“Τι είναι επιστήμη; Επιστήμη είναι… η γνώση αυτού που κάθε άνθρωπος πρέπει να κάνει προκειμένου να ζήσει, στον κόσμο αυτό, όσο γίνεται καλύτερα τη ζωή του μέσα στον σύντομο χρόνο που του έχει καθορίσει ο Θεός, η μοίρα, οι νόμοι της φύσης – πείτε το όπως θέλετε.…
Στο προηγούμενο άρθρο Φιλ794: Ποιο το νόημα της ζωής… ο Τολστόι επικρίνει την επίσημη Εκκλησία. Δεν ήταν η πρώτη φορά. Τον Φεβρουάριο 1901 μάλιστα η Εκκλησία τον αφόρισε. Μα ο μεγάλος μυθιστοριογράφος επέκρινε και τις επιστήμες που, όπως εκείνος θεωρούσε, έμεναν σ’ έναν στείρο, παραπλανητικό δογματισμό. Το 1917 δημοσίευσε ένα εκτεταμένο άρθρο Περί Επιστήμης το οποίο ήταν μια δεύτερη διασκευή μιας επιστολής-απάντησης σε έναν χωρικό Αμπράμοφ, που με δική του επιστολή τον είχε ρωτήσει για τις ηθικές αρχές που έπρεπε να διέπουν την επιστημονική γνώση. Η συρραφή αποσπασμάτων είναι από τη δημοσίευση Περί Τρέλας, Ροές, Αθήνα 2014, σελίδες 81-84.
“Τι είναι επιστήμη; Επιστήμη είναι… η γνώση αυτού που κάθε άνθρωπος πρέπει να κάνει προκειμένου να ζήσει, στον κόσμο αυτό, όσο γίνεται καλύτερα τη ζωή του μέσα στον σύντομο χρόνο που του έχει καθορίσει ο Θεός, η μοίρα, οι νόμοι της φύσης – πείτε το όπως θέλετε.
Είναι αδύνατο ν’ απαριθμήσει κανείς όλα εκείνα τ’ αντικείμενα μελέτης των οποίων οι σπουδές ονομάζονται επιστήμες. Έτσι, προκειμένου να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα σχετικά με το τι ονομάζεται επιστήμη, θα διακρίνουμε σε κατηγορίες σκοπούς τους οποίους επιδιώκουν και θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε κατά πόσον οι γνώσεις αυτές ανταποκρίνονται στα ζητούμενα της αληθινής επιστήμης· αν δεν ανταποκρίνονται, τότε θα δούμε αν τουλάχιστον επιτυγχάνουν εκείνους τους σκοπούς τους οποίους έχουν θέσει οι άνθρωποι που ασχολούνται μ’ αυτές. Έχουμε λοιπόν τρεις κατηγορίες:
Στην πρώτη ανήκουν οι φυσικές επιστήμες, η βιολογία με όλα τα υποπεδία της, η αστρονομία, τα μαθηματικά, και οι θεωρητικές, δηλαδή οι μη εφαρμοσμένες φυσική, χημεία και διάφορες άλλες, επίσης με όλα τα υποπεδία τους….
Όλες αυτές οι επιστήμες, με εξαίρεση τα μαθηματικά, δεν ικανοποιούν τις απαιτήσεις ενός ερευνητικού νου γιατί, καθώς μελετούν τα διάφορα φαινόμενα που συμβαίνουν στον άψυχο κι έμβιο κόσμο, ξεκινούν από λανθασμένη βάση – θεωρούν ότι όλα όσα φανερώνονται στον άνθρωπο μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο έτσι είναι και στην πραγματικότητα. Η αρχή ότι ο κόσμος είναι πραγματικά έτσι όπως τον αντιλαμβάνεται με τις εξωτερικές του αισθήσεις – την όραση, την όσφρηση, την ακοή, τη γεύση, την αφή – ένα από τ’ αναρίθμητα πλάσματα που υπάρχουν σ’ αυτόν, ο άνθρωπος, είναι παντελώς αυθαίρετη κι εσφαλμένη· κι αυτό γιατί για κάθε πλάσμα που διαθέτει άλλες αισθήσεις, όπως για παράδειγμα για την καραβίδα ή τα μικροσκοπικά ζωύφια και πολλά – πολλά γνωστά και άγνωστά μας όντα – ο κόσμος είναι τελείως διαφορετικός. Επομένως, η βασική αρχή πάνω στην οποία στηρίζονται όλα τα συμπεράσματα των επιστημών που προϋποθέτουν ότι ο κόσμος είναι πραγματικά έτσι όπως φανερώνεται στον άνθρωπο αποδεικνύεται αυθαίρετη κι εσφαλμένη· άρα, όλα τα πορίσματα μιας τέτοιας μελέτης, που βασίζεται στις εξωτερικές αισθήσεις ενός μόνο πλάσματος, του ανθρώπου, δεν περιέχουν καμιά αλήθεια και δεν μπορούν να ικανοποιήσουν έναν πραγματικό ερευνητικό νου.”
Οι περισσότεροι επιστήμονες αναγνωρίζουν πως ο ανθρώπινος νους και οι συνεργαζόμενες αισθήσεις του δεν του δείχνουν τον πραγματικό κόσμο, μα συνεχίζουν να παράγουν θεωρίες σαν να μην αναγνωρίζουν αυτό το γεγονός. Δεν το συζητούν ενδελεχώς και προτιμούν να παραγνωρίζουν απόψεις του κόσμου και της ανθρώπινης φύσης και δράσης που δεν μπορούν να μελετηθούν όπως τα άλλα κοινά, υλικά, μετρήσιμα φαινόμενα τα οποία ερευνούν.
