1. Πράγματι, πολλοί θέλουν έναν ορισμό αυτής της ξεχωριστής ιδιότητας, το μεγαλύτερο, ανώτερο χάρισμα που έχει ο άνθρωπος.
Στα Ελληνικά υπάρχουν διάφοροι περιγραφικοί ορισμοί όπως: “χαρακτηριστικό όντων ικανά [ικανών όντων, ή ικανό χαρακτηριστικό] για στρατηγική απομνημόνευση και τελεολογική επίλυση”. Δυστυχώς αυτός ο ορισμός δεν χρησιμεύει σε κοινούς ανθρώπους. Άλλος: “Η νοημοσύνη παράγει σκέψη και η σκέψη γνώση”: κάπως καλύτερος μα πάλι παράξενος.
Άλλοι ορισμοί: “ικανότητα (α) να κατανοείς πολύπλοκα θέματα, (β) να προσαρμόζεσαι επαρκώς στο περιβάλλον, (γ) να ωριμάζεις από τις εμπειρίες σου, (δ) να χρησιμοποιείς τη λογική σου, (ε) να ξεπερνάς τις δυσκολίες σου, (στ) μάθησης, απόκτησης και χρήσης γνώσεων και δεξιοτήτων, (ζ) προσαρμοστική συμπεριφορά κατευθυνόμενη προς στόχο, (η) χειρισμού αφηρημένων εννοιών, επίλυσης προβλημάτων και μάθησης”. (Wikipedia)
Είναι συνολικά 10 και ο πρώτος σίγουρα χρειάζεται τον τελευταίο!
2. Η “νοημοσύνη” στα Αγγλικά είναι γενικά intelligence (π.χ.: τεχνητή νοημοσύνη = artificial intelligence). Από τις αρχές του 20ου αιώνα, ίσως και νωρίτερα δίνονταν από επιστήμονες ορισμοί όπως: “ικανότητα (α) να μάθεις ή κατανοήσεις ή να χειριστείς μια νέα ή ζόρικη κατάσταση, (β) να δράσεις στοχευμένα, να σκέφτεσαι λογικά και να χειρίζεσαι αποτελεσματικά το περιβάλλον, (γ) να επιλύεις πραγματικά προβλήματα ή δυσκολίες που συναντάς”.
Το 1921 ένα πανεπιστημιακό περιοδικό ρώτησε 14 εξέχοντες ψυχολόγους κι εκπαιδευτικούς για ορισμό της νοημοσύνης κι έλαβε 14 διαφορετικές απαντήσεις αλλά οι πιο κοινοί ορισμοί ανέφεραν την ικανότητα να μαθαίνεις από εμπειρίες και να προσαρμόζεσαι στο περιβάλλον.
Το 1986 κάποιοι ερευνητές επανέλαβαν το πείραμα με 25 αυτή τη φορά και αρκετή ποικιλία ορισμών: προσαρμοστικότητα σε νέα προβλήματα ζωής· χειρισμός αφηρημένων εννοιών· προσαρμογή στο περιβάλλον· απόκτηση γνώσεων· γενική ικανότητα για ανεξαρτησία και πρωτοτυπία· ικανότητα να αποκτάς ικανότητα· κατανόηση σχετιζόμενων σχέσεων· κρίση, κατανόηση, λογική· έμφυτη γνωστική ικανότητα.
3. Σχεδόν σε όλους τους ορισμούς υπονοείται μια ικανότητα να χειριστείς εποικοδομητικά, για το καλύτερο αποτέλεσμα, το απρόσμενο. Και σίγουρα αυτό εννοούσαν οι αρχαίοι με τη “φρόνηση”. Οι λέξεις “γνώση” και “σοφία” αναφέρονταν τότε περισσότερο σε αφηρημένες έννοιες, πληροφορίες, σκέψεις ή αιτίες και σχέσεις.
Ο τελευταίος ορισμός στην § 2 “έμφυτη γνωστική ικανότητα” μου φαίνεται η πιο βασική που στηρίζει όλες τις άλλες ικανότητες.
(α) Σε πρώτο και βασικό επίπεδο είναι “ικανότητα να έχεις απλή επίγνωση δίχως σχόλια, κρίσεις και σκέψεις”.
(β) Σε δεύτερο επίπεδο είναι “ικανότητα αξιολόγησης και διάκρισης του απαραίτητου, του χρήσιμου, του αιώνιου από το παροδικό”.
(γ) Σε τρίτο επίπεδο είναι οι ενέργειες που δίνουν οι άλλοι όλοι ορισμοί για χειρισμό πρακτικών δυσκολιών μα κι εργασιών γενικά στη ζωή. Ένας παλμός νοημοσύνης πάντα προηγείται οποιασδήποτε κίνησής μας.
4. Συχνά σε ορισμούς και σε λεξικά δίνονται ως συνώνυμα της “νοημοσύνης” οι λέξεις “ευφυία, οξύνοια, εξυπνάδα, φρονιμάδα, αντιληπτικότητα ή ευχέρεια αντίληψης ή κατανόησης”. Σίγουρα υπάρχουν κι άλλες λέξεις ή φράσεις.
Εγώ παίρνω τη “νοημοσύνη” ως βασική γνωστική ή, ορθότερα, συνειδησιακή έμφυτη ικανότητα που ενυπάρχει στα πάντα, μα σε διαφορετικό βαθμό, ανάλογα με τη δομή και το λειτούργημα της συγκεκριμένης μορφής.
Όλες οι άλλες ιδιότητες “εξυπνάδα, ευφυία” κλπ. είναι προφανείς εκδηλώσεις της νοημοσύνηςστο πρακτικό πεδίο της ζωής, ενδείξεις της αφανούς παρουσίας της .
Στη Βεδική Παράδοση λέγεται πως το Μπράχμαν (=Απόλυτο ή Πρωταιτία, Πρωταρχή, Πρωτουσία του σύμπαντος) είναι Νοημοσύνη: prajñānam brahma (Aitareya Upaniṣat, 3.3.4). Εκείνη (ή Εκείνο) μετουσιώνεται και μετασχηματίζεται σε όλους τους κόσμους, όλα τα φαινόμενα, όλα τα πλάσματα, χωρίς η ίδια (το ίδιο) να αλλάζει ποτέ κι έχοντας πλήρη συνείδηση των πάντων όλη την ώρα.
