Φιλ207: Χρόνος και άνθρωπος

1. Ο χρόνος είναι για πολλούς φιλόσοφους, επιστήμονες και πολλούς άλλους, η τέταρτη διάσταση των τρισδιάστατων υλικών σωμάτων. Όπως ένα σημείο επαναλαμβανόμενο αδιάκοπα εκτείνεται μακριά από τον εαυτό του σε μια γραμμή, όπως μια γραμμή επαναλαμβανόμενη αδιάκοπα εκτείνεται σε ορθή γωνία μακριά από τον εαυτό της σε μια επιφάνεια, όπως μια επιφάνεια επαναλαμβανόμενη αδιάκοπα εκτείνεται σε ορθή γωνία μακριά από τον εαυτό της σε μια υλική μάζα, έτσι ένα υλικό τρισδιάστατο σώμα, επαναλαμβανόμενο αδιάκοπα εκτείνεται σε ορθή γωνία μακριά από τον εαυτό του στον χρόνο του ή στην χρονική μορφή του.

Ο νους μας κατανοεί άρτια τις τρεις διαστάσεις του υλικού σώματος που του παρουσιάζουν τα μάτια με την αίσθηση της όρασης. Μα δεν μπορεί να συλλάβει, να εικονίσει την τετραδιάστατη χρονική μορφή του σώματος.

Αυτή η μορφή μας είναι άγνωστη. Διότι ενώ μπορούμε να εικονίσουμε τις τρεις συντεταγμένες των τρισδιάστατων υλικών σωμάτων δεν μπορούμε να εικονίσουμε ή να φανταστούμε στον νου μας τις 4 συντεταγμένες μαζί που θα συνιστούσαν την τετραδιάστατη χρονική μορφή.

2. Στην πραγματικότητα ο χρόνος δεν είναι κάτι που κινείται, κυλάει, όπως λέμε, τρέχει, φεύγει, χάνεται. Είναι μάλλον η υλική μάζα που κινείται και δημιουργεί την τέταρτη διάσταση του χρόνου. Μα είναι μια κίνηση στην άγνωστη 4η συντεταγμένη που δεν μπορούμε να εικονίσουμε.

Ο χρόνος για τον άνθρωπο είναι η κίνησή του, όχι στον χώρο, μα η κίνησή του στον νοητικό κόσμο, η εσωτερική του ανάπτυξη από τη γέννηση (ή ακριβέστερα, από τη σύλληψη) ως τον θάνατό του. Αυτός είναι ο χρόνος – η τετραδιάστατη χρονική μορφή, του ανθρώπου στον κόσμο που γνωρίζουμε και υπάρχουμε όσο ζούμε. Άλλος χρόνος δεν υπάρχει για αυτόν, παρά μόνο σε θεωρίες.

Το γονιμοποιημένο αυγό στη μήτρα καταφανώς αναπτύσσεται με ακατάπαυστη διαίρεση κι επέκταση σε κάθε κατεύθυνση, γίνεται το έμβρυο, γεννιέται το βρέφος και μεγαλώνει στον κόσμο με τροφή στη γνωστή ανθρώπινη μορφή για 60, 80, 100 έτη.

Μα είναι αυτή μόνο η ανάπτυξη και ωρίμανση;

3. Εκατομμύρια ανθρώπινα σώματα γεννιούνται, μεγαλώνουν, πεθαίνουν και θάβονται στο χώμα, καίγονται ή βυθίζονται στο νερό ποταμού. Είναι ανθρώπινες μορφές που μαθαίνουν μια δουλειά την οποία κάνουν επαναληπτικά, καθημερινά, για 35-40 έτη. Στο μεταξύ παντρεύονται, κάνουν οικογένεια και αναπαράγονται στα παιδιά τους – που στην μεγάλη πλειοψηφία τους επαναλαμβάνουν το ίδιο ή όμοιο μοτίβο. Δισεκατομμύρια.

Μα υπάρχουν και λιγοστές συγκριτικά μορφές με πολύ διαφορετική ανάπτυξη και διαδρομή στην ιστορία, στον κόσμο. Μορφές σαν τον Όμηρο που μελετιόταν από κάθε μορφωμένο Ευρωπαίο τουλάχιστον ως τα μέσα του 20ου αιώνα. Σαν τον Φειδία και τον Αριστοτέλη. Σαν τους Ντα Βίντσι, Βιβάλντι, Σαιξπήρο, Τολστόι, Γαλιλαίο, Νεύτωνα κλπ.

Η μια διαδρομή, η κοινή, την οποία βαδίζουν τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων, είναι γνώριμη μα ανιαρή, επαναληπτική, κουραστική. Σε αυτήν αναπτύσσεται φυσιολογικά το σώμα αλλά μόνο σε ελάχιστο βαθμό οι νοητικές δυνατότητες του ανθρώπου.

Στην άλλη, όπου προχωρούν οι λίγοι ως φαίνεται, εκδηλώνονται και αναπτύσσονται κρυμμένες δυνατότητες νοημοσύνης.

4. Μιλούμε για τρεις διαστάσεις του χρόνου – παρελθόν, παρόν και μέλλον. Το παρελθόν είναι η κίνηση όλη που πέρασε ανεπιστρεπτί. Το μέλλον είναι η κίνηση που δεν έχει γίνει ακόμα. Το παρόν είναι το ενδιάμεσο συνδετικό, στιγμιαίο στάδιο.

Η μορφή που είμαστε τώρα και στο υλικό σώμα και στον νου ή στο πνεύμα, δημιουργήθηκε στο παρελθόν, είναι το παρελθόν με όλα όσα επιλέξαμε, μαζέψαμε και αποθηκεύσαμε προσεκτικά ή με πάθος και απληστία. Εδώ είναι οι γνώσεις μας, οι διαθέσεις, μνήμες και συνήθειες, οι δεξιότητες, οι επιτυχίες και αποτυχίες, οι αμαρτίες, οι καλοσύνες και οι πονηριές, που μας δίνουν περηφάνια, ντροπή κι ενοχή.

Το μέλλον είναι άγνωστο, ασχημάτιστο, μα οπωσδήποτε σε αναμονή.

Το παρελθόν είναι για τους πλείστους ανθρώπους το «χθες» και προχθές και προπέρυσι. Το μέλλον είναι το «αύριο» και «μεθαύριο» και του χρόνου. Και σε αυτό το πλαίσιο του γραμμικού χρόνου κινούνται τα δισεκατομμύρια των κοινών ανθρώπων σαν εμάς.

Το παρόν είναι παρόν πάντα, μα τόσο σύντομο, τόσο φευγαλέο και τόσο ουδέτερο, τόσο ευάλωτο!

5. Ο νεαρός φοιτητής της ιατρικής ξέρει πως πρέπει να εργαστεί σκληρά, να μελετήσει επαναληπτικά, αδιάκοπα, αν είναι να πάρει το πτυχίο. Αυτό είναι το παρόν και το όραμα της μελλοντικής ανάπτυξης.

Μα σέρνει στο σώμα και στον νου τις έλξεις και τις συνήθειες του παρελθόντος. Την επιθυμία για ύπνο, καλοζωία, τις χαρές των σπορ και τις εύκολες απολαύσεις ποτού και φαγητού.

Εδώ τώρα στην παρούσα φάση, εδώ στο παρόν του απογεύματος, αυτή τη στιγμή, θα βγει με παρέα για ερωτική αναζήτηση, ποτό και συζήτηση, ή θα μείνει μόνος με τα βιβλία;…

Τι θα κυριαρχήσει στο παρόν των παροδικών στιγμών, τώρα; Οι κακές συνήθειες από το παρελθόν ή το όραμα της μελλοντικής ανάπτυξης;

Αν κατανοηθεί ορθά το θέμα του χρόνου, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, σε συνάρτηση με τη ψυχολογία και τη ζωή μας, θα μπορέσουμε να ζήσουμε πολύ διαφορετικά.

Θα επανέλθω.