1. Μέχρι το 1900 τα εδάφη παντού είχαν περικλειστεί: είχαν περιέλθει σε κατάσταση ολοκληρωτικής ιδιοκτησίας. Σήμερα η γη πωλείται και αγοράζεται όπως κάθε αγαθό.
Άλλο κατοχή γης, όμως, και άλλο ιδιοκτησία. Η κατοχή είναι απαραίτητη, αφού ένας άνθρωπος πρέπει να έχει ένα μέρος στην αποκλειστική κατοχή του για κατοικία ή/και για εργασία, ίσως, όπως ένας γεωργός το κτήμα με το σπίτι του ή ένας ζωγράφος την κατοικία με το ατελιέ του. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ιδιοκτησία.
Σε αντίθεση με όλα τα αγαθά της παραγωγής (πχ. κτήρια) η γη δεν κατασκευάζεται: προϋπάρχει των ανθρώπων και μένει στους αιώνες, ενώ εμείς φεύγουμε πολύ γρήγορα, όπως και όλα τα κατασκευάσματά μας. (Βλ 124. Φιλοσοφία: Γη, 125. Φιλοσοφία: Η αξία της γης)
2. Ας πάρουμε πάλι το μοντέλο της αγροτικής κοινότητας με ισομεγέθη κτήματα και ισόποση εργασία (χάριν ευκολίας). Τώρα όμως δεν υπάρχουν εκτάσεις ελεύθερης γης, όπου κάποιος θα μπορεί να εγκατασταθεί δωρεάν.
Σε αυτήν την αγροτική κοινότητα έρχεται ένας νέος μετανάστης. Αφού δεν υπάρχει ελεύθερη γη για να ξεκινήσει τη δική του φάρμα και δεν θέλει να δανειστεί για να αγοράσει ή να ενοικιάσει κάποιο χωράφι, προσφέρεται να εργαστεί.
Ποιος θα είναι ο μισθός του τώρα;
Σε συνθήκες ελεύθερης γης θα ζητούσε ένα ποσό κοντά στο 30, δηλ την παραγωγή στην οριακή τοποθεσία. Αλλά τώρα που δεν υπάρχουν ελεύθερα εδάφη, πώς θα προσδιοριστεί ο μισθός;
Τώρα ο μισθός θα προσδιοριστεί από συλλογικές συμβάσεις, από το επίπεδο ανεργίας, από τη γενικότερη κατάσταση της οικονομίας και παρόμοια. Ο τελικός αποφασιστικός παράγοντας είναι το πόσα θα δεχτεί ο υποψήφιος.
3. Όσο υπήρχαν ελεύθερες εκτάσεις (όπως στο δ2), οι πρώτοι άποικοι και ιδίως αυτοί με τη μεγαλύτερη παραγωγή, άρχισαν να διεκδικούν πρόσθετα εδάφη στις παρυφές της κοινότητας. Οι νεοφερμένοι τότε αναγκάζονταν να εγκαθίστανται σε πιο απομακρυσμένες και λιγότερο αποδοτικές τοποθεσίες. Σε κάποια στιγμή έγινε πλέον ασύμφορο για τον καινούριο άποικο να εγκατασταθεί πολύ μακριά. Έτσι το λιγότερο παραγωγικό κτήμα, που ουσιαστικά καθορίζει το ύψος των μισθών, σπρώχθηκε με την ιδιωτικοποίηση γαιών (που δεν χρησιμοποιούνταν από τους ιδιοκτήτες) πολύ μακριά μειώνοντας τεχνητά την απόδοση της παραγωγής στις οριακές τοποθεσίες και συνεπώς και το επίπεδο των μισθών. Επιπλέον, οι ιδιοκτήτες μπορούσαν τώρα να πουλήσουν ή να μισθώσουν τα εδάφη που οι ίδιοι δεν χρησιμοποιούσαν, αφού και αυτά ήταν πιο πλεονεκτικά σε ευφορία και θέση από τα πολύ απομακρυσμένα ελεύθερα εδάφη.
Με τη νέα περιουσία και ισχύ τους μπορούσαν να αγοράσουν ακόμα περισσότερα εδάφη, να αυξήσουν πλούτο και ισχύ και να διαφεντεύουν μεγάλες περιοχές. Συχνά δε χρησιμοποίησαν εγκληματικές μεθόδους (εκβιασμό, κλοπή, πλαστογραφία, φόνο) για να πετύχουν το σκοπό τους.
Πολλά κινηματογραφικά έργα δείχνουν αποσπασματικές απόψεις της όλης διαδικασίας, καθώς η ελεύθερη γη μετατρεπόταν σε μικρές και μεγάλες ιδιοκτησίες και οι κτηματίες χρησιμοποιούσαν κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο για να αυξήσουν περιουσία και δύναμη στην Άγρια Δύση των ΗΠΑ στα μισά του 19ου αιώνα – Shane με τον Άλαν Λαντ, Lonely Rider με τον Κλιντ Ήστγουντ, Silverado με τον Γκλεν Σκοτ και Κέβιν Κόστνερ κλπ κλπ.
4. Εδώ στο δ3 έχουμε την οικονομία μιας σύγχρονης χώρας, όπου δεν υπάρχουν ελεύθερα εδάφη. Όλα ανήκουν σε ιδιώτες ή στο κράτος. Κανείς δεν μπορεί να έχει ελεύθερη πρόσβαση σε κάποιο τεμάχιο, ούτε στην πόλη, ούτε στην ύπαιθρο. Για να έχει χρήση κάποιου εδάφους θα πρέπει να πληρώσει. Μερικά, μετά τις στήλες Α και Δ κρατούνται αχρησιμοποίητα για κερδοσκοπικούς λόγους.
Η στήλη Α είναι η ζώνη των πιο κεντρικών τοποθεσιών με τις μεγάλες χρηματοπιστωτικές εταιρίες που διακινούν δισεκατομμύρια, δανείζουν σε κράτη αγοράζοντας τα ομόλογά τους, αγοράζουν ομίλους επιχειρήσεων κλπ. Μετά είναι οι μεγάλοι όμιλοι οπλικών, ηλεκτρονικών, πληροφοριακών, φαρμακο-χημικών και παρόμοιων συστημάτων και ούτω καθεξής, μέχρι τις οριακές αγροτοκτηνοτροφικές μονάδες στις πιο απόμακρες και άγονες τοποθεσίες στη ζώνη Ζ.
Ελεύθερα εδάφη δεν υπάρχουν πουθενά για να εγκατασταθεί κάποιος.
Οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι δεν έχουν επιλογές: είναι παγιδευμένοι ανάμεσα στην ανεργία και σε χαμηλούς μισθούς, ανάλογα με το επίπεδο πολιτισμού στη χώρα, ανάλογα με το τι είναι γενικά αποδεκτό ως κατώτατος μισθός.
Σε καιρούς οικονομικής ακμής ο κατώτατος μπορεί να είναι αρκετά υψηλός, μα σε καιρούς ύφεσης και κρίσης θα κατρακυλήσει, όπως είδαμε ολοκάθαρα μετά το 2010 στην Ελλάδα, κοντά στο όριο της φτώχειας ή κι επιβίωσης, όπως συμβαίνει σε πολλές οικογένειες (2015).
5. Σε συνθήκες ανελεύθερης, περικλεισμένης γης, όπου οι άνθρωποι δεν έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε γη πουθενά, οι μισθοί πέφτουν στο κατώτατο που αποδέχονται οι άνεργοι. Σε καιρούς ύφεσης αυτό το επίπεδο είναι πολύ χαμηλό, σε καιρούς ακμής λίγο ψηλότερο. Ειδικευμένοι εργαζόμενοι μπορεί να παίρνουν κάτι παραπάνω. (Οι δύο διακεκομμένες – 20 για υψηλούς και 15 για χαμηλούς μισθούς.)
Αυτή είναι η κατάσταση για την αμοιβή της εργασίας στις τωρινές συνθήκες σε όλες τις χώρες της Δύσης. Το υπόλοιπο, πάνω από το 20 στο δ3 είναι τεχνητά διογκωμένη πρόσοδος.
Αλλά από αυτή την πρόσοδο αντλούνται οι φόροι όλοι και τα ασφάλιστρα για συντάξεις, οι τόκοι για δάνεια και τα μη δεδουλευμένα εισοδήματα των ιδιοκτητών και σπεκουλαδόρων.
Υπάρχει ο ονομαστικός μισθός, ας πούμε €500, αλλά ο πραγματικός μισθός είναι πολύ μικρότερος (ας πούμε €410) όταν αφαιρεθούν οι κρατήσεις για φόρους και συνταξιοδοτικά. Αυτές δεν πληρώνονται από τον εργαζόμενο.
Ο κατώτατος αποδεκτός μισθός είναι το καθαρό ποσό που ο εργαζόμενος θα πάρει τελικά. Οι άλλες πληρωμές εξανάγκης βγαίνουν από την πρόσοδο.
Για πρόσθετες αναλύσεις βλ. τη σειρά Πολιτική Οικονομία (11 κι έπειτα).
