους Μπιτλς ή τον Μπομπ Ντίλαν, η επίδραση του Φρόιντ στη σύγχρονη κουλτούρα υπήρξε βαθιά και διαρκής.”
2. Η εριστική συζήτηση μεταξύ των υποστηρικτών του Φρόιντ, που είναι πια μειονότητα, και των αντιπάλων συνεχίζεται.
Εγώ θα συνιστούσα σε κάθε καλοθελητή αναγνώστη, που όντως ενδιαφέρεται, να διαβάσει ένα από τα πολύ τελευταία έργα του Φρόιντ, Ο άνδρας Μωυσής και η μονοθεϊστική θρησκεία, στα γερμανικά Der Μann Moses und die monotheistische Religion (1939) ή αγγλικά (Moses and Monotheism (1939, K. Jones), μια και δεν έχω δει το βιβλίο στα ελληνικά.
Εδώ ο Φρόιντ αλλάζει την ιστορία που μας δίνει η Παλαιά Διαθήκη σε εξωφρενικό βαθμό σοκάροντας τους πάντες.
Ο Μωυσής δεν είναι Εβραίος αλλά Αιγύπτιος και ακόλουθος του Αχενάτεν του μονοθεϊστή Φαραώ (πρώην Αμενχότεπ Δ΄). Πιο γνωστός ως σύζυγος της πανέμορφης Νεφερτίτη, αυτός ανήκει στη 18η δυναστεία και πέθανε μετά από 17 έτη βασιλείας το 1336-34. Αυτός ανύψωσε τον Ήλιο πάνω από όλες τις θεότητες κι έτσι καθιέρωσε τον μονοθεϊσμό για λίγα χρόνια – που όμως αργότερα οι διάδοχοι Φαραώ τον θεώρησαν αίρεση κι επανέφεραν τον παραδοσιακό πολυθεϊσμό.
3. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, κατά την ασταθή μεταβατική περίοδο μετά τον θάνατο του Αχενάτεν, ο Μωυσής οδήγησε στην ελευθερία μόνο μια ελίτ ακολούθων. Αυτοί τον σκότωσαν σε μια εξέγερση, μα μετά προσχώρησαν σε μια μονοθεϊστική φυλή στη Μαδιάμ (βορειοδυτική Αραβία) που λάτρευαν μόνο τον Γιαχβέ, θεό ηφαιστείου.
Μετά, πάντα κατά τον Φρόιντ, το αφήγημα του Μωυσή αποδόθηκε σε έναν ιερέα Μωυσή στη Μαδιάμ και υιοθετήθηκε ο ένας θεός Yahveh. Αργότερα, οι απόγονοι των εξεγερθέντων Αιγυπτίων μετανόησαν για τον φόνο του Μωυσή τους και δημιούργησαν την ιδέα του Μωυσή ως Μεσσία, που θα ερχόταν να σώσει τους Ισραηλίτες.
Έτσι ο φόνος του Μωυσή προκάλεσε το αίσθημα ενοχής και αυτό προκάλεσε τη μονοθεϊστική θρησκεία των Ισραηλιτών.
4. Κανείς, βέβαια, δεν πήρε στα σοβαρά αυτή την κατασκευή του Φρόιντ. Μερικοί μόνο θεώρησαν πολύ “γενναία” πράξη εκ μέρους του Φρόιντ να δημοσιεύσει μια τέτοια πλαστογράφηση της ιστορίας.
Διότι δεν υπάρχει πουθενά, ούτε στα αιγυπτιακά ούτε στα εβραϊκά κείμενα, κανένα στοιχείο που να δίνει κάποια υποστήριξη στην εντελώς φαντασιακή αφήγηση του Φρόιντ.
Αφού μπόρεσε (έστω με γενναιότητα) να διαστρεβλώσει τόσο φοβερά τη βιβλική ιστορία, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε πόσες διαστρεβλώσεις έκανε – και σε τι βαθμό – στις αφηγήσεις των ασθενών του! Όπως έγραψαν οι M. Borchjacobsen και S. Shamdasani (σ 179-180) Τhe Freud Files: An Inquiry into the History of Psychoanalysis, CUP 2012), ο Φρόιντ εφάρμοσε την ίδια μέθοδο “στο ιδιωτικό του γραφείο για να ‛αποκαταστήσει’(reconstruct) τις λησμονημένες και καταπιεσμένες μνήμες των ασθενών του”.
Αυτές, λοιπόν, ήταν μερικές βάσεις της “επιστήμης” της Ψυχανάλυσης του Φρόιντ.
Θα επανέλθω.
