1. Στις συζητήσεις στο Διαδίκτυο σπάνια αναφέρονται Βυζαντινοί στρατηγοί και οι άθλοι τους. Ίσως επειδή λίγοι γνωρίζουν πολλά για το Βυζάντιο ή επειδή ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος είναι πολύ πιο οικείος ενώ, πάλι, ονόματα όπως Αλέξανδρος, Καίσαρ, Τζένγκις Χαν, Ναπολέων είναι πολύ γνωστότερα.
Στην πραγματικότητα στο Βυζάντιο υπήρξαν μερικοί εξαίρετοι στρατηγοί, ισάξιοι των μεγάλων του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου. Αλλά δεν προχώρησαν ποτέ σε κατακτήσεις μακρινές διότι το σκεπτικό στην Αυτοκρατορία ήταν πολύ διαφορετικό: είχαν αρκετή έκταση και ήθελαν να τη διατηρήσουν.
2. Επί Ιουστινιανού (482-565) υπήρξαν τουλάχιστον τρεις καλοί στρατηγοί, ο Αρμένιος Ναρσής, ο Μούνδος και ο Βελισάριος.
Ο Ναρσής (478-574), ευνούχος από την Αρμενία (Καμσαρακάν) έδειξε την ικανότητα του όταν το 537 κατέλυσε την παγανιστική θρησκεία στα νότια σύνορα της Αιγύπτου. Τον επόμενο χρόνο πολέμησε υπό τον Βελισάριο και η μονάδα του με έξυπνες τακτικές κατατρόπωσε τους Οστρογότθους στη μάχη της Tanginae. Αργότερα, το 543 πολέμησε τους Πέρσες.
Αλλά ο καλλίτερος στρατηγός ήταν ο Βελισάριος (505-565) που διακρίθηκε σε όλους τους πολέμους στη Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Ιταλία και στα Βαλκάνια. Το 530 με 20.000 άντρες αποδεκάτισε στη 2η μάχη του Δάρας τον πολυπληθέστερο περσικό στρατό, 40.000 άντρες, υπό τον Φιρούζ/Περόζη. Στην επόμενη μεγάλη μάχη του Καλλίνικου επί του Ευφράτη (531) δεν ηττήθηκε μα βρέθηκε σε δύσκολη θέση και υποχώρησε αφού όμως προκάλεσε μεγάλες απώλειες στους Πέρσες που επίσης υποχώρησαν.
Στη Βόρειο Αφρική κοντά στην Καρχηδόνα, στη μάχη του Δέκιμου (Σεπ. 533) κατατρόπωσε ο Βελισάριος με τον μικρό συγκριτικά στρατό του τους Βανδάλους υπό τον σφετεριστή Γελίμερο και στο Τρικάμερον (Δεκ.) συνέτριψε ολοσχερώς τους Βανδάλους.
Τη διετία 535-6 στην Ιταλία ο στρατηγός προέλαυσε από Σικελία και Καλαβρία προς βορρά κατά των Οστρογότθων: κατέλαβε την Νεάπολη και λίγο αργότερα τη Ρώμη. Εκεί κλείστηκε με μόλις 5.000 στρατιώτες και πολιορκήθηκε από 150.000 εχθρούς ιππότες το 537. Μα τον Νοέμβριο του έτους ήρθαν 5.000 ενισχύσεις κι ο Βελισάριος ανάγκασε τους Γότθους να λύσουν την πολιορκία (Μάρ. 588). Τον Ιούνιο ήρθαν 7.000 ακόμα υπό τον Ναρσή, ο οποίος με την εύνοια της αυτοκράτειρας Θεοδώρας δεν υπάκουε όπως έπρεπε τον Βελισάριο. Μόνο μετά την ανάκληση του Ναρσή (και την πτώση των Μεδιολάνων, δηλ. Μιλάνου) κατόρθωσε ο Βελισάριος να αποδεκατίσει τους εχθρούς και να καταλάβει τη Ραβέννα στο όνομα του Ιουστινιανού. Ακολούθησαν και άλλες νικηφόρες εκστρατείες!
3. Άλλοι μεγάλοι στρατηγοί ήταν ο Νικηφόρος Φωκάς (912-969) και ο Καρκούας (10ος αιώνας) που ονομάστηκε δεύτερος Βελισάριος ή Τραϊανός. Αλλά αξίζει να σταθούμε στον Βασίλειο Β’ που επονομάστηκε «Βουλγαροκτόνος» (958 -15 Δεκ 1025).
Σε αντίθεση με άλλους αυτοκράτορες που ζούσαν στο παλάτι κι έστελναν διαταγές στους στρατηγούς, ο Βασίλειος ήταν εξαιρετικός ιππέας και πάντα διοικούσε ο ίδιος τις εκστρατείες. Λέγεται πως πέρασε περισσότερο χρόνο στη σέλλα του αλόγου παρά στο κρεβάτι.
Το 979 κατέστειλε την εξέγερση του πάμπλουτου στρατηγού Βάρδα Σκληρού στη Μικρά Ασία και το 989 την εξέγερση του άλλου στρατηγού Βάρδα Φωκά με τη σκληρότητα για την οποία έγινε διάσημος.
Στην αντιμετώπιση της δεύτερης εξέγερσης συμμάχησε με τον Βλαδίμηρο Α’ του Κιέβου στον οποίο, αφού εκχριστιανίστηκε, έδωσε ως σύζυγο την αδελφή του Άννα. Ο γάμος έγινε και η βάση για τη δημιουργία του Τάγματος των Βαράγγων.
Το 995 με 40.000 άνδρες εκστράτευσε κατά των Αράβων Φατιμίδων και ως το 998 κατέλαβε μεγάλες εκτάσεις στη Συρία ως και την Τρίπολη (σημερινός Λίβανος). Αυτά τα εδάφη διακρατήθηκαν τα επόμενα 75 έτη.
Στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας αντιμετώπισε τον μεγαλύτερο εχθρό του, τον Σαμουήλ της Βουλγαρίας. Το 1001 ανακατέλαβε τις πόλεις Βοδενά, Βέροια και Σέρβια. Μετά έχοντας ως βάση τη Φιλιππούπολη κατέλαβε τον στρατιωτικό δρόμο από τον δυτικό Αίμο ως πάνω στον Δούναβη. Το 1005 το Δυρράχιο παραδόθηκε και οι Βούλγαροι του Σαμουήλ (και του γενναίου γιου του Γαβριήλ) απομονώθηκαν στα βουνά της δυτικής Μακεδονίας.
Το 1014 με τον στρατηγό του Νικηφόρο Ξιφία διέλυσαν πλέον τον βουλγαρικό στρατό στη Μάχη Κλειδίου, παρότι ο Σαμουήλ και ο γιός του διέφυγαν. Τότε είναι που τύφλωσε 15.000 Βούλγαρους αφήνοντας έναν μονόφθαλμο κάθε 100 για να επιστρέψουν. Και ο Σαμουήλ πέθανε δυο μέρες μετά αφού είδε τη θλιβερή κατάντια των τυφλωμένων στρατιωτών του. Στα επόμενα 4 έτη ο Βασίλειος κατέστρεψε ολοσχερώς τη βουλγαρική επικράτεια.
Ο Βασίλειος εμπόδισε και τους Δυνατούς να έχουν μεγάλη περιουσία γης και προστάτεψε τους μικρούς και μεσαίους αγρότες. Ένα μετρό του ήταν ο αλληλέγγυος φόρος με τον οποίο οι πλούσιοι Δυνατοί πλήρωναν για τους αδύνατους.
Η αυτοκρατορία είχε ευημερία για 50 έτη μετά τον θάνατο του Βασιλείου.
