1. Βασική αρχή της διδασκαλίας Vedānta είναι πως μόνο το Brahma Πνεύμα Απόλυτο είναι πραγματικότητα και κάθε άλλη εμπειρία είναι αναληθινή, αποτέλεσμα της άγνοιας: αυτή λέγεται και υπερεπιβολή, ψευδαπάτη, ψευδαίσθηση, πλάνη, αυταπάτη.
Μας φαίνεται πως ο υλικός κόσμος είναι αληθινός. Όντως κάτι υπάρχει όλη την ώρα γύρω μας, μα σίγουρα δεν είναι έτσι όπως εμείς το βλέπουμε ή εμπειρόμαστε.
Λέμε – Να, ο τοίχος είναι στέρεος, αδιαπέραστος. Όντως, εμείς δεν μπορούμε να το διαπεράσουμε με το σώμα μας, διότι το σώμα μας είναι ομοίως υλικό, στέρεο και είμαστε ταυτισμένοι με αυτό νομίζοντας πως «εγώ είμαι το κορμί αυτό». Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν νιώσει να βρίσκονται συνειδησιακά έξω (ή πάνω, ή πίσω) από το κορμί τους και το βλέπουν όπως όλα τα άλλα υλικά πράγματα!
Επιπλέον, όλοι περνάμε από διαφορετικές ψυχοσωματικές ή συνειδησιακές καταστάσεις οπότε νιώθουμε τον εαυτό μας και βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά.
Ναι, υπάρχει κάτι γύρω μας παντού, μα δεν το γνωρίζουμε καθεαυτό.
2. Το brahman είναι η αλήθεια/πραγματικότητα – ο κόσμος έτσι όπως τον βλέπουμε ή εμπειρόμαστε είναι υπερεπιβολή (adhyāropa/adhyāsa), ψευδαπάτη. Ο Ādi Śaṅkara το έθεσε σε 4 λέξεις brahma satyaṃ jagan-mithyā.
Μόνο με γνώση διαλύεται η ψευδαπάτη (ή υπερεπιβολή) αφού είναι κατασκευή της άγνοιας. Και τέτοια γνώση θα προέλθει από έναν σοφό δάσκαλο, γνώστη της αλήθειας του μπράχμαν.
Για την απόκτηση, εμπέδωση αυτής της γνώσης ο μαθητής περνά τρία στάδια: śravaṇa άκουσμα με προσοχή· manana διανοητική εξέταση, ανάλυση, στόχαση· nididhyāsana περισυλλογή, απορρόφηση κι εμπειρία.
Μια κοινότατη άποψη της υπερεπιβολής είναι η ταύτιση: με αυτήν ο άνθρωπος πιστεύει πως είναι το σώμα του, οι σκέψεις, τα συναισθήματα, οι διαθέσεις και παρόμοια. Έτσι σκέφτεται, νιώθει και λέει «είμαι χοντρός ή ψηλός κλπ· είμαι (βαθιά) σε σκέψη· είμαι χαρούμενος ή φοβισμένος· κλπ κλπ. Αυτές οι καταστάσεις υπάρχουν στην εμπειρία (επιθυμία, φόβος, θυμός, σκέψη κλπ), μα δεν είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.
Η αποταύτιση, αποστασιοποίηση, είναι σημαντική πρακτική. Εφαρμόζεται ποικιλότροπα και με τη βοήθεια της φράσης neti neti «όχι αυτό: δεν είμαι αυτό». Με άλλα λόγια, ο μαθητής θυμάται πως ο ίδιος δεν είναι η εμπειρία του, αυτό που νιώθει και παρατηρεί, αλλά είναι ο παρατηρητής, ο θεατής.
3. Στην οικουμενική εξέλιξη η δύναμη του Μπράχμαν, η απερινόητη Νοημοσύνη του έχει 9 στάδια ή καταστάσεις: Μπράχμαν, αφανέρωτη φύση, φανερωμένη, μέγα ον, αιθέρας, αέρας, φωτιά, νερό, γη. Όλος ο υλικός κόσμος είναι γη, ακόμα και τα υπατομικά σωματίδια.
Η δομή του ανθρώπου είναι χάρη στο νοητικό σώμα λίγο πιο περίπλοκη: Εαυτός, αφανέρωτη και φανερωμένη φύση του, το εσώτερο όργανο που είναι ο νους και το κορμί. Το εσώτερο όργανο είναι εκδήλωση του αισθήματος της ύπαρξης στη φύση του κι έχει το citta (λειτουργία της νόησης και μνημοσύνης) τη buddhi (λειτουργία διάκρισης, απόφασης και δημιουργικότητας) το manas (κατώτερη διάνοια που εποπτεύει τις 5 αισθήσεις και τις πέντε δραστικές λειτουργίες όπως χειρισμός, βάδισμα, ομιλία, σεξ και αφόδευση).
Η διαδικασία της ταύτισης συνίσταται στη θύμηση πως «εγώ δεν είμαι αυτή η λειτουργία, σκέψη, συγκίνηση, επιθυμία» κλπ, και η οριστική συνειδητοποίηση «εγώ είμαι ο θεατής, ο ένας Εαυτός όλων, αμετάβλητος και ανεπηρέαστος».
4. Όπως ήδη έγραψα (118. Φιλοσοφία: Vedānta B’), όλες οι πρακτικές του Γιόγκα και άλλων συστημάτων βρίσκονται στη διδασκαλία Vedānta. Π.χ. ο μαθητής τηρεί τους 5 κανόνες yama: δεν βλάπτουμε· λέμε την αλήθεια· δεν κλέβουμε· δεν νοθεύουμε· δεν επιθυμούμε ή σωρεύουμε. Επίσης ασκεί dhāraṇā εστίαση της προσοχής και αφιέρωση στο Μπράχμαν, διαλογισμό κλπ.
Η εσωτερική ανάπτυξη ή ανέλιξη έχει 7 στάδια (ή επίπεδα). Τα δίνω στα ελληνικά για ευκολία.
α) Αγαθός παλμός: στον άνθρωπο εγείρεται η επιθυμία για κατανόηση που οδηγεί σε αναζήτηση.
β) Εξέταση και απόφαση: ο άνθρωπος αποφασίζει να ακολουθήσει οριστικά μια διδασκαλία.
γ) Εργασία – που καθαρίζει τον νου και φέρνει εσωτερική απόσπαση από τα εγκόσμια.
δ) Έλξη της Αλήθειας: ο μαθητής έχει sattva (φως, κατανόηση, χαρά) και στρέφεται ολοκληρωτικά στην Αλήθεια.
ε) Αποταύτιση κι ενόραση: αποσπασμένος πια έχει εμπειρία της ενότητας του Εαυτού.
στ) Περίσσεια – κατανόησης και χαράς καθώς αναγνωρίζει πως ο κόσμος είναι ψευδαπάτη (σαν όνειρο).
ζ) Λύτρωση κι ένωση με τον Εαυτό που υπερβαίνει κάθε κατάσταση κι εμπειρία.
Η υπέρτατη Αυτοσυνειδησία λέγεται και turīyaga (=συγχώνευση στην τέταρτη), mokṣa (=λύτρωση) και kaivalya (=μοναχικότης), όπως στον Γιόγκα.
