1. Ο Percy Bysshe Shelley (1792-1822), γιός βαρόνου και απόφοιτος της Οξφόρδης, παντρεύτηκε το 1816 τη δεύτερη γυναίκα του Mary Wollstonecraft Godwin, κόρη της μεγάλης φεμινίστριας Mary Wollstonecraft (A Vindication of the rights of Woman) και του φιλόσοφου βιβλιοπώλη William Godwin (έγραψε το Political Justice) που πρέσβευε φιλελεύθερες προοδευτικές ιδέες.
O Σέλι έγραψε όμορφα ποιήματα επηρεασμένος από τον Shakespeare και τον W. Wordsworth ως προς την ποιότητα και από τους φιλελεύθερους προοδευτικούς φίλους του ως προς τις αξίες ελευθερίας, δικαιοσύνης, ειρήνης, προόδου κλπ.
Εύκολα κατατάσσεται με τους Ρομαντικούς (Blake, Coleridge, Wordsworth κλπ.) και θεωρείται από τους καλύτερους λυρικούς, φιλοσοφικούς ποιητές στην Αγγλική. Γνωστά του ποιήματα: Ozymandias, Ode to the West Wind, Ode to a Skylark, The Cloud, England in 1819, When the Lamp is Shattered, Words, When Soft Voices Die, The Masque of Anarchy, τα φιλοσοφικά μακροσκελή Queen Mab (αργότερα διορθωμένο ως The Daemon of the World), The Revolt of Islam, Prometheus Unbound (θεατρικό), The Cenci (τραγωδία), Adonais, Hellas, Triumph of Life (ατελές, τελευταίο).
2. Είναι πολλοί οι στίχοι που θα έδειχναν την ευαισθησία, τη δημιουργική φαντασία και την ικανότητά του για λυρισμό και βαθιά στόχαση. Μα εδώ θα πάρω τις τρεις τελευταίες γραμμές του Mont Blanc (Άλπεις) του 1816.
And what were thou, and earth, and stars and sea,
If to the human mind’s imaginings
Silence and solitude were vacancy?
“Και τι θα ήσουν εσύ, και η γη, άστρα και θάλασσα | Αν για τις εμπνεύσεις στου ανθρώπου το μυαλό | Σιωπή, μοναχικότητα – ήταν ένα κενό;”
Πολλοί βλέπουν εδώ τον Σέλι να βρίσκει στο μεγαλόπρεπο, χιονοσκέπαστο βουνό τη μεγάλη δύναμη της Φύσης που βρήκε ο Wordsworth και άλλοι, μα και σκεπτικισμό σαν να είναι άρνηση, τίποτα. Ίσως.
Μα καθώς σκέφτεσαι τις γραμμές “The One remains, the many change and pass…” από το Adonais του 1821 (Ελεγείο για τον θάνατο του ποιητή John Keats) και άλλες σχετικές στροφές, πρέπει να συμπεράνεις πως ο Σέλι δεν ήταν σκεπτικιστής, αρνητής ή μηδενιστής. Είχε άμεση εμπειρία της Μεγάλης Δύναμης που είναι απόλυτη, απερίγραπτη και απερινόητη σιγή και από την οποία εκπηγάζουν τα πάντα.
3. Ο Σέλι έγραψε (1812) A Defense of Poetry που είναι μια υπεράσπιση της ποίησης καθώς πολλοί τη θεωρούσαν χάσιμο χρόνου. Σε αυτό το κείμενο βρίσκεται η διάσημη φράση “Poets are the unacknowledged legislators of the world” – “οι ποιητές είναι οι μη-αναγνωρισμένοι νομοθέτες του κόσμου”.
Από μια άποψη είναι ορθή η επισήμανση. Αλλά δεν είναι “μη-αναγνωρισμένοι”. Διότι είναι γνωστό από αρχαιότατους χρόνους πως ο Όμηρος με τα έπη του διαπαιδαγώγησε την Ελλάδα – και μπορούμε να δούμε πως αργότερα διαπαιδαγώγησε και την Ευρώπη. Μπορούμε επίσης να δούμε πως ο Σαιξπήρος ανάπλασε την Αγγλική του Τζέφρι Τσόσερ (14ος αιώνας) και μαζί με τη μετάφραση της Βίβλου επί βασιλιά Ιακώβου (περίπου 1600) την παρασκεύασε ως όργανο διεθνούς επικοινωνίας σήμερα.
Ναι, όντως τέτοιοι ποιητές – και σίγουρα υπάρχουν και σε άλλα έθνη – είναι νομοθέτες.
Αμφιβάλλω αν ο Σέλι θεωρούσε και τον εαυτό του όμοιου βεληνεκούς νομοθέτη. Σίγουρα δε, οι μοντέρνοι που δημοσιεύουν τους τομίσκους τους με αρλούμπες και ασυναρτησίες ούτε καν ποιητές δεν μπορούν να θεωρηθούν.
Ο Σέλι όμως είχε μεγάλη επίδραση σε πολλούς και διαφορετικούς μεταγενέστερους ποιητές μα και στοχαστές, όντας ο ίδιος βαθυστόχαστος.
4. Πολλοί θεώρησαν τον Σέλι, στα λόγια του κριτικού Matthew Arnold, “beautiful and ineffectual angel – όμορφο μα ατελέσφορο άγγελο”. Αγνοούν το γεγονός πως παρότι το κατεστημένο τον απέρριψε λόγω της ελευθεριότητάς του στον έρωτα (που δεν ήταν και τίποτα συνταρακτικό ούτε τότε) και, κυρίως, των ανατρεπτικών φιλελεύθερων απόψεών του, η ποίησή του δυο γενεές αργότερα είχε μεγαλύτερη επίδραση από οποιονδήποτε Ρομαντικό εκτός ίσως τον Wordsworth.
Rose leaves when the rose is dead
Are heaped for the beloved’s bed;
And so thy thoughts when thou art gone,
Love itself shall slumber on.
“Ροδοπέταλα όταν το ρόδο πεθαίνει | σωρεύονται για το στρώμα της αγαπημένης· | Έτσι και στις σκέψεις σου, όταν είσαι φευγάτη | η αγάπη καθαυτή πάνω τους θα κοιμάται.” Στον 3ο στίχο υπάρχει αμφισημία: μπορεί να είναι οι δικές σου σκέψεις, μα και οι δικές μου για σένα. Το λυρικό τετράστιχο άψογα δίνει τη διάρκεια της θύμησης γεγονότων κι αισθημάτων.
Μεγάλοι ποιητές όπως οι Robert Browning και Dante Gabriel Rossetti, Oscar Wilde και W.B. Yeats, ως και οι Ινδοί Rabindranath Tagore και Jibanananda Das επηρεάστηκαν από τον “ατελέσφορο άγγελο”. Επίσης συγγραφείς όπως οι Karl Marx, Thomas Hardy, C.S. Lewis, Bernard Shaw, Bertrand Russell, Leo Tolstoy, Upton Sinclair και άλλοι. Πολλοί συνθέτες μελοποίησαν ποιήματά του – S. Barber, Rachmaninoff, R.V. Williams και άλλοι.
Θα επανέλθω στο επόμενο.
