Στον ύπνο βλέπουμε όνειρα – ευχάριστα, εφιαλτικά ή αδιάφορα. Βλέπουμε και νιώθουμε τον εαυτό μας σαν να είναι πρωταγωνιστής σε μια ταινία και περνούμε διάφορες συγκινήσεις ανάλογα με το είδος του ονείρου. Μετά ξυπνούμε: ο κόσμος και η δράση του ονείρου έχει διαλυθεί πλήρως και βρισκόμαστε με το σώμα μας στο κρεβάτι μας στην πραγματικότητα, όπως νομίζουμε συνήθως, του δωματίου μας.
Ποιος όμως έβλεπε (κι ένιωθε) τον εαυτό μας στην ονειρική περιπέτειά του, ευχάριστη, εφιαλτική ή αδιάφορη;
Ποιος ξύπνησε και τι σημαίνει πρακτικά «ξύπνησε»; Δηλαδή, πώς περνάμε από την κατάσταση ύπνου ψυχολογικά στην αφύπνιση;
Αυτά είναι δύσκολα ερωτήματα ακόμα και για μορφωμένους ή καλλιεργημένους ανθρώπους. Μπορεί να δοθούν γρήγορες απαντήσεις, μα αν οι ερωτήσεις κοιταχτούν προσεκτικά, οι απαντήσεις δεν θα έρθουν καθόλου ικανοποιητικά και γρήγορα.
Ο πρωταγωνιστής στο όνειρο ας ορίζεται ως «εαυτούλης», ή «εγώ»! Δεν έχουμε καμιά αμφιβολία γι’ αυτό. Διότι τον αναγνωρίζουμε την ώρα που ξετυλίγεται το όνειρο και τον θυμόμαστε καθαρά (όταν θυμόμαστε το όνειρο, διότι κάποτε δεν θυμόμαστε), όπως συχνά θυμόμαστε κάποιο πρόσφατο περιστατικό από την πραγματικότητα της αφύπνισης στο οποίο συμμετείχαμε.
Αυτό τώρα σημαίνει πως κάτι άλλο από τον εαυτούλη παρατηρούσε το όνειρο, τις συγκινήσεις, την όλη εμπειρία και την αφύπνιση από εκείνο! Αυτό το άλλο είναι η επίγνωση (ή συνειδησία).
Ναι, μπορούμε να λέμε πως είναι «δική μου», ή «μου ανήκει», δηλ. ανήκει στον εαυτούλη, μα δεν είναι αλήθεια. Διότι ο εαυτούλης μας ήταν μέσα στην επίγνωση ως αντικείμενο της επίγνωσης, όπως είναι και τώρα…
Ο εαυτούλης μας αλλάζει προσωπεία (διαθέσεις, ρόλους, συναισθηματικές καταστάσεις, χαρακτήρα κ.λπ.) μα η επίγνωση δεν τον ακολουθεί. Τον παρακολουθεί, τον παρατηρεί να αλλάζει. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην παρατηρείται ο εαυτούλης να αλλάζει, ή να παρατείνει την κατάστασή του, τον ρόλο του.
Ο εαυτούλης γίνεται πολλά διαφορετικά, κάνει πολλά διαφορετικά. Η επίγνωση μένει αμετάβλητη, μόνιμη, απροσπέλαστη, άγνωστη σε κείνον.
Αυτά όλα συμβαίνουν και στην αφύπνισή μας. Ξέρουμε πως η επίγνωση παρατηρεί τον εαυτούλη να αλλάζει προσωπεία κι αισθήματα και συμπεριφορά, επιλέγοντας να κάνει ετούτο ή το άλλο. Εκείνη είναι πάντα παρούσα, εποπτεύουσα, μα δεν παρεμβαίνει.
Συχνά γίνονται παρεμβάσεις και ο εαυτούλης αλλάζει γνώμη, διάθεση, κίνητρο, δράση. Μα η επίγνωση είναι εκεί όλη την ώρα. Απλά, μια θύμηση εγείρεται γοργά και λέει πως η πράξη μπορεί να γίνει με διαφορετικό τρόπο, ή να μη γίνει καθόλου, και μια σχετιζόμενη επιθυμία παρεμβαίνει κι επιφέρει την επιθυμητή αλλαγή. Η επίγνωση παρατηρεί και αυτήν την παρέμβαση και αλλαγή.
Κάποτε πάλι, πολύ σπάνια, για έναν ή άλλο λόγο, ο εαυτούλης εξαφανίζεται ολοκληρωτικά και ο νους ησυχάζει. Και αυτή την κατάσταση την παρατηρεί η επίγνωση. Όταν συμβαίνει αυτό δεν υπάρχει επιθυμία ή αντίδραση στον νου.
Με την κατάλληλη παιδεία μαθαίνουμε πως εκείνη η επίγνωση (=συνειδησία) είναι ο αληθινός εαυτός που αθέατος θεάται τα πάντα.
