1. Λίγοι άνθρωποι στην πολιτισμένη Δύση δεν θα γνωρίζουν το πιο μεγάλο έγκλημα των φασιστών στην Ισπανία, τον βομβαρδισμό των αμάχων στην Guernica, στην περιοχή των Βάσκων στη Βόρεια Ισπανική χερσόνησο, 26/4/1937. Ο βομβαρδισμός εκτελέστηκε με διαταγή του Φράνκο από τους συμμάχους του Γερμανούς και Ιταλούς, τη μοίρα Condor της Λουφτβάφε και την Aviazione Legeonaria των φασιστών του Μουσολίνι. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τον στρατηγό Φράνκο να καταλάβει το Bilbao και να νικήσει στη Βόρεια Ισπανία.
Γνωστές επίσης είναι οι ακρότητες βασανισμών και εκτελέσεων Ισπανών ρεπουμπλικανών από τους φασίστες φρανκίστες.
Δεν είναι όμως γνωστές, ως συνήθως, οι θηριωδίες των κομμουνιστών όχι μόνο εναντίον των φρανκίστων μα, το σπουδαιότερο, εναντίον πολλών άλλων δημοκρατικών συμπολεμιστών τους, ντόπιων και ξένων, που δεν ήθελαν να υπακούνε στις εντολές της Μόσχας και μιλούσαν ανοιχτά ενάντια στις εκκαθαρίσεις του Μεγάλου Τρόμου στη Σοβιετία 1936-38.
2. Πρώτα όμως ας ρίξουμε μια πλατιά ματιά στο ιστορικό φόντο.
Πριν τον Εμφύλιο του 1936 υπήρξαν τρεις στον αμέσως προηγούμενο αιώνα. Και στα 60 έτη 1814-1874 έγιναν 37 απόπειρες πραξικοπήματος. Από αυτές οι 12 σημείωσαν επιτυχία. Πρόκειται για έναν εριστικό, φιλοπόλεμο λαό.
Από τον 16ο αιώνα λεγόταν “Η μισή Ισπανία τρώει καλά μα δεν εργάζεται, η άλλη μισή εργάζεται μα δεν τρώει”!
Το 1930 ακόμα περίπου τα δύο πέμπτα, 40%, του πληθυσμού δεν ήξερε γραφή και ανάγνωση!
Το 50% των γαιών της χώρας ανήκαν σε λιγότερο από 1% του πληθυσμού! Κι ενώ παλαιότερα η Ισπανία ήταν σημαντικός παραγωγός σιτηρών, τώρα πια οι αγροί είχαν εξαντληθεί και τα δάση είχαν αποδενδρωθεί!
Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι πλείστοι αγρότες ζούσαν πολύ κοντά στον θάνατο λόγω ασιτίας και η χώρα ήταν σχεδόν χρεοκοπημένη!
Την ίδια ώρα ο στρατός είχε έναν στρατηγό για κάθε 100 φαντάρους!
3. Μια βασική αιτία για την ταραχώδη εμφυλιοπόλεμη κατάσταση των 100 ετών τουλάχιστον ως το 1936 ήταν η τρομακτικά άνιση γαιοκτησία. Και όμως, σε αντίθεση με την Κίνα, στην Ισπανία κύριο ρόλο στο δράμα του Εμφυλίου έπαιξαν αρχικά όχι οι μαρξιστές κομμουνιστές μα οι αναρχικοί!
Η ιδέα που κυριαρχούσε στο μυαλό των αγροτών δεν ήταν καν η ανακατανομή των γαιών όσο το ιδεώδες που κράτησε και ο Τολστόι και ο Μιχαήλ Μπακούνιν, ο πατέρας του αναρχισμού: η μικρή αυτόνομη κοινωνία “μιρ” με την κοινοκτησία της γης, στο ελεύθερο ρωσικό χωριό με το δικό του σοβιέτ Συμβούλιο προυχόντων! Ο ίδιος ο Μαρξ στις αρχές της δεκαετίας 1880 έγραψε σε Ρώσους μαρξιστές, όπως η Ζασούλιτς και ο Μιχαηλόφσκι, πως η κοινωνική αλλαγή στη Ρωσία, η πορεία προς τον κομμουνισμό, μπορούσε να επέλθει όχι με την επανάσταση προλετάριων, που δεν υπήρχαν στην αγροτοκτηνοτροφική χώρα, μα από τις κοινότητες μιρ!
Πολύ νωρίτερα ο Μπακούνιν βάσισε τη φιλοσοφία του στις αυτόνομες κοινότητες μιρ – που οι Μπολσεβίκοι του Λένιν κατέστρεψαν!
4. Ο ειδικευμένος ιστορικός της Ισπανίας Hugh Thomas έγραψε (The Spanish Civil War, 1961/1990 Λονδίνο).“ Όποιος [Ισπανός] γύρω στο 1840 μπορούσε να είχε γίνει ληστής, γύρω στο 1880 έγινε αναρχικός”.
Ήδη από το 1870 το ιδανικό του αναρχισμού άρχισε να εξαπλώνεται παντού στην Ισπανία σαν μία νέα θρησκεία έτσι που το 1873 οι αναρχικοί έφταναν τις 50.000 και οι μπακουνιστές ήταν το κυριότερο επαναστατικό κίνημα.
“Ο αναρχισμός”, έγραψε ο Τόμας, “ήταν περισσότερο μια διαμαρτυρία εναντίον της εκβιομηχάνισης παρά μια μέθοδος οργάνωσης της κοινωνίας ώστε να ωφεληθεί το γενικό συμφέρον.”
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές 20ου αιώνα, αναρχικοί δάσκαλοι, πολλοί εκ των οποίων ήταν τότε φοιτητές ακόμα, περιδιάβαιναν στα χωριά, οργάνωναν νυχτερινά κυρίως σχολεία και δίδασκαν τους αγρότες ανάγνωση και γραφή.
Στα τέλη της δεκαετίας 1910 το Συνδικάτο των αναρχικών CNT είχε παραπάνω από 700.000 μέλη. Εκδίδονταν δε πάνω από 200 έντυπα (εφημερίδες και περιοδικά). Το UGT των σοσιαλιστών τότε δεν είχε ούτε 200.000.
Αυτούς κυνηγούσαν κι εξολόθρευαν οι φασίστες μα ακόμα περισσότερο οι κομμουνιστές υπό την καθοδήγηση της Μόσχας.
5. Ο αναρχισμός είχε μεγάλη απήχηση διότι ουσιαστικά ήταν ένα αγροτικό κίνημα ουτοπικής νοσταλγίας, μια έντονη διαμαρτυρία ενάντια στην πλεονεξία και καταπίεση των τσιφλικάδων, στον άκαμπτο συγκεντρωτισμό της εξουσίας στη Μαδρίτη, στη διαφθορά της Εκκλησίας και του παλατιού και στην ανικανότητα και φαυλότητα των πολιτικών μιας αρρωστημένης αριστοκρατίας.
Η φιλοσοφία του Μπακούνιν οραματιζόταν τελικά μια επανάσταση που θα έφερνε την “αυθόρμητη δημιουργικότητα των μαζών του λαού” και δεν θα χρειαζόταν κεντρική κυβέρνηση. Θεωρούσε στην Ισπανία (ή οπουδήποτε) κλοπή την ιδιοκτησία μεγάλων κτημάτων. Τα εδάφη έπρεπε να ανήκουν σε εκείνους που τα δούλευαν. Από τις ελεύθερες κοινότητες θα θεσπίζονταν ισότιμες ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών. Το κεντρικό κράτος ήταν καταπιεστικό και εχθρικό κι έπρεπε να αντικατασταθεί από τις αυτοδιοικούμενες κοινότητες που θα συμφωνούσαν μεταξύ τους σε αποφάσεις.
Ήταν βέβαια ουτοπικές ιδέες όπως και του Μαρξ. Η εκβιομηχάνιση προχωρούσε. Οι μπακουνιστές αγρότες έμεναν με το όραμα των χωριών μα οι αναρχικοί στις πόλεις συνεργάζονταν με τα συνδικάτα για ευρύτερες, προοδευτικότερες αλλαγές.
