Τ202: Έσχατη Πραγματικότητα

1. Το θέμα είναι φιλοσοφικό μα το κατατάσσω στις ‘ταυτότητες’, επειδή εδώ ερευνάται η ταυτότητά του, η παρουσίασή του στις διαφορετικές φιλοσοφικές/θρησκευτικές παραδόσεις. Και ξεκινώ με το φιλοσοφικό σύστημα Vedānta της Βεδικής Παράδοσης.

2. Σε αυτή τη φιλοσοφία η έσχατη πραγματικότητα είναι το Brahman, το Απόλυτο, Πνεύμα μυστικό και απερινόητο, η Πρωταιτία, Πρωταρχή και Πρωτουσία όλων των φαινομένων που συναποτελούν το Σύμπαν (και όλα τα Σύμπαντα). Εμείς οι ίδιοι και ο κόσμος στον οποίο υπάρχουμε, μαζί με άλλες μορφές και άλλα φαινόμενα, είναι εκδηλώσεις του. Η φύση του λέγεται να είναι SAT (Ον, Ουσία), CIT (Νοημοσύνη, Συνειδησία) και ĀNANDA (Μακάρια ευτυχία).

Στον Βουδισμό, που είναι ανορθόδοξο παρακλάδι της Βεδικής παράδοσης, στο μεταγενέστερο, όπως θεωρείται, σύστημα Mahāyāna (Μεγάλο όχημα), το οποίο διατύπωσε ο Nāgārjuna (μεταξύ 150-250 κε), η πρωταρχική αδιαφοροποίητη πραγματικότητα λέγεται śunyatā, αντίστοιχη ελληνική ‘κενότητα’. Μόνο που αυτό το κενό (= απουσία ύλης, ενέργειας ή οποιασδήποτε ιδιότητας) δεν είναι απόλυτο τίποτα: είναι μια απερινόητη Δύναμη/Ουσία από την οποία εκπηγάζουν τα πάντα.

Στην Κίνα βρίσκουμε τον Ταοϊσμό, που θεωρείται να ξεκινά με τον Λάο Τσου κοντά στο 500 πκε (ίσως και πιο νωρίς), και λέει πως το Τάο εκδηλώθηκε ως Ένα, το Ένα ως Δύο, το Δύο ως Τρία και από την Τριάδα παράγονται τα Μύρια Όντα (Τάο Τε Τσινγκ, κεφ. 42). Κι εδώ η Πρωταρχή είναι το απερινόητο Τάο. Η λέξη ‘Τάο’ λέγεται να σημαίνει ‘οδός, τρόπος’, μα είναι φανερό πως υποδείχνει το Απόλυτο.

Πηγαίνοντας τώρα στη Δύση συναντούμε δυο παραδόσεις την Ελληνική και τον Χριστιανισμό.

Στην ελληνική παράδοση κυριαρχεί η Πλατωνική διδασκαλία που επηρέασε σχεδόν όλους όσους ακολούθησαν. Στην Πολιτεία ο Πλάτων το ονομάζει ‘το Αγαθόν’ (506 D-E). Αλλά νωρίτερα ο Παρμενίδης (Ελέα, Κάτω Ιταλία) και ο Μέλισσος (Σάμος) χρησιμοποίησαν τον όρο ‘Ένα’. Ο Πλάτων χρησιμοποίησε και την ιδέα ‘Το Καλόν, Κάλλος’ με την έννοια της ‘ομορφιάς’. Έτσι έχουμε τρεις όρους: Ένα, Αγαθόν, Καλόν (=Ωραίο). Οι όροι αυτοί δεν υποδείχνουν ιδιότητες ή γνωρίσματα, αλλά την ίδια την Πρωταρχή, την αμετάβλητη πραγματικότητα.

Ο πλατωνισμός εξελίχτηκε στον Νεο-πλατωνισμό με κύριο εκφραστή τον Πλωτίνο που μας κληροδότησε τις Εννεάδες (3ος αιώνας κε).

Ο Πλωτίνος αδίστακτα χρησιμοποιεί και τους τρεις όρους μα προτιμά το Ένα. Γράφει μάλιστα πως η ύψιστη ευτυχία και αρετή είναι η περισυλλογή στο Ένα, δηλαδή η εστίαση του νου εξολοκλήρου στο Ένα δίχως άλλη κίνηση, άλλη απασχόληση. Έτσι που ο νους σε πλήρη αταραξία συγχωνεύεται στο Ένα δίχως προσπάθεια ή επιθυμία.

Στον Χριστιανισμό έχουμε τον Θεό Πατέρα στην Καινή Διαθήκη, τον Ένα Θεό  (που όμως οι εκκλησιαστικοί πατέρες παρουσιάζουν και ως Τριάδα). Οι μύστες της Δυτικής Παράδοσης αναφέρονται και στο Godhead (θεοκεφαλή = θεός πέραν του θεού). Στην κοσμογονία είναι πλάστης μα στη μυσταγωγία είναι η Πηγή και Πρωτουσία.

Επανειλημμένα στα Ευαγγέλια λέγεται ‘Μετανοείτε!’. Μετάνοια είναι η στροφή κι εστίαση του νου (από τα εγκόσμια και πολλά) στον Ένα θεό, στη μια Πηγή.

Στη σύγχρονη Φυσική (και παρεμφερείς επιστήμες) η πρώτη αρχή είναι η «Μοναδικότητα» Singularity (ακαθόριστη ύπαρξη), που όμως περιέχει όλη την ουσία κι ενέργεια για να αναπτυχθεί, μετά από μια έκρηξη (παλαιότερα ήταν το Big Bang), η δημιουργία όπως τη γνωρίζουμε τώρα (Ιαν. 2021) στο υπαρκτό Σύμπαν μας. Κατά πόσον η Μοναδικότητα αντιστοιχεί στο Απόλυτο εξαρτάται από τη βαθύτερη νοοτροπία του επιστήμονα ή κοινού ανθρώπου: κατά πόσον έχει εμπειρία κόσμου πέραν του υλικού ή όχι….