1. Τον Μάιο 1941 η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, έμενε πιστή στην ντιρεκτίβα της Κομιντέρν (η κομμουνιστική Διεθνής, Μόσχα) που ζητούσε τα ΚΚ να απέχουν από «τον δεύτερο ιμπεριαλιστικό πόλεμο».
Αρχές Ιουλίου όμως, η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής, μετά την εισβολή των Γερμανών τον Ιούνιο στη Σοβιετική Ένωση, τώρα κάλεσε «τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις οργανώσεις του, σ’ ένα εθνικό μέτωπο Απελευθέρωσης «α) για το διώξιμο της γερμανοιταλικής Κατοχής, β) για την ανατροπή της κυβέρνησης οργανέτου τους, γ) για την καθημερινή υποστήριξη και υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης, δ) για την υποστήριξη κάθε συνεπούς αντιφασιστικής δύναμης με όλα τα μέσα, ε) για τον σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης από όλα τα κόμματα…» Αργότερα επεκτάθηκε και στην εγκαθίδρυση της λαϊκής δημοκρατίας.
2. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι η έμφαση στην «υποστήριξη και υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης».
Ο Γιάννης Ιωαννίδης ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος στην ΚΕ του ΚΚΕ και ήταν φυλακισμένος με πολλούς άλλους κομμουνιστές στην Ακροναυπλία. Στο βιβλίο του Αναμνήσεις… (1979 Θεμέλιο) γράφει πως έκανε σειρά μαθημάτων στους συγκρατούμενους συντρόφους. Στο 3ο μάθημα τον Οκτώβριο 1941, τους έλεγε (σ416):
«Υπέρτατο καθήκον, κεντρικό σύνθημα των ΚΚ όλων των χωρών, είναι η υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης με όλα τα μέσα βοήθειας, του Κόκκινου Στρατού στον τιτάνιο αγώνα ενάντια στις ενωμένες δυνάμεις της παγκόσμιας αντίδρασης».
Η τελευταία φράση περί Κόκκινου Στρατού κλπ. δεν εμφανιζόταν στην πρόσκληση για ένταξη στο ΕΑΜ.
3. Δεν εμφανίζεται καμιά μνεία της Σοβιετίας στο βιβλιαράκι για το ΕΑΜ που έγραψε ο Δ. Γληνός πριν πεθάνει μετά από εγχείρηση στο συκώτι το 1943. Δεν υπάρχει καμιά μνεία του ΚΚΕ επίσης.
Εδώ αναφέρεται ρητά (κεφ.4) μια κυβέρνηση από «την ηγεσία του… παλλαϊκού αγώνα… κόμματα και ομάδες που θα οδηγήσουνε [το λαό] στην πάλη και στη νίκη…» β) Αποκατάσταση λαϊκών ελευθεριών και γενική αμνηστία. Και γ) Εκλογές για Συνταγματική Εθνοσυνέλευση με λαοκρατικό πολίτευμα.
Το 5ο κεφάλαιο συστήνει ενιαία καθοδήγηση από το ΕΑΜ και στρατιωτική ηγεσία από το ΕΛΑΣ.
Έτσι «ανοίγουμε το δρόμο για μια ελεύθερη, πολιτισμένη κι ευτυχισμένη Ελλάδα… με ενότητα στους σκοπούς… στην οργάνωση… στην καθοδήγηση» (κεφ.4).
4. Ο Κρις Γούντχαους, αρχηγεύων (μετά την αποχώρηση του ταξίαρχου Ε. Μάγιερς) της βρετανικής αποστολής στην κατεχόμενη Ελλάδα, παρατήρησε πως οι αντάρτες στο βουνό και στην ύπαιθρο γενικά, οι Ελασίτες (=μαχητές του ΕΛΑΣ, στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ) έδωσαν στους έλληνες αγρότες πολλά πράγματα που δεν είχε δώσει καμιά προηγούμενη κυβέρνηση σε τέτοια έκταση και ποιότητα: διώξιμο ληστών, δρόμους, επικοινωνίες, τοπική διοίκηση, γενικές συνελεύσεις, δικαστήρια, σχολεία, θέατρα, λαϊκά φαρμακεία.
Αλλά ο Γούντχαους γράφει επίσης πως η γεωγραφία και η εδαφική κυριαρχία έπαιζαν ρόλο στη λαϊκή υποστήριξη: σε μια μεριά του βουνού όπου κυριαρχούσαν οι κομμουνιστές (=ΕΛΑΣ) οι κάτοικοι ήταν φυσικά με αυτούς, στην άλλη όμως όπου κυριαρχούσαν οι δεξιοί (ΕΔΕΣ του Ζέρβα) οι κάτοικοι φυσικά ήταν με αυτούς και όσοι ζούσαν στους κάμπους έτειναν προς τα Τάγματα Ασφαλείας!
5. Αναμφίβολα ο Γούντχαους παρουσιάζει ορθά την κατάσταση. Αλλά σε μια κατεχόμενη χώρα όπου αρκετοί συνεργάζονταν με τους κατακτητές, πόσους δρόμους μπορούσαν να φτιάξουν οι αντάρτες, πόσα σχολεία ή θέατρα κλπ;
Πολύ πιο πειστικό μέσο για τη συμμετοχή των χωρικών, που συχνά δεν εντυπωσιάζονταν από τις εαμικές καινοτομίες, ήταν το μονοπώλιο ισχύος ιδίως σε ορεινά χωριά όπου δεν υπήρχαν ανταγωνιστικές οργανώσεις.
Το ΕΑΜ δεν δίσταζε να χρησιμοποιήσει πίεση και βία ή την απειλή της βίας, όταν χωρικοί αντιτάσσονταν στην εξουσία του. Ο Κ. Πασχαλούδης, στέλεχος του ΚΚΕ, γράφει: «Αν σε κάποιο χωριό… ένας άνθρωπος με κύρος, ο οποίος είναι εαμικός αλλά δεν είναι μέλος του κόμματος, δημιουργεί προβλήματα, δεν υπακούει, τότε πέφτει πριόνισμα» (σ85 Από δω και πέρα θα είσαι ο Νίκος, 2003 Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη).
Αυτή ήταν συχνά η εαμική ελευθερία.
