1. Οι (μετα-) μοντέρνοι ακαδημαϊκοί φιλόσοφοι μας λένε πως η φιλοσοφία ασχολείται με την ανάλυση των εννοιών βάσει των οποίων σκεφτόμαστε. Μόνο με την ανάλυση του γλωσσικού νοήματος έχουμε τη δυνατότητα να αποκτήσουμε μια εικόνα για τη δομή της σκέψης.
Και ακόμα, η φιλοσοφία δεν προάγει τη γνώση αλλά αποσαφηνίζει εκείνα που ήδη γνωρίζουμε για να βελτιωθεί η κατανόησή μας της πραγματικότητας. Διαλύει τις παρανοήσεις και ασάφειες που διαστρεβλώνουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε.
Η φιλοσοφία, πάντα κατά τους (μετα-)μοντέρνους πανεπιστημιακούς, προοδεύει με την επίπονη αποσαφήνιση των εννοιών και την εύρεση τρόπου με τον οποίο ανεπιτυχή επιχειρήματα μπορούν να ενισχυθούν ή αντικατασταθούν.
Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μια γλωσσολογική προσέγγιση στην πραγματικότητα που συντελείται με την λογική ανάλυση προτάσεων και εννοιών.
Προφανώς οι πανεπιστημιακοί, θαμπωμένοι από τις θεωρίες τους, δεν αντιλαμβάνονται τα λάθη στα οποία λαμνοκοπούν.
2. Το πρώτο πελώριο λάθος είναι η κατάχρηση της λέξης «φιλοσοφία» που είναι ελληνικότατη και έχει συγκεκριμένη έννοια σύμφωνα με τα δυο στοιχεία που την απαρτίζουν (φιλο-σοφία) και τη χρήση της που έκαναν εκείνοι που την επινόησαν. Η λέξη πρωτοπαρουσιάστηκε στον ιστορικό Ηρόδοτο (1.30) και λίγο αργότερα στον Ηράκλειτο (35), στον Ξενοφώντα και στον Πλάτωνα με την έννοια πάντοτε «αγάπη, αναζήτηση, έρευνα για τη γνώση/σοφία», όχι για την «αποσαφήνιση εννοιών». Αυτό το θέμα όμως θα το αφήσω για το μέλλον οπότε θα εξετάσω και το τι θεωρούσαν σοφία οι φιλόσοφοι.
Το δεύτερο λάθος είναι η παραγνώριση πως σε διαφορετικές καταστάσεις συνειδήσεως (καθαρότητα, ησυχία, διαύγεια του νου, οξυδέρκεια, διορατικότητα, διαίσθηση κλπ), η νόησή μας λειτουργεί καλύτερα ή χειρότερα, η αντίληψή μας και των εξωτερικών φαινομένων και των ψυχολογικών μας διενεργειών είναι οξύτερη και βαθύτερη ή θολή και περιορισμένη και η κατανόησή μας διευρύνεται ή συρρικνώνεται. Έτσι και η «αποσαφήνιση εννοιών» θα διαφέρει ανάλογα.
Το τρίτο λάθος είναι η πίστη πως με διάφορους λεκτικούς ορισμούς βελτιώνεται η κατανόησή μας. Αυτό είναι βέβαια ορθό αλλά μόνο ως ένα σημείο. Από αυτό το σημείο (δύσκολα να προσδιοριστεί) κι έπειτα η διαδικασία γίνεται κουραστικά περίπλοκη καθώς κάθε λέξη στον ορισμό θα χρειαστεί δικό της ορισμό ad nauseam.
3. Σήμερα εξετάζω το τρίτο λάθος των όρων και ορισμών. Όλα τα παραδείγματα προέρχονται από το βιβλίο του M. Dummet Η Φύση και το Μέλλον της Φιλοσοφίας (2016, Αθήνα, Εκκρεμές).
Τι να σημαίνει άραγε – «μία αφηγηματική γλωσσική πρόταση, μια πρόταση δηλαδή που αναφέρεται σε ένα συμβάν ή σε μια ενέργεια, θα πρέπει να γίνεται κατανοητή ως έχουσα έναν άδηλο υπαρκτό ποσοδείκτη ο οποίος δεσμεύει μια μεταβλητή που έχει ως πεδίο ορισμού συμβάντα».
Η πρώτη φράση είναι κατανοητή «αφηγηματική γλωσσική πρόταση»: αφού τα συμφραζόμενα πριν και μετά μιλούν για γλώσσα και έννοιες, το επίθετο «γλωσσική» είναι πλεοναστικό, μα έχει μπει για να προσδιορίσει ακριβέστερα, υποθέτω, το νόημα και να φαίνεται πιο «επιστημονική». Οι υπόλοιπες εξηγήσεις πάλι επιχειρούν να κάνουν την όλη γραφή «επιστημονικότερη» μα καταφέρνουν να την κάνουν πιο περίπλοκη και δυσνόητη δίχως να προσθέσουν τίποτα σημαντικό.
4. Ο ίδιος ο Ντάμμετ απορρίπτει τον «επιστημονισμό» γράφοντας (σ 63) πως «είναι η τάση να θεωρούμε τις φυσικές επιστήμες ως το μόνο αληθινό μέσο γνώσης».
Εντούτοις, όπως κάθε άλλος πανεπιστημιακός, γράφει χρησιμοποιώντας εξειδικευμένους όρους που, αντί να απλοποιούν και να επεξηγούν τις σκέψεις του, τις κάνουν πιο περίπλοκες και δυσνόητες για τον αμύητο.
Έτσι συναντούμε διαδοχικά: άδηλες θέσεις ορίσματος, κατηγορηματικός λογισμός πρώτου βαθμού, προσηγορικά ονόματα, αποφάνσεις, γραμματική της σκέψης, χρονική ασυμμετρία, κλασικό συνεχές, πρωτεύουσα ποιότητα (πχ σχήμα) και δευτερεύουσα (πχ χρώμα), λογική συναγωγή, τυπική και φιλοσοφική λογική, διθέσιο κατηγόρημα, λογικός και κύριος τελεστής, ελεύθερη μεταβλητή, κλπ κλπ.
Είναι βέβαια φυσικό και η Φιλοσοφία να έχει εξειδικευμένους όρους (όπως σοφία, γνώση, οντολογία, κλπ.), αλλά οι επεξηγήσεις αυτών των όρων θα πρέπει να είναι σε απλούστερη κατανοητή γλώσσα και να δίνονται καθαρά παραδείγματα. Αλλιώς δεν ξέρουμε για τι ακριβώς μιλούμε!
Και αυτό δυστυχώς συμβαίνει με πάμπολλα «φιλοσοφικά» συγγράμματα.
