1. Στις αρχές Δεκεμβρίου 1942 έγινε μια συνάντηση μελών του ΚΚΕ κοντά στο Καρπενήσι. Τότε κατάρτισαν έναν κώδικα για την αυτοδιοίκηση των χωριών και τη «Λαϊκή Δικαιοσύνη». Αυτός έγινε γνωστός ως «Κώδικας Ποσειδώνας» και οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε ρυθμίσεις που επινόησε ο Γεωργούλας Μπέικος στον Κλειτσό τον Αύγουστο 1941.
Ο Κώδικας εφαρμόστηκε στη δυτική Θεσσαλία και εξαπλώθηκε σε όλες τις «ελεύθερες» ή εαμοκρατούμενες περιοχές της υπαίθρου.
Δύο ήταν οι βασικοί θεσμοί. Η Επιτροπή Τοπικής Αυτοδιοίκησης και το Λαϊκό Δικαστήριο. Και οι δύο ήταν πολύ «δημοκρατικοί» (υπό την κομμουνιστική καθοδήγηση) μα και πολύ αδύναμοι αφού οι χωρικοί ήταν χωρικοί και ως επί το πλείστον αγράμματοι ( και συνεπώς λίγες περιγραφές διασώθηκαν).
2. Οι αποφάσεις στο Δικαστήριο (όπου οι δικαστές ήταν συνήθως δυο από τους γεροντότερους και πιο σεβαστούς, ένας νέος που αντιπροσώπευε τη νεολαία του τόπου και ο παπάς, ο μόνος ίσως που ήταν γραμματισμένος και κρατούσε τα πρακτικά) βασίζονταν στις απόψεις και το κοινό αίσθημα της κοινότητας. Πολλές υποθέσεις δεν εκδικάζονταν από τους «δικαστές» διότι ο τοπικός υπεύθυνος του ΕΑΜ εξακρίβωνε το γενικότερο αίσθημα στο χωριό κι έτσι έβγαζε την «απόφαση»: αθώος ή όχι και αν όχι ποια η ποινή!
Τα μέλη το συμβουλίου αυτοδιοίκησης της κοινότητας εκλέγονταν από όλους τους κατοίκους άνω των 17 ετών με μυστική ψηφοφορία. Το ΕΑΜ κατέβαζε τους δικούς του μα κατέβαιναν και άλλοι μη – εαμικοί υποψήφιοι. Συχνά όμως δεν γίνονταν εκλογές. Όλα ήταν κανονισμένα από τους εαμίτες.
3. Υπήρχαν όμως και φόροι. Το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ έπαιρνε χρήματα για να στηρίζει τις οικογένειες των αγωνιστών (και χρυσές λίρες από τους Άγγλους) αλλά και το 80% ή 90% της σοδειάς αφήνοντας μόνο την ελάχιστη αναγκαία ποσότητα για τους ίδιους τους παραγωγούς. Οι χωρικοί οπωσδήποτε δεν ήταν ευχαριστημένοι με αυτή τη διάταξη.
Ούτε οι θεατρικές παραστάσεις του Κοτζιούλα με αρκετή προπαγάνδα για το σύστημα και αρκετή σάτιρα ήταν πολύ δημοφιλείς ακόμα και όταν προφέρονταν με είσοδο ελεύθερη.
Αλλά τα σχολεία βοήθησαν πολλά παιδάκια να πάρουν κάποια μόρφωση (διάχυτη με τα καλά του κομμουνισμού) και Αναγνωστικά γραμμένα ή θεωρημένα από τον Γ. Ιωαννίδη, οργανωτικό Γραμματέα του ΚΚΕ.
Υπήρχαν και ιατρικά κέντρα με αρκετές έστω ελλείψεις.
4. Αυτά όλα ακούγονται πολύ πρωτοπόρα και ήταν τέτοια, γι’ αυτό και οι χωρικοί δεν ανταποκρίνονταν τόσο ενθουσιωδώς μετά το αρχικό στάδιο.
Διότι δεν είχαν διάθεση να δέχονται τις γυναίκες ισότιμες και τα παιδιά τους να τους πηγαίνουν κόντρα – όπως δίδασκαν οι εαμίτες ινστρούχτορες.
Γινόταν πολλή προπαγάνδα, φυσικά, και μέσω της ΕΠΟΝ (για νέους νέες και «αετόπουλα», δηλ μικρά παιδιά) γινόταν στρατολόγηση για μέλη του ΕΑΜ–ΕΛΑΣ.
Αλλά όπως διακρίνει ο Μαρκ Μαζάουερ, Βρετανός ιστορικός από τον οποίο άντλησα μερικά στοιχεία (295-324, Η Ελλάδα του Χίτλερ 1993, Αθ), βαθμιαία η όλη κίνηση έγινε προπαγανδιστική «ως εργαλείο για την κατάκτηση και τη διατήρηση της εξουσίας» (312).
5. Αυτό που δεν διέκρινε ο κατά τα άλλα σεβαστός ιστορικός είναι πως ο «ανησυχητικά μανιχαϊκός, σταλινικός τόνος» στην προπαγάνδα του ΕΑΜ, υπήρχε περίτεχνα καμουφλαρισμένος ευθύς εξαρχής.
Απορώ πως ένας καθηγητής ιστορίας τέτοιου βαθμού (ήταν στο Sussex, Βρετανίας και τώρα στο Columbia ΗΠΑ) δεν γνώριζε πως η κατάληψη της εξουσίας ήταν η βασική πρόθεση του ΚΚΕ–ΕΑΜ και των δορυφόρων οργανώσεων.
Υπήρχε πλήρες σχέδιο στρατιωτικής κατάληψης της Αττικής από το 1943!
