1. Η μάχη του Πουατιέ (ή Tours) δεν ήταν μεγάλη με τεράστιους αριθμούς ανδρών, πεζικάριων και ιπποτών. Ήταν όμως, όπως και η μάχη της Βιέννης 1683, καθοριστική διότι σταμάτησε την προέλαση των Αράβων μουσουλμάνων στην Ευρώπη.
Η μάχη έγινε τον Οκτώβριο 732 κάπου μεταξύ του Πουατιέ (Poitiers) και της Τουρ (Tours) στη δυτικοκεντρική Γαλλία. Στη μια πλευρά ήταν οι μουσουλμάνοι του εμίρη Abd al Rahman, κάπου 30.000 μα βαρύ ιππικό, και στην άλλη μια μικρότερη δύναμη, περίπου 20.000 Φράγκων και Βουργουνδών (ή Ακουιτανών) πεζικάριων με ηγέτη τον Κάρολο Μαρτέλο (Charles Martel), παππού του Καρόλου του Μεγάλου (Charlemagne 748-814).
Νίκησαν οι χριστιανοί κι εμπόδισαν την ισλαμοποίηση της Ευρώπης.
2. Οι μουσουλμάνοι είχαν δημιουργήσει μια δική τους περιοχή, τη Narbonne με πρωτεύουσα την Αρμπούνα και απειλούσαν τους Φράγκους.
Ο δούκας της Ακουιτανίας Όντο τους είχε νικήσει στην Τουλούζ το 721 μα το 725 οι μουσουλμάνοι νίκησαν στο Μπορντό αξιοποιώντας πλήρως το ιππικό τους σε όλες τις μάχες στη νότια Γαλλία. Ο Όντο κάλεσε του Φράγκους από τον βορρά για βοήθεια και ο Κάρολος Μαρτέλος συμφώνησε να την παράσχει εφόσον ο Όντο θα υπαγόταν στην κυριαρχία των Φράγκων.
Το μουσουλμανικό ιππικό προχώρησε προς την Τουρ με πιο πιθανό κίνητρο να λεηλατήσει τα πλούτη της μονής του Αγίου Μαρτίνου.
Μόλις ειδοποιήθηκε ο Κάρολος από τον Όντο, συγκέντρωσε τον στρατό του (μερικοί τον ανέβασαν ως και 80.000!) και βάδισε νότια, αποφεύγοντας τους παλαιούς ρωμαϊκούς κύριους δρόμους για να μην ανιχνευθεί εύκολα κι έτσι να μπορέσει να αιφνιδιάσει τους εχθρούς. Οι στρατιώτες του ήταν έμπειροι σκληροτράχηλοι άντρες (με λιγοστό ιππικό) που είχαν υπηρετήσει τον Κάρολο για 15 χρόνια.
3. Το ακριβές σημείο της συμπλοκής είναι άγνωστο μα οι πλείστοι ιστορικοί την τοποθετούν νότια της συμβολής δύο ποταμών, Κλαν και Βιεν (Clain και Vienne).
Ο Κάρολος ταξίδεψε μέσα από δάση όσο μπορούσε και διάλεξε, εικάζεται, αυτό το δασώδες μέρος στην κορυφή του λόφου για να προστατεύεται, από τα ποτάμια στις δυο πλευρές και να έχει κατηφόρα μπροστά έτσι που να μην μπορεί το αραβικό ιππικό να κάνει εύκολα επίθεση και πλαγιοκόπηση.
Οι Ομμαγιάδες (Ummayad) μουσουλμάνοι αιφνιδιάστηκαν όντως. Έβλεπαν την αμυντική εξάπλωση των χριστιανών στην κορυφή μα δεν μπορούσαν να δουν σε πόσο βάθος εκτείνονταν πίσω, πόσοι περίπου ήταν, κυρίως λόγω του δάσους.
Οι πιο έγκυροι σύγχρονοι ιστορικοί υπολογίζουν σε 20.000 τους άντρες του Καρόλου και, παρά τους μεγάλους αριθμούς των χρονικογράφων που μιλούν για 200.000 ως 300.000, σε 30.000 τους μουσουλμάνους του Αλ Ραχμάν.
Κανονικά οι Μουσουλμάνοι έπρεπε να υποχωρήσουν και να γυρίσουν πολύ αργότερα επιλέγοντας ένα πεδίο πιο πρόσφορο για επιθέσεις ιππικού. Μα ο Αλ Ραχμάν βιαζόταν, λέγεται, είχε υπεροχή ανδρών και πίστευε πως το ιππικό του τελικά θα νικούσε.
4. Ο Αλ Ραχμάν έκανε σοβαρά λάθη στους υπολογισμούς του και κυρίως στην εκτίμησή του της μαχητικής ικανότητας των Φράγκων που αποτελούσαν την εποχή εκείνη την ισχυρότερη δύναμη της χριστιανικής δυτικής Ευρώπης.
Επί 6 μέρες καμιά πλευρά δεν έκανε ολομέτωπη επίθεση. Οι Μουσουλμάνοι προκαλούσαν επαναληπτικά και ακολουθούσαν αψιμαχίες, μα οι πειθαρχημένοι Φράγκοι δεν άφηναν τις αμυντικές γραμμές τους για πολύ.
Τελικά ο Αμπντ Αλ Ραχμάν διέταξε επίθεση την 7η μέρα. Ο χειμώνας ερχόταν, βαρύς για τους Άραβες που δεν είχαν χειμερινή ενδυμασία, σε αντίθεση με τους χριστιανούς. Παρότι το αραβικό ιππικό έσπασε τις αμυντικές γραμμές των Φράγκων, αυτοί δεν υπέκυψαν και, όπως περιγράφει μια αραβική πηγή, «στάθηκαν σταθερά ο ένας δίπλα στον άλλον σχηματίζοντας ένα προπύργιο… και με μεγάλα κτυπήματα έμπηγαν τα ξίφη τους στα στήθη των εχθρών».
Είναι μια από τις σπανιότατες περιπτώσεις που το πεζικό απέκρουε με μεγάλη επιτυχία τις επιθέσεις πάνοπλου, βαρέως ιππικού. Μια ομάδα μάλιστα προσπάθησε να σκοτώσει τον Κάρολο μα η προσωπική φρουρά του τους κατατρόπωσε.
5. Ο Κάρολος αποδείχθηκε εξαιρετικός στρατηγός.
Η αριστερή φάλαγγα των χριστιανών, ή ένα μέρος της με το λιγοστό ιππικό που είχαν, πλαγιοκόπησε μέσα από τα δέντρα τους Άραβες και επιτέθηκε στο αφύλακτο στρατόπεδό τους όπου βρίσκονταν οι θησαυροί που είχαν λεηλατήσει και οι σκλάβοι τους.
Η είδηση πέρασε στους μουσουλμάνους στη μάχη οπότε μια μεγάλη δύναμη εγκατέλειψε το πεδίο (ή μάλλον την ανηφόρα) και κατευθύνθηκε προς το στρατόπεδο. Σε αυτή τη φάση σκοτώθηκε ο Αλ Ραχμάν. Ο πανικός κατέλαβε τους υπόλοιπους που νόμισαν πως άρχισε υποχώρηση και όλοι γύρισαν και ροβόλησαν προς το στρατόπεδο.
Την επόμενη μέρα οι Φράγκοι, που δεν τους κυνήγησαν φοβούμενοι κάποια ενέδρα, διαπίστωσαν πως οι μουσουλμάνοι όντως υποχώρησαν προς τα Πυρηναία.
Έτσι σταμάτησε η προέλαση των Ομμαγιάδων Αράβων και ο Κάρολος πήρε το επίθετο Marcel που σημαίνει «σφυρί» γιατί τους «σφυροκόπησε».
Εκτιμάται ότι περίπου 1.000 Φράγκοι σκοτώθηκαν και 10.000 Άραβες.
