Χρέη (ΙΙΙ)

Χρέη (ΙΙΙ)

1. Όχι μόνο αριστεροί αλλά και δεξιοί (ό,τι κι αν σημαίνουν αυτές οι ετικέτες για τον καθένα μας) συνεχίζουν να φορτώνουν το φταίξιμο για το πανελλαδικό χρέος στις “αγορές” που δάνειζαν αφειδώς τις ελληνικές κυβερνήσεις, στην Ευρωπαϊκή Ένωση με τα συστημικά ελαττώματά της, στη Γερμανία ειδικότερα που θησαύριζε σε βάρος της Ελλάδας (υποβρύχια που γέρνουν κλπ), στους Σιωνιστές που μας στραγγαλίζουν (βλέπετε πχ αγορά βουνίσιου χωριού για διακοπές στη Μυτιλήνη από Ισραηλινούς), και, βέβαια, στις ΗΠΑ που, μέσω της CIA, έχουν τον δάκτυλόν τους παντού. Αυτή η προσπάθεια δεν οφείλεται σε καμιά αντικειμενική προσέγγιση, παρά τις χιλιάδες σελίδες με δήθεν δεδομένα και στατιστικές (κυρίως από εφημερίδες και όχι αξιόπιστες μελέτες σαν αυτές του ΟΟΣΑ ή του Bloomberg κλπ), αλλά στην έλλειψη παράδοσης προσωπικής ευθύνης, την οποία βρίσκουμε σε Αγγλοσαξονικές ή Σκανδιναβικές χώρες.

Αναμφισβήτητα, ο ξένος παράγων δεν μπορεί να αποκλειστεί ολότελα (τα γερμανικά υποβρύχια είχαν ελαττώματα), αλλά σε τελευταία ανάλυση την ευθύνη την έχει η κυβέρνηση που αποδέχεται προϊόντα ή πολιτικές πιέσεις και συνάπτει δάνεια.

Ακόμα κι Έλληνες οικονομολόγοι και ιστορικοί μας πληροφορούν πως από το 1821 κι έπειτα το Ελληνικό Κράτος βρισκόταν σε χρεοκοπία για περισσότερα χρόνια από οποιαδήποτε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα με 50% του χρόνου σε διάστημα δύο αιώνων, ενώ η Ρωσία έρχεται δεύτερη με 39%. (Για πλήρεις στατιστικές, C.M. Reinhart και K.S. Rogoff This Time is Different … Princeton NJ, Princeton University Press, 2009.) Υπήρξαν χρεοκοπίες το 1826 (δηλαδή ακόμα και στη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας, καθώς οι οπλαρχηγοί και πολιτικοί τσακώνονταν μεταξύ τους), 1843, 1860, 1893 κλπ. Κι εδώ, αναμφίβολα, οι καλοθελητές θα μας πουν πως έφταιγαν τα δάχτυλα ξένων δυνάμεων. Ας πηδήξουμε δύο χιλιετίες με το Βυζάντιο και την Ελληνιστική Περίοδο, λοιπόν, κι ας προσγειωθούμε σε ένα επεισόδιο της κλασικής αρχαιότητας.

Γύρω στο 400 ο Διονύσιος (ο πρεσβύτερος) ήταν τύραννος-βασιλεύς στις Συρακούσες της Σικελίας. Αυτός ήταν που κάλεσε τον Πλάτωνα να τον συμβουλεύει στη διοίκηση της Πολιτείας: το πείραμα απέτυχε παταγωδώς, ο φιλόσοφος πουλήθηκε ως σκλάβος αλλά ευτυχώς αναγνωρίστηκε κι εξαγοράστηκε από τους μαθητές του. Ο Διονύσιος αυτός διατηρούσε πολυτελέστατη αυλή, έκανε πολεμικές επιχειρήσεις και χάριζε “άρτον και θεάματα” στις μάζες. Συνεπώς βρισκόταν σε έλλειψη χρημάτων ακατάπαυστα. Έχοντας δανειστεί από όλους όσους μπορούσε, έφθασε σε αδιέξοδο, σχεδόν. Διέταξε τότε όλους τους υπηκόους  του να παραδώσουν στο ανάκτορο όλα τα χρήματά τους αλλιώς θα θανατώνονταν. Όταν μαζεύτηκαν οι δραχμές σε σωρούς νομισμάτων, σφραγίσθηκαν εκ νέου ως δίδραχμα και με αυτά ξεπλήρωσε τα χρέη του. Απλούστατο!

Δεν μπορούμε να μη θαυμάσουμε το θράσος και την πονηριά του τυράννου, αλλά μπορούμε άραγε κι εδώ να δούμε ξένο δάχτυλο; Στα νότια ήταν οι Λίβυοι και άλλοι Αφρικάνοι• στη δύση ζούσαν οι Κέλτες και Ιβηροί• στα βόρεια αναπτύσσονταν οι Λατίνοι σε βάρος των Ετρούσκων• στην ανατολή, βρίσκονταν άλλες Ελληνικές Πολιτείες και πιο πέρα οι Λεβαντίνοι (Παλαιστίνιοι, Καρχηδόνιοι, Πέρσες κλπ.)

Στην πραγματικότητα δεν χρειάστηκε ποτέ να ανακατευθούν ξένοι στην Ελλάδα, στους πολέμους και στα χρέη της: Η Αθήνα ενάντια στα Μέγαρα ή τα νησιά• η Σπάρτη ενάντια στη Στερεά Ελλάδα• οι Μακεδόνες του Φιλίππου ενάντια στους υπόλοιπους Έλληνες. Σε κάθε περίπτωση τα κατάφερναν άριστα μόνοι τους. Η σύγχρονη Ελλάδα κληρονόμησε ακέραιο αυτό το προτέρημα του αλληλοφαγωμού μαζί με τις συνήθειες σπατάλης, γραφειοκρατίας και ραγιαδισμού που αναπτύχθηκαν στο Βυζάντιο και την Οθωμανική Κατοχή.

Για να μην έχουμε παρανοήσεις, πολλά κράτη έχουν στο ενεργητικό τους χρεοκοπίες. Απλώς η Ελλάδα έχει τις περισσότερες στη σύγχρονη Ευρώπη και, βέβαια, μπορεί να επιδείξει καλές επιδόσεις στην αρχαιότητα, αφού έχει τις ρίζες της γύρω στο 1800 ΠΚΧ.

2. Αλλά και οι φίλοι μας στο Κλαμπ Μεντιτερανέ, εταίροι μας στην ΕΕ, για να πάρουμε ένα παράδειγμα, οι Ισπανοί, έχουν όμοια ένδοξη ιστορία με εμφύλιους σπαραγμούς και χρεοκοπίες που άρχισε στον 15ο αιώνα ΚΧ και συνέχισε στον 16ο με τους πολέμους του Καρόλου Ε’ και του Φιλίππου Β’ ως τη δικτατορία του Φράνκο και την πρόσφατη τραπεζική κρίση. Την ίδια εποχή περίπου το Ισπανικό νόμισμα, κομμένο στους τόνους ασημιού που οι κονκισταδόρες έστελναν από το Μεξικό και, κυρίως το Cerro Rico ‘πλούσιος λόφος’ του Περού, και βασισμένο στο thaler της Γερμανίας (από όπου και το σύγχρονο “δολάριο”), έγινε το πρώτο κοινό νόμισμα στην Ευρώπη. Αλλά τον ίδιο καιρό ακριβώς παρουσιάστηκε πληθωρισμός περίπου 2% το έτος, μέγεθος που για την εποχή ήταν τεράστιο, και η νομισματική αφθονία (περίπου 170 τόνοι ασημιού έπλεαν στη Σεβίλλη κάθε χρόνο) σχεδόν εξαφάνισε κάθε κίνητρο για παραγωγή ενώ ενδυνάμωσε μια ολιγοκρατία που εξουσίαζε όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις γης σε βάρος των μεγάλων μαζών και μιας πιο αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης.

Με την μετάβαση στη δημοκρατία και την είσοδο στην Ευρωζώνη, η Ισπανία έκανε θεαματικά οικονομικά άλματα προσθέτοντας στην ΕΕ 39% της σύνολης Ευρωπαϊκής ανάπτυξης! Αλλά ελλόχευαν σοβαροί κίνδυνοι στη μέθη της αναπτυξιακής άνθησης. Στα 20 έτη 1990-2009 οι αξίες ακινήτων επίσης αυξήθηκαν κατά το φανταστικό ποσοστό 80% και το 2006 ο πληθωρισμός ανέβαινε κατά 4%, το υψηλότερο μέγεθος στην Ευρωζώνη. Την ίδια χρονιά το έλλειμμα ήταν €67 δισ, το μεγαλύτερο στην Ευρώπη και στον κόσμο μετά από αυτό των ΗΠΑ. Κι ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν 2,6% ετησίως, η παραγωγικότητα, που μόνη μπορεί να στηρίξει την ευμάρεια, ήταν μόλις 0,2%, ενώ την ίδια περίοδο η Γερμανία είχε 0,8% και η Γαλλία 1,3% (ΔΝΤ Report on the Spanish Economy 2008, διαθέσιμο στο www.imf.org).

Το συνολικό χρέος της Ισπανίας αυξανόταν στη δεκαετία 1990 κατά 4,1% αλλά στα έτη 2000-2008 της Ευρωζώνης το ισπανικό χρέος αυξανόταν κατά 7,4%. Τα νοικοκυριά το 2000 είχαν χρέη 69% του διαθέσιμου εισοδήματός του αλλά το 2008 αυτά έφθασαν το 130%. Τα νοικοκυριά ήταν υπερχρεωμένα. Την ίδια εποχή στη Βρετανία ήταν μόλις 52% και στη Γερμανία αυτά έπεφταν! Το 2002 το σύνολο εξωτερικό δάνειο της Ισπανίας ήταν 35% του ΑΕΠ και το 2009 έγινε 95%! (Mckinsey Global Inst. Dept and Developing … 2010  στο www.mckinsey.com)

Η τραπεζική κρίση με τα ενυπόθηκα δάνεια που χτύπησε πρώτα τις ΗΠΑ (2008), μετά τη Βρετανία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, έφθασε και στην Ισπανία.

3. Σαν την Ισπανία και την Ελλάδα αναπτύχθηκε χρεωστικά η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ιταλία. Τα αποτελέσματα τα γνωρίζουμε πολύ καλά και δεν χρειάζεται να ακολουθήσουμε αναλυτικά το σταδιακό βύθισμα αυτών των χωρών στο χρέος.

Αξίζει όμως να εξετάσουμε συνοπτικά την ανάπτυξη της Γερμανίας. Σαν τον μυθικό φοίνικα, αυτή η χώρα αναδύθηκε από τις στάχτες του πολέμου τον οποίο οι δικοί της Εθνικοσοσιαλιστές Ναζί προκάλεσαν και από τον οποίο τιμωρήθηκε τελικά με πλήρη ερείπωση.

Λέγεται συχνά πως η χρεοκοπία στις περιφερειακές χώρες της ΕΕ είναι συστημική και πως οι χώρες του Βορρά (Αυστρία, Γερμανία, Ολλανδία, Φινλανδία) τις εκμεταλλεύονται ξεφορτώνοντας σε αυτές τα προϊόντα τους επικερδώς και προκαλώντας έτσι το εμπορικό έλλειμμά τους στο ισοζύγιο πληρωμών. Αυτή είναι μια μάλλον ανόητη αντίληψη, πολύ προσφιλής κυρίως στους αναρχοσταλινικούς μαρξιστές του παραλογισμού, διότι ούτε η Αυστρία ούτε η Φινλανδία έχουν τεράστιες βιομηχανίες ή χρηματοπιστωτικές ή εμπορικές επιχειρήσεις για να “εκμεταλλευτούν” τις αδύναμες χώρες της περιφέρειας. Αντίθετα, και η Ισπανία και η Ιταλία έχουν μεγαλύτερες βιομηχανίες και ισχυρότερες οικονομίες από την Αυστρία και τη Φινλανδία.

Ο λόγος που οι τέσσερις βόρειες χώρες δεν χρεοκόπησαν αλλά, αντίθετα, στηρίζουν την Ευρωζώνη και τις χρεοκοπημένες χώρες με συνεχείς γενναίες προσφορές (δίνοντας δάνεια με χαμηλότερο επιτόκιο από εκείνο που οι ίδιες δανείζονται), είναι πως τήρησαν τους όρους της συμφωνίας του Μάαστριχτ. Η δημοσιονομική πολιτική τους δεν επιδόθηκε ποτέ στην οποιαδήποτε ενθάρρυνση της ξέφρενης κατανάλωσης και του εύκολου πλουτισμού με δανεικά πληθωριστικά λεφτά, αλλά ακολούθησε ένα σχετικά συνετό μείγμα ανάπτυξης και λιτότητας.

Θα επανέλθω.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *